Choć ziemniaki zaczęto uprawiać późno (w Polsce zaczęły być popularne dopiero około 1800 r.), ich nazwy są bardzo liczne i różnorodne: papa, potato, Kartoffel, Erdapfel, pomme de terre, ziemniak itd. W niektórych krajach (także w Polsce) są ponadto zróżnicowane regionalnie. Skąd się wzięły?

Od 1 września (czyli za dwa dni) wchodzi w życie unijny zakaz stosowania w hybrydowych lakierach do paznokci fotoinicjatora TPO, kluczowego związku inicjującego polimeryzację składników lakieru i jego fotoutwardzanie. Dlaczego wprowadzono ten zakaz i czym grozi kontakt z TPO? Wyjaśnia chemik.

Zanim poddano standaryzacji łacinę klasyczną, istniała łacina archaiczna. Prosta ludność Rzymu i prowincji mówiła inaczej niż elity. Po roku 200 n.e. łacina zaczęła się zmieniać i różnicować regionalnie, a kilkaset lat później rozpadła się na języki romańskie. Co wiemy o łacinach nieklasycznych?

Ziemniak udomowiony jest jednym z gatunków psianki. Prócz niego istnieje 107 gatunków dzikich ziemniaków. Ich przodek powstał 8-9 mln lat temu u podnóża Andów jako krzyżówka dzikiego przodka pomidorów i innej psianki. Przypadkowa kombinacja genów obu przodków umożliwiła ziemniakom wytwarzanie bulw.

Rozszczepienie jądra uranu po wychwycie neutronu było zaskoczeniem dla samych eksperymentatorów, którzy nie spodziewali się znaleźć w produktach rozpadu pierwiastki o połowę lżejsze. Pierwsza część miniserii przypomina historię odkrywców tego zjawiska i obserwacje, którym zawdzięczamy erę atomową.

Dlaczego Grecy zapisują van Gogha "ban Gkogk"? Dlaczego w językach używających alfabetu łacińskiego G może oznaczać tak wiele różnych głosek? W jaki sposób łaciński "angelus" stał się polskim "aniołem"? Dlaczego 200 lat temu mówiono "jenerał", 100 lat temu "gienerał", a dziś "generał"?

Od eksperymentu Younga z podwójną szczeliną minęły już 224 lata. Wciąż przeprowadzane są jego coraz bardziej wyrafinowane wersje. Eksperymentatorzy próbują przyłapać foton na "byciu cząstką" lub "byciu falą", jednak sam foton nie wie, czym jest, dopóki nie wejdzie w interakcje z innymi obiektami.

Jeśli chcemy wypowiedzieć łacińską maksymę, np. "Amicus Plato, sed magis amica veritas", skąd mamy wiedzieć, która sylaba ma być akcentowana? Dlaczego w "amicus" jest to druga od końca, a w "veritas" trzecia? Jak wyczuć rytm poezji łacińskiej? Dlaczego Rzymianie często nie wymawiali "m" lub "n"?

Jak i z czego powstały Alpy, dlaczego ich szczyty są tak wysokie, strome i niebezpieczne oraz historia alpinizmu jako sportu, wyznaczania i pokonywania najtrudniejszych przejść. Jak kosztem wielu ofiar zdobywano osławioną, z pozoru całkowicie niedostępną północną ścianę Eigeru.

W łacinie litery I, V mogły oznaczać samogłoski [i, u] lub półsamogłoski [j, w]. Ich późniejszy rozwój skomplikował pisownię, także w języku polskim. Do XIX w. "jajko" zapisywano "iayko". Ktoś, kto urodził się w 1900 r. jako Maryan, od 1918 r. musiał się podpisywać Marjan, a od 1936 r. Marian.

Prorosyjskie sympatie rządów USA to nic nowego. Od rewolucji październikowej Związek Radziecki kilkakrotnie stawał przed groźbą upadku gospodarczego, głodu i buntu ludności; i kilkakrotnie Amerykanie wyciągali pomocną dłoń do dyktatorów z Kremla, teoretycznie swoich największych wrogów.

Tlenek azotu(II), NO, odgrywa ważną rolę biologiczną. Mimo prostej budowy jest zaliczany do hormonów. Reguluje rozszerzanie naczyń krwionośnych. Nitrogliceryna, składnik dynamitu, służy jako lek, bo z jej rozkładu powstaje NO. Poszukując substancji o podobnym działaniu, odkryto sildenafil (Viagrę).

Alfabet łaciński odpowiada greckiemu bardzo dokładnie (w 95%), choć zmiany kształtu liter lub ich wartości fonetycznej częściowo maskują to pokrewieństwo. Zob. rozwój litery H, która w łacinie pozostała spółgłoską, a w grece zaczęła oznaczać samogłoskę. Skąd wzięły się połączenia typu ph, th, ch?

Najnowsze odkrycia (oczekujące na publikację): pasożytniczy archeowiec, który prawdopodobnie utracił zdolność do metabolizmu i symbiotyczne bakterie o genomach mniejszych niż u wielu wirusów. Czy istnieje granica między życiem z nie-życiem? Czy wirusy lub skrajnie uproszczone prokarionty są żywe?

Alfabet łaciński inspirowany był etruskim, etruski greckim, a grecki fenickim. Gdyby nie dziwny pomysł Etrusków, Rzymianie nie używaliby trzech różnych liter dla głoski /k/. Dlaczego nazwy C, K, Q nawet dziś w języku polskim brzmią "ce, ka, ku"?

Łacina mówiona przekształciła się w języki romańskie, natomiast literacka przetrwała jako język nauki i kościoła zachodniego. Każdy naród wymawiał ją po swojemu. Czy istnieje łacina najbardziej podobna do oryginału? Co właściwie (i skąd) wiemy o tym, jaka była wymowa w czasach Cycerona i Cezara?

Izotopy niestabilne (radioaktywne) to część naszego środowiska. W jedzeniu można znaleźć nawet autentyczną antymaterię: pozytony produkowane w rozpadach promieniotwórczych. Czy coś nam grozi z tego powodu? I co to jest ekwiwalent bananowy dawki promieniowania?

Jeśli lubicie tradycyjną, po inżyniersku solidną fantastykę naukową, a zwłaszcza jeśli pamiętacie kultową w PRL "Trylogię kosmiczną" Krzysztofa Borunia i Andrzeja Trepki, polecam powieść Piotra Kościńskiego, inspirowaną I tomem "Trylogii", ale przewrotnie wywracającą na nice jego uniwersum i fabułę.

"Lato" to słowo dość tajemnicze, niejasnego pochodzenia, znane tylko z języków słowiańskich. A do tego wieloznaczne, bo w liczbie mnogiej odnosi się do całego roku, a nie tylko jednej z jego pór. Przyjrzyjmy się historii i dawnym znaczeniom "lata" i wyrazów, które od niego pochodzą,

Wizja podboju kosmosu w literaturze SF była całkiem inna niż to, co stało się rzeczywistością. Jakie są tego przyczyny? Czy jest to nieunikniony kierunek rozwoju? Czy technika kosmiczna przyniosła nam tylko rozczarowanie, czy przeciwnie: dała możliwości, o jakich nie śniło się autorom SF z XX wieku?