Średniowieczny srebrny pierścionek z inskrypcją odnaleziony w Pickering (North Yorkshire, UK), datowany na ok. 1300 - 1500 r. Na zewnętrznej powierzchni obrączki umieszczono symbol krzyża i gotycki napis: Ihc nazarenus rex iudeorum - zgodnie z tradycją, podobny napis miał widnieć na tabliczce z napisem winy umieszczonej na krzyżu Jezusa.

W średniowieczu uważano, że taki napis jest w stanie m. in. odstraszać lub leczyć choroby i oddalać nieszczęścia od tego, kto nosi goPokaż całość

Apaturia robi #rozdajo ! Z okazji Światowego Dnia Czytania Tolkiena, robię #rozdajo jednego z małych, ozdobnych pudełeczek, które pokazywałam już na Wykopie jakiś czas temu w tym miejscu - to widoczna na zdjęciu poniżej mini-skrzyneczka z grafiką przedstawiającą Shire (Bilbo w Bag End). Grafika została wycięta ze starego Tolkien Calendar, a że nie mam więcej kalendarzy tolkienowskich na zbyciu, to drugiego takiego pudełka raczej już nie zrobię ( ͡° ͜ʖ ͡°)

Jak widać, pudełeczko jest niewielkie (ok. 9 x 6 x 4 cm) - decoupage i zdobienia odciskane, ręcznie rzeźbione i malowane, całość lakierowana, środek wyklejony kremowym filcem. Zamknięcie metalowe. Na wieczku od wewnątrz umieszczony jest złoty kwiatek (bo Elanor). W środku zmieści się drobna #bizuteria , komplet kości do #rpg lub jakieś inne drobiazgi. Idealne na #prezent dla osoby lubiącej #ksiazki #tolkien , #hobbit , #lotr .

Na życzenie mogę spersonalizować i dodać od środkaPokaż całość

12/20 Pójdź z nami, ludzkie dziecię… cz. 3 - o czarodziejskim raju utraconym

Poprzednie części tu i tu. Dowiemy się, jak kończy się średniowieczna historia Elidora i jego przyjaźń z elfami, a przy okazji przyjrzymy się trochę bliżej średniowiecznemu "kiedyś to było..."

Wersja rozszerzona z obrazkami (tym razem jednak bez obrazków ze źródeł) tutaj, a komu wygodniej, może śledzić blog przezPokaż całość

11/20 Pójdź z nami, ludzkie dziecię… cz. 2 - o wyglądzie, zwyczajach i języku średniowiecznych elfów

Kontynuacja poprzedniej części. Tym razem zastanowimy się m. in., dlaczego średniowieczne elfy opisane w XII-wiecznej historii miały długie włosy - temat jakby na czasie ( ͡° ͜ʖ ͡°) - i jak brzmią prawdopodobnie najstarsze znane historii słowa w języku (prawie) elfickim.

Wersja rozszerzona z obrazkami tutaj, blogPokaż całość

10/20 Pójdź z nami, ludzkie dziecię… cz. 1 - na wagarach w krainie elfów

Ta historia miała podobno wydarzyć się w XII wieku w jednej z walijskich prowincji, gdzieś na półwyspie Gower. Zaczyna się, jak większość podobnych opowieści, dość prozaicznie: dwunastoletni chłopiec o imieniu Elidor, którego rodzina przeznaczyła do stanu duchownego, właśnie rozpoczął edukację mającą go do tego przygotować. Młody człowiek nie przykłada się jednak do "nauki liter" - z tego powodu często jest karany przez nauczyciela biciem.

Pewnego dnia, mając już dość ciężkiej nauczycielskiej ręki, Elidor wybiera się na wagary: …aby uniknąć dyscypliny i częstych razów wymierzanych mu przez jego preceptora [nauczyciela], uciekł i ukrył się pod pustym brzegiem rzeki. Uciekinier ukrywa się w jakiejś szczelinie skalnej wymytej przez rzeczny nurt i siedzi tam przez dwa dni, ani myśląc wracać do domu - być może ze strachu, a być może z czystego uporu, trudno powiedzieć.

ZaproszeniePokaż całość

9/20 Zieleń z innego świata - śmiertelnik w krainie wiecznego świętowania

Upodobanie średniowiecznych elfów do zielonych strojów i ogólnie do koloru zielonego to kolejny motyw, który przewija się w ówczesnych historiach o fey. Jedna z nich została odnotowana na terenie Anglii, w zbiorze łacińskich tekstów z końca XII wieku, które opisują cuda przypisywane św. Cuthbertowi.

Dłuższą wersję tekstu z cytatami wrzuciłam tutaj: wpis na blogu - ostatnio wzięłam i założyłam bloga, żeby móc wrzucać więcej edukacyjnych obrazków do mojej pisaniny. Obrazki są ze średniowiecznych manuskryptów w ładnej rozdzielczości, więc zachęcam do oglądania ( ͡° ͜ʖ ͡°) Poniżej wersja skrócona dla tych, którzyPokaż całość

8/20 "Rozcięła mu głowę i usunęła mózg..." - śmiertelnik rozumu pozbawiony

Żyjący na przełomie XIV i XV wieku angielski kronikarz Thomas Walsingham odnotował w jednej ze swoich kronik niezwykłą i dość krwawą opowieść. Jest to historia pewnego młodzieńca, który spotyka istoty z Innego Świata i w wyniku tego spotkania, mózg mu odejmuje... w sensie bardzo dosłownym.

Buszujący w zbożu

NieznanyPokaż całość

7/20 Przewodnicy łowów, władcy umarłych - jeszcze o Dzikim Gonie

Opowieści o Dzikim Gonie są w wielu miejscach zbieżne ze średniowiecznymi opowieściami o procesjach umarłych i potępionych - były to korowody setek udręczonych dusz, ciągnące nocami przez lasy i bezdroża nie wiadomo skąd i nie wiadomo dokąd. Opis jednej z takich procesji - chyba najstarszy obecnie znany - pochodzi z ok. XII wieku i został odnotowany przez angielskiego kronikarza Orderica Vitalisa.

Armia Hellequina

WPokaż całość

6/20 "Bez przystanku ni odpoczynku..." - Herla, król Dzikiego Gonu

Na początku XIII wieku Walter Map, poeta i duchowny walijskiego pochodzenia, spisał w De Nugis Curialum opowieść o Herli - śmiertelnym królu wmanewrowanym w pakt z tajemniczym "czerwonym człowieczkiem" z Innego Świata. W konsekwencji tego paktu Herla i jego towarzysze mieli stać się jeźdźcami Dzikiego Gonu - upiornej jazdy, która, według dawnych podań, przemierzała krainy śmiertelników.

Czerwony człowieczek

HerlaPokaż całość

5/20 Rzeczy urzekające i rzeczy potworne - Orfeo i król elfów

To już ostatnia część poświęcona średniowiecznemu poematowi Sir Orfeo. Główny bohater, starając się odzyskać porwaną przez elfy żonę, dociera w końcu przed oblicze ich władcy - podając się za wędrownego minstrela, zostaje wpuszczony do sali, w której rezyduje król elfów ze swoim dworem:

...i ujrzał tam radosny widok: jaśniejący tron pod baldachimem. Tam zasiadał ich [elfów] król i władca, a obok niego ich pani, piękna i słodka. Ich korony i stroje lśniły tak jasno, że z trudem można było na nie patrzeć.Pokaż całość

4/20 Piękno, makabra i umysł obcego - w pałacu elfiego króla

W tej części razem z bohaterem średniowiecznego poematu Sir Orfeo wejdziemy do krainy elfów, obejrzymy pałac ich władcy i spróbujemy odgadnąć, czemu król elfów trzyma w korytarzu okaleczone ludzkie ciała.

Podziemne przejście

NatykającPokaż całość

3/20 "Twe drobne palce krwią splamione..." - porywanie ludzi i inne zajęcia elfów

W tej części dowiemy się trochę więcej o tym, w jaki sposób średniowieczne elfy porywały ludzi oraz co porabiały w czasie, kiedy akurat nie kontaktowały się ze śmiertelnikami. Wciąż jesteśmy przy poemacie Sir Orfeo.

Szaleństwo i samookaleczeniePokaż całość

2/20 "Zabierzemy cię i rozerwiemy na strzępy..." - lady Heurodis i król elfów

Jednym z ciekawszych średniowiecznych utworów, w których zostały opisane interakcje ludzi z elfami - czy w szerszym kontekście, z istotami fey - jest Król Orfeo (Sir Orfeo), staroangielski poemat, którego najstarsza wersja jest datowana na ok. 1330 r. Jeśli komuś ten tytuł kojarzy się z Tolkienem, to prawidłowo - Christopher Tolkien po śmierci ojca znalazł w jego zapiskach nieoszlifowane tłumaczenie Sir Orfeo, które po dopracowaniu i zredagowaniu zostało wydane w zbiorze Sir Gawain and the Green Knight, Pearl, and Sir Orfeo.

Ponieważ poemat jest długi i zawiera wiele interesujących wątków związanych z elfami, dzisiaj weźmiemy na tapet tylko jedną część. Dowiemy się z niej kilku rzeczy o wyglądzie średniowiecznych elfów, o ich obyczajach oraz o tym, jakPokaż całość

1/20 Średniowieczne elfy - od przyszłego tygodnia na #apaturium seria wpisów poświęconych średniowiecznym elfom i podobnym istotom, które w różnych wariantach pojawiały się m. in. w późnośredniowiecznych pieśniach i poematach.

Trzymając się konwencji tagu, będzie oczywiście sporo o średniowiecznej magii - ale też o innych światach, do których w dawnych opowieściach trafiali śmiertelnicy i o średniowiecznym postrzeganiu rzeczywistości, zarówno tej "zwykłej," jak i tej magicznej.

Na wstępie zaznaczam jednak - czasem będzie trochę krwawo.

JeśliPokaż całość

30/30 Zaklęcie przeciwko wæterælfādl - staroangielskie zaklęcie przeciwko tajemniczej chorobie, której nazwę można przetłumaczyć na dwa sposoby: "choroba [spowodowana przez] wodnego elfa" (wæterælf-ādl) lub "wodnista choroba [spowodowana przez] elfa" (wæter-ælfādl). Zostało odnotowane m. in. we wspomnianym już zbiorze tekstów znanym jako Lacnunga, datowanym na X - XI wiek.

Wæterælfādl było zapewne jakimś rodzajem choroby skóry, ponieważ w zaklęciu jest mowa o bolesnej ranie, która może się rozrastać. Jak wskazuje nazwa, przyczyny schorzenia upatrywano w działaniu nieprzyjaznego elfa:

Jeśli ktoś zapada na "wæterælfādl," to jego paznokcie staną się czarne, a jego oczy będą łzawić, i będzie mu się chciało ciągle patrzeć w dół. Uczyń to dla niego jako lekarstwo: weź z poniższych ziół dziewięćsił, turzycę, jagodę cisową, łubin, oman, kiełek prawoślazu, miętę wodną, koper ogrodowy, lilię, chwastnicę, miętę polej, marrabulum [szanta zwyczajna?], szczaw, czarny bez, centurię, piołun, liść truskawki i żywokost. Namocz je w piwie, potem zmieszaj je z wodą święconą i wyśpiewaj nad tymPokaż całość

29/30 Na zdobycie przychylności króla - interesujący i dość skomplikowany rytuał opisany w Picatrix - jednym z bardziej znanych średniowiecznych podręczników magicznych, w którym większość receptur i inkantacji łączy w sobie elementy magii, modlitwy, astrologii oraz czegoś w rodzaju alchemii.

Rytuałem tym byli zapewne zainteresowani ludzie, którzy z jakiegoś powodu popadli w niełaskę u władcy, jak również ci, którzy poprzez zyskanie przychylności króla chcieli poszerzyć swoje wpływy i poprawić swoją pozycję na dworze. Podobnie, jak w przypadku wielu innych zabiegów magicznych związanych z wywieraniem wpływu na inną osobę, należało najpierw wykonać figurkę króla ze świeżego wosku.

Potem było już nieco trudniej:

ZdobądźPokaż całość

28/30 Wið færstice - staroangielskie zaklęcie "przeciwko nagłemu lub gwałtownemu bólowi", odnotowane we wspomnianym już zbiorze rękopisów znanym jako Lacnunga. To jedno z najbardziej interesujących zaklęć anglosaskich, ponieważ zawiera zaskakująco bogate nawiązania do wierzeń przedchrześcijańskich oraz do istot znanych z pogańskich mitów i opowieści. Te istoty, w zaklęciu przedstawione jako zadające człowiekowi ból, to ða mihtigan wif - "możne kobiety," które być może należy utożsamiać z walkiriami lub wiedźmami; hægtessan - wieszczki, czarodziejki, być może też kojarzone z walkiriami / furiami; ēsa - Æsir, Asowie, a więc bogowie; oraz ylfa - ælfe, czyli elfy.

Aby uporać się z bólem, należało najpierw przygotować odwar z ziół: z wrotycza maruny, jasnoty purpurowej rosnącej w zbożu oraz babki, a następnie zagotować go w misce wypełnionej masłem. W uzyskanym w ten sposób mazidle zanurzano nóż i pocierano nim bolące miejsce. Towarzyszące całej procedurze zaklęcie można przetłumaczyć mniej więcej tak:

Były głośne, tak, głośne, gdy jechały nad kurhanami, były gwałtowne, gdy jechały przez ziemię / krainę. Osłoń się teraz tarczą, możesz przetrwać tę walkę. Wyjdź, maleńka włócznio, jeśli jest tu jakaś wewnątrz! Stało to pod / za tarczą, pod jasnobarwną / lekką tarczą, gdzie te możne kobiety rozstawiały w szyku swe moce i ciskały wrzeszczące włócznie. Wyślę inną z powrotem, lotną strzałę na wprost, w przeciwności. Wyjdź, maleńka włócznio, jeśliś jest tu wewnątrz! Usiadł rzemieślnik, wykuł nóż / noże; małe, jak bywają miecze, gwałtowna rana. Wyjdź, maleńka włócznio, jeśli miałabyś być tu wewnątrz! Usiadło sześciu rzemieślników, wykuło włócznie rzezi. Wyjdź na zewnątrz, włócznio, nie bądź wewnątrz, włócznio! Jeśli jest tu wewnątrz kawałek żelaza / mieczy, sprawa / uczynek hægtessan, musi się stopić. Jeśliś został postrzelony / tknięty bólem w skórę lub postrzelony / tknięty bólem w ciało, lub postrzelony / tknięty bólem w krew, lub postrzelony / tknięty bólem w kończynę (staw?), niech twe życie nigdy nie będzie ukrzywdzone. Czy był to postrzał / ból od ēse, czy był to postrzał / ból od ælfe, czy był to postrzał / ból od hægtessan, teraz chcę ci pomóc / pomogę ci. To dla ciebie jako lekarstwo na postrzał / ból od ēse, to dla ciebie jako lekarstwo na postrzał / ból od ælfe, to dla ciebie jako lekarstwo na postrzał / ból od hægtessan; pomogę ci. Poleć tam na szczyt góry. Bądź zdrowy, niech ci Pan pomoże. Potem weź nóż; zanurz goPokaż całość

27/30 Ofiara dla elfów - w jednej z islandzkich sag znanej jako Saga o Kormaku (Kormáks saga), datowanej na ok. pierwszą połowę XIII wieku, został opisany rytuał, dzięki któremu można było uzdrowić ranę odniesioną w bitwie. Kluczowym elementem tego rytuału było złożenie ofiary w miejscu nawiedzanym przez álfar, czyli elfy:

"Wzgórze jest," odparła, "niedaleko stąd, na którym pojawiają się elfy. Weź teraz byka, którego zabił Kormak, i zaczerwień zewnętrzny stok wzgórza jego krwią, i spraw ucztę dla elfów z jego ciała. Wtedy zostaniesz uzdrowiony.

Tekst wPokaż całość

25/30 i 26/30 Średniowieczne zaklęcia na ułatwienie porodu - w średniowieczu szczególnie dużo praktyk magicznych skupiało się wokół spraw związanych z szeroko rozumianą płodnością i prokreacją. Za wyjątkowo niebezpieczny zarówno dla życia przyszłej matki, jak i dla dziecka, uważano czas porodu.

Wśród licznych sposobów mających zapewnić kobiecie szczęśliwe rozwiązanie jednym z najpopularniejszych było stosowanie amuletów przeznaczonych do noszenia na ciele. Niektóre przybierały formę tzw. pasów porodowych - były to wydłużone pasma pergaminu szczelnie zapełnione modlitwami, magicznymi inkantacjami i rysunkami, noszone wokół bioder zarówno w czasie ciąży, jak i w samym momencie porodu. Takie pasy mogły być przygotowywane na specjalne zamówienie, ale niewykluczone, że były później przekazywane z matki na córkę lub wypożyczane innym ciężarnym kobietom w rodzinie.

Prostszą formą amuletów porodowych były małe tabliczki z wosku lub z innego materiału, na których wypisywano zaklęcia i które umieszczano przy rodzącej. Receptura na wykonanie takiego przedmiotu zachowała się m. in. w XIV-wiecznej księdze medycznej Liber receptorum medicinalium autorstwa medyka Johna z Arderne:

ByPokaż całość

24/30 Oko Abrahama - kolejny średniowieczny zabieg magiczny na ujawnienie złodzieja. Najwięcej wzmianek o tym rytuale zachowało się w źródłach nowożytnych, przede wszystkim w angielskich, niemieckich i duńskich. Nieco starsza wersja średniowieczna pochodzi z angielskiego manuskryptu z połowy XV wieku.

Najpierw należało wymieszać ze sobą białko jajka kurzego i rtęć, a potem nakreślić tym na ścianie symbol oka, taki najprostszy: . Następnie przyprowadzało się przed ścianę osobę podejrzaną o dokonanie kradzieży i nakazywało się jej spojrzeć na oko. Jeśli była winna, jej prawe oko zaczynało łzawić.

Jeśli mimo wszystko podejrzany nie chciał się przyznać, trzeba było wziąć miedziany gwóźdź i za pomocą młotka wbić go w narysowane na ścianie oko. To miało spowodować, że złoczyńca głośno krzyknie z bólu, jak gdyby to jego własne oko było przebijane, potwierdzając w ten sposób swoją winę.

OPokaż całość