[Horkheimer]

Pod wpisami o Piusie XII na tagu #papieze dostałem kilka zapytań odnośnie do okresu II wojny światowej a postawy Ojca Świętego. Bezsprzecznie jest to postawa kontrowersyjna - jedni uważają, że Pius XII to "papież Hitlera", inni - że Pacelli robił wszystko, co w jego mocy, żeby do wojny nie doszło, a potem - by ratować jak największą liczbę ludzi.
Nie chcę udzielać ostatecznej odpowiedzi na powyższą kontrowersję, chciałbym za to przedstawić kilka obiektywnych faktów związanych z Piusem XII i okresem wojny:

1. Jakie związki miał Pius XII z Niemcami? Przyszły papież od 1917 roku był stałym mieszkańcem Niemiec, a potem III Rzeszy. Najpierw był nuncjuszem (ambasadorem Watykanu) w Monachium, trzy lata później - w Berlinie. W 1933 negocjował z Hitlerem konkordat między Watykanem a III Rzeszą. Strona kościelna nie była jednak zadowolona z owoców konkordatu.
2. Jakie nastawienie miał Pius XII wobec nazizmu? Krytyczne. W 1937 roku poprzednik Pacellego - Pius XI (o nim jest osobny odcinek) wydał encyklikę "Mit brennender Sorge" (niem. Z palącą troską), w której strona kościelna opowiedziała się przeciwko hitleryzmowi (prawdą jest, że tekst encykliki jest dość "miękki", jak wskazuje sam tytuł - była ona wyrazem raczej troski, niż wyraźnego sprzeciwu). Przyszły papież Pius XII był niejako współautorem tej encykliki - jego wkład w tekst określa się jako znaczący.
3. Jakie nastawienie miał Pius XII wobec sytuacji Żydów przed wojną w Rzeszy? 20 listopada 1938 – trzy tygodnie po nocy kryształowej – Pacelli wystąpił do ponad 60 przedstawicieli Kościoła na całym świecie z prośbą o pomoc w uzyskaniu ponad 200 tys. wiz dla „niearyjskich katolików” i „żydowskich konwertytów na chrześcijaństwo”, którym groziły represje a których większość była praktykującymi żydami.
4. Czy Pius XII czynił jakiekolwiek starania, by do wojny nie doszło? Tak, ale były to jedynie działania dyplomatyczne - noty, listy, prośby, apele. Pius XII słał listy do Hitlera, w których prosił go o pokój w Europie (np. list z 5 maja 1939). Wielu uważa, że działania te były z pewnością niewystarczające.
5. Jaki stosunek miał Pius XII wobec faszyzmu? Neutralne. Przez cały pontyfikat starał się zachować neutralność, być może z obawy na kruchość młodej niepodległości Watykanu (przypomnę, że Watykan stał się niepodległy dopiero w 1929, wcześniej - od 1870 - był częścią Włoch). Podczas Bożego Narodzenia 1941 Pius XII wypowiedział się w orędziu, że należy napiętnować marksizm i faszyzm, bo stanowią one zagrożenie dla cywilizacji chrześcijańskiej - jest to chyba jedyny tak mocny głos papieża przeciwko Mussoliniemu.
6. Czy papież był zaangażowany w akcje pomocowe? Tak, np. dla Żydów (tak wynika z dokumentów archiwów watykańskich, które zostały odtajnione w zeszłym roku), choć pomoc ta nie była oszałamiająca. Niektórzy badacze stwierdzają jednak, że i tak zostało zrobione bardzo dużo, biorąc pod uwagę ograniczone możliwości papieża. Twierdzi się np., że Pius XII miał uratować życie 947 tysiącom Żydów, a kierujący Fundacją „Pave the Way” Gary Krupp poinformował: Po 2006 r. fundacja poświęciła setki godzin, wydobywając na światło dzienne dokumentację, która dowodzi, że Stolica Apostolska i Pius XII uratowali więcej Żydów niż wszyscy religijni i polityczni przywódcy razem wzięci.
7. Czy papież zakładał porwanie/zamordowanie przez nazistów bądź faszystów? Tak, w takiej sytuacji Stolica Apostolska miała zostać przeniesiona do ...Portugalii, gdzie miano przeprowadzić nowe konklawe.
8. Czy papież zaangażowany był w pomoc byłym zbrodniarzom wojennym? Tak, najczęściej podaje się tu przykład stosunku do ustaszy. Zdaniem niektórych historyków, Pius XII wiedział też o działaniach biskupa Aloisa Hudala i potajemnie je popierał, użyczając pieniędzy. Moim zdaniem hipoteza ta nie ma potwierdzenia w wiarygodnych źródłach.
9. Czy papież wypowiedział się podczas II wojny światowej na temat holokaustu? Nie, przynajmniej nic mi na ten temat nie wiadomo.

#historia #gruparatowaniapoziomu #ciekawostki #ciekawostkihistoryczne

[syn_admina]

to może jeszcze kolejne pytania dotyczące

- jak zapatrywał się na kwestię komunistów, rewolucji komunistycznej, walki klas.
- co sądził o pogromach komunistów przez hitlera przed IIwś

@Horkheimer:

[Horkheimer]

@syn_admina:

jak zapatrywał się na kwestię komunistów, rewolucji komunistycznej, walki klas

Był bardzo krytyczny wobec komunistów. Jak pisałem w drugiej części ciekawostek o Piusie XII, obłożył ekskomuniką (!) wszystkich katolików będących członkami partii komunistycznej. Wypowiadał się bardzo krytycznie wobec marksizmu. W encyklice Ad Apostolorum Principis (1958) - ostatniej encyklice papieża, napisanej 3 miesiące przed jego śmiercią - wypowiadał się krytycznie przeciwko komunizmowi chińskiemu.

co sądził o pogromach komunistów przez hitlera przed

[prezes_internetu]

@Horkheimer czy ktoś zdjął tę ekskomunikę?

[Horkheimer]

@prezes_internetu: Nie

[prezes_internetu]

@Horkheimer hmm, czy jest w takim razie taki myk, że każdy komunista - nawet po tym czasie - z automatu ma ekskomunikę?

[Horkheimer]

@prezes_internetu:
Tu sprawa jest dość skomplikowana.
Wbrew pozorom, ekskomunika nie dotyczy członków partii komunistycznej "jak leci". Znam osobiście ludzi, którzy wstępowali do PZPR bo np. wymagało tego zatrudnienie w państwowym zakładzie pracy, mającym związki z wojskiem. Ci ludzie nie byli zupełnie aktywni politycznie, to była czysta papierkowa formalność. Takich ludzi ekskomunika nie obejmowała.
Dotyczyła ona za to tych członków, którzy świadomie wstępują do partii reprezentującej wrogość wobec kościoła, którzy aktywnie realizują

[prezes_internetu]

@Horkheimer jasne, rozumiem Twój tok myślenia

[Horkheimer]

@prezes_internetu: Dodam tylko (nie mogę edytować), że dekret dot. ekskomuniki został wydany w 1949, a więc w czasach mrocznego stalinizmu, prześladowania kościoła w Polsce, maoistycznych Chinach, Czechosłowacji. Ówczesny komunizm był w oczach kościoła czymś naprawdę diabelskim, antyludzkim, krwawym. Poprawienie się relacji na linii kościół-komuniści datuje się na lata późniejsze.

[Rad-X]

@Horkheimer: a jaki był powód poprawy?

[Horkheimer]

@Rad-X:
Hmm, przede wszystkim szeroko pojmowana odwilż po śmierci Stalina. Jeśli chodzi o Polskę, to pozwolę sobie zacytować fragment artykułu na ten temat:

W walce, jaka rozgorzała w 1956 r. wewnątrz partii, problem relacji z Kościołem nie odgrywał poważniejszej roli. Zarysował się wówczas podział na dwie frakcje, tzw. natolińczyków i puławian. Tych pierwszych klasyfikowano jako stalinowców, przeciwników reform i nacjonalistów. Do najbardziej znanych członków tej grupy zalicza się m.in. Franciszka Jóźwiaka,