**Niesamowite, wszechstronne, przyjazne ekologii właściwości owczej we... (@bioslawek)

Niesamowite, wszechstronne, przyjazne ekologii właściwości owczej wełny!

1. Wielu kojarzy wełnę z owcami, ale inne ssaki również ją posuadają. Wełna, to włókno uzyskiwane z sierści: owiec, lam, alapak, wielbłądów, kóz, królików i innych. Wytwarzają one włókna, z których można zrobić przędzę, a następnie tkaniny. Włókno wełniane ma charakterystyczne cechy: karbikowatość, łuskowatość, zawiera lanolinę, dzięki którym nadaje się doskonale do wytwarzania wysokiej jakości wyrobów włókienniczych.

Należy zaznaczyć, że owce i kozy należą do rodziny wołowatych i mogą się okazyjnie krzyżować, co dowodzi że są to jedynie odmiany w obrębie jednego, bardzo zróżnicowanego gatunku (podgatunki). Paleontolodzy odkopujący wczesne kości tych zwierząt, zauważyli że czym starsze warstwy geologiczne, tym znajdują szkielety o coraz bardziej mieszanych cechach anatomicznych między owcami i kozami. Dowodzi to pochodzenia od wspólnego przodka oraz tego, że przed zajściem specjacji płodne krzyżówki między owcami i kozami były normą. Współcześnie istnieje wiele odmian owiec i kóz i niektóre rasy owiec są tak podobne do kóz, a kóz do owiec, że tylko fachowiec potrafi je odróżnić! :)

2. Włókna wełny - tworzy głównie alfa-keratyna, która jest budulcem wszelkiego owłosienia u ssaków oraz rogów, kopyt i pazurów.

3. Odzież i inne przedmioty wykonane z wełny zostały znalezione w całym starożytnym świecie. Odkryto datowaną na 3400 lat przędzę egipską, czy fragmentaryczne tkaniny odkopane w syberyjskich grobach z pierwszego wieku.

4. Początkowo proces wytwarzania tkaniny z wełny był o wiele trudniejszy niż współczesnie. Dzikie i wcześnie udomowione owce miały inną strukturę morfologiczą wełny, niż dzisiaj hodowane. Wełnę jaką współcześnie produkują hodowcy owiec, uzyskano na drodze doboru sztucznego. Wybierano do rozrodu osobniki o najbardziej pożądanych cechach i w ten sposób powstały odmiany, z których można pozyskać wełnę dobrej jakości, która nadaje się o wiele bardziej do obróbki przemysłowej niż ta od przodków owiec. Obecnie ludzie posiadają około 200 udomowionych ras owiec.

Przez tysiące lat owce były w stanie dostosować się do najsurowszych środowisk. Ich wełna chroni je od gorąca, zimna, wilgoci i suszy. Człowiek docenił chroniące właściwości wełny i nauczył się je wykorzystywać. Wełna posiada także wiele innych zalet, jak na przykład zdolność do zwijania się i samozaciskania włókien, poprzez tworzenie milionów małych komór, które zatrzymują w sobie powietrze. Dlatego właśnie wełna w okresie zimowym zabezpiecza przed utratą ciepła, a w letnim izoluje od upału.

5. Jakość wełny zależna jest od odżywiania i środowiska wypasów. Zimne obszary sprzyjają producji wełny złożonej z grubych włókien, ciepłe i suche z cieńszych. Zależy to również oczywiście od rasy owiec.

6. Wełna była w przeszłości cennym i pożądanym towarem. Używano jej do płacenia danin, okupów i jako towaru płatniczego w ogóle.

7. Wełna ma wiele zastosowań. Nie tylko służy do produkcji odzieży, ale również do instrumentów muzycznych – jako amortyzatory w fortepianach, czy ze względu na dużą chłonność do wytwarzania podkładek zabezpieczających przed wyciekami oleju.

Owcza wełna jest wspaniałym izolatorem. Osiąga najwyższe wartości izolacyjne dzięki swoim naturalnym właściwościom i oferuje unikalną kombinację zalet jak żaden inny materiał czy produkt. Z wełny wielbłądziej i lam, wyrabiane są koce, poduszki i pasy terapeutyczne.

Ze względu na swoja odporność na ściskanie używana jest do produkcji piłek do gry. Lub do produkcji specjalnych mat ekologicznych, zabezpieczających przed erozją. Wełna ulega powolnej biodegradacji. Rozpadając się nawozi rośliny dużą zawartością azotu. Ziemia nawożona w ten sposób zawiera o wiele więcej tego pierwiastka niż torf!

Ponieważ izolacja z owczej wełny jest wykonana z naturalnych włókien, do jej wyprodukowania wymagane jest mniej niż 5% energii potrzebnej do produkcji izolacji z wełny szklanej. Wełna owcza jest materiałem trwałym i odnawialnym, z zerowym potencjałem wyczerpywania ozonu. Może być ponownie użyta do produkcji albo zostać bio-zdegradowana. Materiał jest bezpieczny i łatwy w użyciu. Nie ma potrzeby stosowania specjalnych ubrań ochronnych albo masek przeciwpyłowych. Materiał jest także efektywną izolacją akustyczną od dźwięków powietrznych i uderzeniowych (strukturalnych). Znacząco redukuje dźwięki słyszalne w budynku.

8. Paradoksalnie wełna może jednocześnie odpychać i pochłaniać wodę! Zewnętrzna powierzchnia włókna wełny składa się z białek, kwasów tłuszczowych i nie absorbuje cieczy. Jednak cechy strukturalne we wnętrzu włókna umożliwiają gromadzenie duże ilości wilgoci w postaci pary wodnej. Owcza wełna może absorbować wilgoć do 33% swojej wagi, bez utraty swoich właściwości izolacyjnych.Wełna jest hydro-fobowa i zarazem paro-filowa! :)

Wełna posiada zdolność absorbcji wilgoci z otaczającego powietrza i nastepnie uwalniania jej bez wpływu na swoje właściwości termiczne. Gdy włókna wełny absorbują wilgoć, wytwarzają niewielką ilość ciepła. Ciepło to zapobiega kondensacji pary wodnej w przestrzeniach przegrody konstrukcji, utrzymując temperaturę powyżej temperatury "punktu rosy" w warunkach wilgotnych. Ta właściwość tworzy naturalny bufor zabezpieczajacy, który stabilizuje zmiany temperatury występujące przy wilgotności wzlędnej. W praktyce redukuje to potrzebę kontrolowania poziomu nagrzewania lub chłodzenia, ponieważ izolacja z wełny utrzymuje budynek chłodniejszym w ciągu dnia i cieplejszym w nocy.

9. Przy wysokim naturalnym punkcie zapłonu, wełna jest ognioodporna! Gdy się zapali, to w przeciwieństwie do nylonu i poliestru wełna nie ulega topnieniu. Ze względu na obecność wilgoci w wełnie jest ona odporna na ogień, gasząc się samoczynnie po usunięciu źródła ognia.

Źródła:

http://discovermagazine.com/2015/nov/19-20-things-you-didnt-know-about-wool?utm_source=dscfb&utm_medium=social&utm_campaign=dscfb&fbclid=IwAR2Nxwd64xnOT8PMQ9flKI0XTYUA1RSOjLgi7y7ahX8cqEKpV4enV81Ouy8

http://www.owczawelna.pl/welna.html

https://pl.wikipedia.org/wiki/We%C5%82na

https://pl.wikipedia.org/wiki/Keratyny

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dob%C3%B3r_hodowlany

https://pl.wikipedia.org/wiki/Owca_%C5%9Bruboroga

https://www.rynek-rolny.pl/artykul/rasy-koz-mlecznych-miesnych-i-welnistych-przeglad,2.html

Zobacz też:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Owca_domowa#Genetyka

Genom owcy został rozpoznany w 2014 r. przez międzynarodowy zespół badaczy, po ośmiu latach badań. Pozwoliło to ustalić, że linie ewolucyjne owiec i kóz rozdzieliły się zaledwie 4 miliony lat temu. W efekcie archeolodzy analizujący kości zwierzęce wydobywane na wielu stanowiskach mają trudności z rozróżnianiem szczątków owcy i kozy i w opisach określają je jako „koza-owca”

https://pl.wikipedia.org/wiki/Koza_domowa#Pochodzenie_i_udomowienie

Badania genetyczne współczesnych kóz ujawniają, że choć zostały one oswojone równolegle w kilku częściach świata, to geny pionierów zmieszały się w całej populacji. Występuje bardzo bliskie pokrewieństwo pomiędzy kozami a owcami, zwierzęta te są trudne do rozróżnienia na pierwszy rzut oka. Najbardziej różniącą je cechą jest podniesiony ogon u kóz. Formą pośrednią pomiędzy między nimi jest rodzaj Ammotragus, reprezentowany przez owcę arui (Ammotragus lervia). Gatunek ten upodabnia do owcy brak brody, do kóz natomiast brak gruczołów przyocznych. Do podobnie blisko spokrewnionych z kozami i owcami zwierząt zaliczyć można występującego w Himalajach nachura, nazywanego niebieską owcą, oraz również żyjącego w Himalajach, a ponadto w południowej części Półwyspu Indyjskiego i południowo-wschodniej części Półwyspu Arabskiego – tara.