@Scybulko: tak: w lutym 2015 r. pod Donieckiem a trakcie tej wojny np. na Saltiwce w Charkowie, albo we wrześniu Kupiańsku gdzie jakieś 800 m. od nas samolot zbombardował miasto. Przy czym tylko raz właśnie w 2015 r. granat eksplodował na tyle blisko, że stanowiło to bezpośrednio zagrożenie ale na szczęście nic nam się nie stało. Natomiast sytuacja z ostrzałami jest bardzo losowa. Na przykład przed Świętami w Charkowie RosjaniePokaż całość

@Bezimienna_003: bardzo dziękuję za miłe słowa, choć prawdziwą odwagą wykazują się żołnierze, ratownicy i wolontariusze pracujący cały czas na linii frontu:

1. Twórczość fotoreporterów: Roberta Capy, Jamesa Nachtweya (w szczególności album "Inferno"), śp. Krzysztofa Millera (niesamowita autobiografia "Trzynaście wojen i jedna"), Sebastiao Salgado

2. Jestem freelancerem ale współpracuję np. z TVP, Foreign Policy, niezależnymi producentami filmowymi, CBS News (sporadycznie, ale się zdarza :D, WydawnictwemPokaż całość

@chanoja: nie mam bladego pojęcia i uważam, że obecnie wszelkie przewidywania to raczej wróżenie z fusów.

@Manah: z moich doświadczeń wynika, że większość się z tym zgadza i raczej podnosi to niż obniża morale. Spotkałem się natomiast z negatywnymi opiniami o tym, że co po niektórzy siedzą sobie bezpiecznie za granicą kiedy inni umierają na froncie.

@widzilla: to tak:

1. Pierwszy raz skorzystałem w grudniu, bo nigdy wcześniej nie byłem w Chersoniu a musieliśmy szybko zrobić materiał. Stawki wahają się od 150 do nawet 400 USD. My potrzebowaliśmy tylko kontaktów ale wielu dziennikarzy (szczególnie "zachodnich") szuka również tłumacza, a nawet samochodu z kierowcą. Generalnie uważam, że to jest ok, bo pozwala ludziom zarobić i myślę, że to bardziej fair niż oczekiwać, że dostanie się wszystko za freePokaż całość

@widzilla: 7. Samochód to podstawa, noclegi bardzo różnie czasami hotele, czasami prywatne kwatery, czasami z żołnierzami. W sumie nie ma reguły i wszystko zależy od konkretnego miejsca i okoliczności.

8. Podstawa to dobre rozpoznanie czyli kontakt z żołnierzami, ratownikami, wolontariuszami. Przez taki brak rozpoznania (czyli własną głupotę) prawie rozwalili nas w Wasylkowie pod Kijowem na początku wojny. Z kolei ostatnio w Chersoniu dzięki informacjom od ratowników nie pojechaliśmy na osiedle,Pokaż całość

@Cyk_dwujeczka: nie, nigdy i z zasady nie biorę do ręki ŻADNEJ broni, nawet dla "fajnego" zdjęcia (które potem wykorzysta rosyjska propaganda).

@KarguliPawlak: tak, dokładnie :) Oczywiście fajnie byłoby zarabiać tyle co w CNN, ale jeszcze nie mogę się do nich przebić ;)

@titus1: bardzo rzadko obecnie trafiam na linię "zerową", bo 1. Nie chcą wpuszczać dziennikarzy (zobaczcie, że większość materiałów z pola bitwy to combat camery żołnierzy); 2. Bardziej interesują mnie historii ludzi żyjących w strefie frontu niż stricte okopy. Natomiast moim największym lękiem na początku wojny było, ze wpadnę w ręce Rosjan. Zresztą w lutym zostaliśmy zatrzymani prze ukraińską samoobronę, która wzięła nas za szpiegów w Wasylkowie, gdzie trwały walki aPokaż całość

@BarszczZUkraincow: dla Fundacji Orleniu było bardzo spoko (rok chyba 2019), bo opowiadałem dzieciakom o realizowaniu pasji podróżowania. To samo robiłem dla szkół i zawsze mega fajnie spotkać się z młodymi ciekawymi świata ludźmi.

Dla TVP normalnie, bo nie miałem żadnych przypadków cenzurowania moich materiałów.

Dla mnie ważne co się mówi a nie gdzie mówi i zaręczam, że to samo powiem w TVP, Wydawnictwie Czarne albo CBS News :)

@ATAT-2: tak, mam żonę i to Kaja jest najodważniejsza, bo pomimo, ze zdaje sobie sprawę z ryzyka zawsze mnie wspiera. A dzięki niej ja 1. Jestem rozsądniejszy bo muszę do niej wrócić; 2. Mam spokojną przystań, gdzie mogę odpocząć. A Kaję podziwiam, bo naprawdę daje radę jak nikt!

@Cadfael: generalnie z sympatią ale czasami krew ich zalewa jeśli zawracam im się nadmiernie gitarę, bo to może kosztować czyjeś życie. Dlatego też ja rzadko pcham się na samą linię "zerową" i tak za wiele tam nie pokażę, a ktoś się musi mną zajmować ergo zamiast robić swoją robotę i walczyć z ruskimi nianczyć jakiegoś pismaka.

@HaramiCross: szczerze to naprawdę margines. Ja nigdy się z tym nie spotkałem.

@DamianO1995: nie, nigdy nie rozmawiałem z rosyjskimi żołnierzami i to jeden z moich celów, które mam nadzieję jeszcze zrealizuję. Natomiast przed wojną spędziłem kilka miesięcy w Rosji (Syberia i Kaukaz Północy), więc znam wielu Rosjan.

@chodznapole: no właśnie ja mam ten problem, że zawsze się strasznie wzruszam i przeżywam to co ludzie mówią. Myślę, że czasami to wręcz nieprofesjonalne, bo jestem zbyt "przejęty" na wizji. Staram się kontrolować, ale jak kobieta opowiada, że jak mdlała w trakcie bicia to dla ocucenia wyrywali jej paznokcie, to ciężko mi zachować stoicki spokój.

@barto142: tak, uważam, że ta wojna daje nam podstawy do długofalowej współpracy i sojuszu z Ukrainą ALE jednocześnie powinniśmy pilnować naszych interesów, np. to my a nie dajmy na to Berlin powinniśmy w pierwszym rzędzie odbudowywać zniszczenia wojenne. Nam też przez lata brakowało tam soft power. Niemcy ładowali miliony w fundacje, stypendia, granty, etc. To nie sprint ale maraton na wiele wiele lat.

@BarszczZUkraincow: dobry komentarz :D

@jamaz: z Rosji nie, bo uważam, że jako propagandziści przykładają rękę do rosyjskich zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości i aktów ludobójstwa. To nie jest zwykła wojna armii z armią, ale wojna totalna z narodem ukraińskim.

@nom_om: 1. Oczywiście wszędzie, również w Polsce, znajdą się różni "dziarscy chłopcy" i to natiralne, że będą ciągnąć do formacji paramilitarnych ale to absolutny margines.

2. Tak i (uwaga autopromocja!) nawet pisałem tekst na okładkę jego książki. Mega dobry, bardzo odważny dziennikarz do którego chciałbym równać.

@Cadfael: tak, obecnie każdy dziennikarz musi być akredytowany przez Siły Zbrojne i SBU. Sprawdzanie zdarza się sporadycznie ale chodzi o yto, żeby nie ujawnić danych wrażliwych np. pozycji wojskowych., Niestety były takie przypadki, że dziennikarze pokazali sprzęt albo żołnierzy a potem spadły na nich pociski.

My ostatnio widzieliśmy przypadkowo HIMARS-y ale do głowy mi nie przyszło, żeby je filmować. Jak wygląda HIMARS każdy wie, a moglibyśmy narazić kogoś na śmierć.

@xewep10: dokładnie to nie wiem, ale myślę, że kilkukrotnie wyższe niż w PL.

@Vargtimmen: przede wszystkim bardzo dziękuję za dobre słowa i cieszę się, że nie zanudziłem! Tak, mam takie plany, ale na razie czuję, że jeszcze za bardzo jestem w "ogniu walki", żeby powstała z tego duża przemyślana forma. Może to błąd (marketingowy na pewno ;) ale czuję, że lepiej będzie pisać z pewnego dystansu czasowego.

@Uriel0987: myślę, że tak ale w formule dzielenia się moimi relacjami z wyjazdów na Ukrainę (najbliższy na początku lutego, styczeń zarezerwowałem dla żony), a nie wchodzenia w długie dyskusje a już tym bardziej jakieś kłótnie.

@kanciak12: nie, ale przed 24. lutego spotykałem się z ludźmi, którzy mieli żal do Ukraińców, że to oni rozpętali ten konflikt. Moim zdaniem błędem była atak na język rosyjski i generalnie "rosyjskość" po Majdanie. W rewolucyjnym zapale zabrakło wrażliwości na ich perspektywę co wykorzystała RUS propaganda.

Cytując samego siebie z mojej książki taka historia: "– W jednej chwili znalazłam się na podłodze pokryta pyłem
i gruzem. Nie mogłam się ruszyć.Pokaż całość

@kanciak12: natomiast sytuacja uległa diametralnej zmianie po 24. lutego. Przecież najbardziej teraz cierpli ludność, która wcześniej była często neutralna a nawet lekko życzliwa wobec Rosji. Wielokrotnie słyszałem historie ludzi, którzy mają w Rosji przyjaciół a nawet rodzinę, z którą zerwali kontakt. Jedna kobieta opowiadała o siostrze z Moskwy, który nie chciała uwierzyć, że Rosjanie zbombardowali Charków i wyzywała swoją siedzącą w piwnicy siostrę od banderówek.

Dzisiaj ludzie prorosyjscy na UkrainiePokaż całość

@Wyrelworelowany: hehe, jak powiedział mi ostatnio jeden wolontariusz kamizelka jeszcze nikogo nie zabiła, ale za to trochę osób uchroniła od śmierci. Ja tam nakładam, bo mam żonę i chcę do niej wrócić :)

@Duzy_Kotlet: hahahahhahaha Mistrz :D

@banan5005: ja cały czas słyszę podziękowania (ostatnio w Odessie) i uważam, że Ukraińcy nam to zapamiętają. Choć oczywiście trochę ten entuzjazm opada (tak jak i u nas), dlatego potrzebujemy nie hurraoptymizmu ale długiej ciężkiej pracy nad wzajemnym pojednaniem. Tym niemniej ta wojna "dała" nam coś unikatowego: doświadczenie bezpośredniego spotkania zwykłego Polaka ze zwykłym Ukraińcem. Wcześniej to o sobie słyszeliśmy/czytaliśmy głównie przez media, historię, polityków a teraz widzimy siebie jako drugiegoPokaż całość

@banan5005: a tu jedna z takich historii z czerwca: https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10228571252724854&set=pb.1189986300.-2207520000.&type=3

@BlogoslawionyTwarozyc: w chaosie szturmowanego miasteczka kolesie z samoobrony (nie regularnej armii) wzięli nas za szpiegów, bo poszła plotka, że po okolicy kręcą się rosyjscy dywersanci przebrani za polskich dziennikarzy. W konsekwencji rozebrali nas do majtek i ze 2 h przesłuchiwali (jakiś cud, że w zęby nie dostaliśmy) a przecznicę obok toczyły się walki uliczne.

@Chrzonszcz: przede wszystkim bardzo dziękuję za tak dobre słowa, które traktuję jako zobowiązanie do dalszej pracy :) A odpowiadając na pytania to:

1. Na wojnie jest najwięcej ludzi, których historie powinno się opowiedzieć. Cytując mój dziennikarski autorytet czyli Jamesa Nachtweya, który zainspirował mnie do tej pracy: "I have been a witness, and these pictures are
my testimony. The events I have recorded should not be forgotten and must not be repeated."

NatomiastPokaż całość

@goothic: 1. My wspólnie ze świetną dziennikarką Tygodnika Powszechnego Moniką Andruszewską byliśmy w zasadzie na pierwszej linii fronty pod Donieckiem i od razu mieliśmy info od żołnierzy, że to pełnoskalowy atak. I to było totalnie przerażające, bo wszyscy spodziewali się uderzenia na Donbasie ale nie inwazji na Kijów.

2. Najczęściej chyba dziennikarze, ale np. ja jestem z wykształcenia prawnikiem. Myślę, że przede wszystkim potrzeba pewnej wrażliwość na świat i drugiegoPokaż całość

@neurotiCat: odpisałem w pytaniu @goothic, choć chyba nie byłem szczególnie pomocny ;)

@mateopoznan: wielkie dzięki nie tylko za dobre słowo ale przede wszystkim merytoryczne pytanie, w temacie który przeważnie wywołuje hejt. Szacunek :)

Ja wychodzę z założenia, że nie ważne gdzie się mówi a co się mówi. I to szczególnie w sytuacji gdy nasze społeczeństwo jest tak dramatycznie podzielone. Każdy z nas bez względu czy czyta/ogląda TVP, TVN, Polsat, Onet, Gazetę Wyborczą, Gazetę Polską, etc. zasługuje na to, żeby wiedzieć co dziejePokaż całość

@ophiuchus: na chwilę obecną zagrożenie dla Polski jest znikome (dzięki temu, że Ukraińcy niewiarygodnym bohaterstwem i dostawami z Zachodu się obronili), ale nie można go wykluczyć w przyszłości. Najbliższa dekada zapowiada się bardzo niebezpiecznie, więc musimy się zbroić i być gotowi na najgorsze. Dać się uśpić dzisiejszym klęskom Rosji byłoby skrajną głupotą.

@kot_do_drzwi: bardzo różnie :) Przeważnie już wyjeżdżając mam konkretne zlecenie, ale jednocześnie mam bardzo dużą swobodę wyboru tematów i przygotowywania materiału. Robiąc materiały dla TV jest ode mnie wręcz oczekiwane, żebym to ja znalazł temat i bohaterów.

Ale na przykład ostatnio realizowałem dla Narodowego Instytutu Dziedzictwa oraz UNESCO film o zniszczeniach dóbr kultury i tutaj już były bardziej konkretne wytyczne np. miejsc, które powinienem pokazać.

Co do ingerencji w materiałPokaż całość

@milfhunter69: boję, ale mam ogromne wsparcie ze strony mojej Żony.

@BlogoslawionyTwarozyc: ehhh nie sposób się nie zgodzić, ale oby nie tym razem

@Karolcia83_2: jak pokazują badania opinii publicznej dla Ukraińców "wygrana" oznaczana odzyskanie wszystkich terenów okupowanych od 2014 r. Co więcej z naszej środkowoeuropejskiej perspektywy wygraną jest złamanie militarnej potęgi i doprowadzenie do rozpadu Federacji Rosyjskiej. Scenariusz na razie political fiction ale jeszcze 10 lat temu rakiwty spadające na Kijów wydawały się kosmos.

Wchodzimy w dekadę(y) ogromnych zmian geopolitycznych i nie wiem czy ta wojna, która nam wydaje się teraz czymś przełomowymPokaż całość

@gnt_1: no to teraz wyjdę na koszmarnego boomersa XD Kim jest Homelander? Pomóżcie!

@BlogoslawionyTwarozyc: haha, dzięki dzięki i spieszę poinformować, że i w domu i na froncie noszę obrączkę :D

@nadobny: ostatnio wojskowa medyczka pod Bachmutem powiedziała nam, że jak po wojnie ludzie dowiedzą się ilu naprawdę zginęło ukraińskich żołnierzy to złapią się za głowy. Oficjalne dane podawanej przez Kijów są totalnie niewiarygodne. Ja strzelam, że to może być 50%-75% strat rosyjskich, ale żadnych wiarygodnych danych nie ma i jeszcze długo nie będzie.

@only_dgl: tak, uważam, że należy powołać specjalny trybunał karny dla rosyjskiej agresji na Ukrainę (stały MTK w Hadze tego nie uciągnie) i postawić przed nim wszystkich zbrodniarzy. Tak jak Norymberga przypieczętowała los niemieckich nazistów, tak Norymberga-2 powinna zakończyć "karierę" rosyjskich morderców.

@szaloneneutrino: 1. Rzadko ;) Informacje zawsze sprawdzam w dwóch źródłach.

2. Tak, śledzę rosyjskie media a przede wszystkim rosyjskiego TT i Telegrama.

@bregath: i bardzo dobrze! :)

1. Szczerze: nie wiem ale zamierzam o to popytać jak na początku lutego wrócę na UKR.

2. Nie wiem jak z Grotami ale o Krabach, Piorunach i dronach kamikadze WarMate słyszałem wiele ciepłych słów. Myślę że ich skuteczność najlepiej zweryfikuje rynek czyli liczba zamówień naszego sprzętu z zagranicy.

@pepeq: plus minus w zeszłym roku spędziłem na Ukrainie jakieś 4-5 miesięcy, ale po drodze kręciłem jeszcze film w Chile (produkcja była przygotowywana od 2021 r. i nie mogłem wystawić ekipy, która włożyła w to wiele pracy), także w domu byłem może jakaś 1/3 roku a chyba mniej.

@nO-C34: być może pojawienie się dzieci ale trudno mi to teraz oceniać. Myślę, że będę dalej pisał książki i robił dokumenty tylko już w bardziej bezpiecznych miejscach. Ale na razie nie planuję się przebranżawiać.

@rolnik_wykopowy: w mojej ocenie to jest nadmiernie rozdmuchany problem. Przede wszystkim ten "kult" jeśli już dotyczy w przeważającej mierze zachodniej Ukrainy, ale co najważniejsze w wyniku tej wojny Ukraińcy będą mieli nowych bohaterów i nową narodowotwórczą mitologię. Oczywiście pozostaną pomiędzy nami spory historyczne ale myślę, że jeśli zachowamy spokój to będą one miały drugorzędne znaczenie.

@kernik: hahahahhaha, dobra sprawdziłem w Google i to jest jakiś odlot XD

@marsjanin2012: pięknie dziękuję i powiem tylko: amen!

@Kaladin888: odpowiedziałem już w komentarzu powyżej, także pozwolę sobie przekleić: w mojej ocenie to jest nadmiernie rozdmuchany problem. Przede wszystkim ten "kult" jeśli już dotyczy w przeważającej mierze zachodniej Ukrainy, ale co najważniejsze w wyniku tej wojny Ukraińcy będą mieli nowych bohaterów i nową narodowotwórczą mitologię. Oczywiście pozostaną pomiędzy nami spory historyczne ale myślę, że jeśli zachowamy spokój to będą one miały drugorzędne znaczenie.

@sols: bardzo dziękuję za dobre słowa choć najbardziej należą się one wolontariuszom, żołnierzom i ludziom, którzy po prostu próbują przeżyć w strefie walk.

Tak, mam w planach książkę i film dokumentalny ale na razie chcę sie skupić na bieżącej pracy i nabrać trochę dystansu, który jest potrzebny do takiej dużej formy.

Jeżeli chodzi o inspiracji to ś.p. Waldemar Milewicz ale też tak jak pisałem Krzysztof Miller, James Nachtwey czy SebastiaoPokaż całość

@Marcin3005: ja nie spotkałem nikogo, kto zostałby siłą wcielony do armii ukraińskiej (co oczywiście nie oznacza, że nie ma takich pojedynczych przypadków) ale potwierdzam, że ochotników jest mnóstwo.

@garkasparov: pójdę na skróty ale myślę, że świetnie zbiera informacje z rosyjskich stron Julia Davis od "Russian Media Monitor": https://twitter.com/JuliaDavisNews?s=20&t=DUql5AkaxjImewDuWNQWYA

Natomiast ja nie jestem specjalistą od rosyjskiej propagandy i dezinformacji, także wolałbym się nie wypowiadać a za to polecić dr Michała Marka: https://twitter.com/mic_marek

@Aeciatko: bardzo dziękuję i to ogromna zasługa Wykopowiczów, którzy zadawali bardzo merytoryczne i ciekawe pytania! Jedna z najciekawszych dyskusji w jakich brałem udział :)

Szanowni, bardzo dziękuję za dzisiejszą dyskusję i wszystkie pytania. To była jedna z najciekawszych i najbardziej merytorycznych debat w jakich brałem udział. Mam nadzieję, że chociaż w niewielkim stopniu udało mi się stanąć na wysokości zadania a w jutro/pojutrze postaram się jeszcze odpowiedzieć na te pytania, które dzisiaj mi umknęły :)

@kvas: przepraszam, dzisiaj muszę już uciekać (właśnie wybiły ponad 3 h), ale jutro odpowiem! :)

@Reymont: tak, zdaję sobie sprawę, że niepoprawnie wymawiam "r" ale to jest problem jeszcze od wczesnego dzieciństwa i jego wyeliminowanie jest niezwykle trudne o ile w ogóle możliwe (konsultowałem z logopedami).

W tradycyjnym podejściu mogłoby to dyskwalifikować z pracy w TV/radiu ale obecnie uznaje się to nawet za zaletę, bo mam pewną cechę wyróżniającą. Oczywiście jako prezenter w studio byłbym surowiej oceniany, ale w pracy w terenie nie stanowi toPokaż całość