[FlasH]

#codziennatranskrypcja #wiadomosci #tvpis #tusk2x #problemwtym1x
15.01.2023

Oto zapis dzisiejszego głównego wydania programu "informacyjnego" rządowej telewizji.
Archiwum dostępne na: https://codziennatranskrypcjatvpis.github.io/
FAQ

Znów podium w Zakopanem, a do złota zabrakło mniej niż niewiele - a dokładnie 1 punktu.
Dobry wieczór, Edyta Lewandowska, witam państwa i zapraszam na Wiadomości, a oto co dziś w programie.

---
Daleko!
Dawid, brawo!
To był wspaniały skok!
Dawid Kubacki o włos od zwycięstwa.
Po prostu nie trafiłem z warunkami.
Skok naprawdę był całkiem fajny, ale nie chciało lecieć.

Rośnie liczba ofiar bestialskiego ataku Rosjan na Dniepr.
Zdołałem wybiec i zobaczyłem krzyczących zakrwawionych ludzi.
Dzieci, kobiety, wszędzie byli ranni ludzie.
Każda strona świetnie zakomponowana, każda rozkładówka, przestrzeń książki, jej rytm, jej barwy.
66 lat temu Zbigniew Rychlicki przedstawił uroczego misia z klapniętym uszkiem.
Dobry wieczór, miś pluszowy śpiewa wam.

---
Drugi konkurs skoków narciarskich w Zakopanem i drugi raz Polak na podium.
Tym razem ze świetnej strony pokazał się Dawid Kubacki, który minimalnie przegrał jedynie z Norwegiem Halvorem Egnerem Granerudem.
Konkurs na Wielkiej Krokwi śledził Mateusz Nowak.
Drugie miejsce to bardzo dobry wynik.
Czy Dawid był po zawodach zadowolony ze swojego rezultatu?

---
Był nieco rozgoryczony.
Został dopuszczony do skoku w fatalnych warunkach.
Do 1. zwycięstwa w Zakopanem zabrakło mu niewiele.
9. raz stanął na podium mistrzostw świata.
Dziś w Zakopanem karty rozdawał wiatr.
W drugiej serii na najgorsze warunki trafił Dawid Kubacki.

Nie wystarczyło. 1,1 punktu za Halvorem Granerudem.
Jest niedosyt.
Daleko! Dawid!
Brawo! To był wspaniały skok!
Bo Polak w pierwszej serii wypracował sobie wyraźną przewagę.
W drugiej zabrakło szczęścia.
Po prostu nie trafiłem z warunkami.
Tak mi się wydaje, że ten skok naprawdę był całkiem fajny, ale nie chciało lecieć.
Jesteśmy bardzo zadowoleni i z całego serca panu Dawidowi Kubackiemu gratulujemy i dziękujemy.
Powiedziałem mu, wręczając nagrodę i gratulując.
mówię: "Panie Dawidzie, jestem niezwykle dumny, że mogę panu po Wiśle po raz drugi uścisnąć dłoń na podium".
Nieźle spisali się pozostali Biało-Czerwoni.
Płynie w powietrzu, dobra prędkość Kamila.
Ładnie, daleko.
7. miejsce zajął skaczący lepiej z konkursu na konkurs Kamil Stoch.
W drugiej serii oprócz Kubackiego miał najgorsze warunki.
Kamil siedzi na belce 40 sekund.
Kilka razy widać, że jest na biało wiatr, ściąga go.
Później dostaje z tyłu i od razu dostaje zielone.
Z Dawidem podobna sytuacja - wchodzi na belkę, ma fatalne warunki, jest od razu puszczany.
Nie może tak być, nie no...
Ja jestem okropnie zły.
Życiowy wynik osiągnął 19-letni Jan Habdas.
I daleko! Brawo, Janek!
Który zdobył pierwsze w karierze punkty Pucharu Świata.
W czołowej trzydziestce mieliśmy aż pięciu Polaków.
Dawid Kubacki pozostaje liderem klasyfikacji generalnej Pucharu Świata.
32-latek ma 114 punktów przewagi nad Granerudem.
W Pucharze Narodów, m.in.
dzięki drugiemu miejscu we wczorajszej drużynówce, jesteśmy tuż za Austriakami.
Czasu, by ich przeskoczyć, sporo, bo przed nami jeszcze ponad połowa sezonu.

---
Wierzymy, że kolejne miesiące będą należały do Biało-Czerwonych, a takie obrazki zobaczymy m.in.
podczas mistrzostw świata.

---
Ma dopiero 18 lat.
Prawo jazdy - od kilku miesięcy.
I właśnie wygrał rajd Dakar.
Eryk Goczał był debiutantem i najmłodszym uczestnikiem rajdu, ale nie przeszkodziło mu to dotrzeć na metę jako pierwszy i zapisać się w historii najbardziej prestiżowego rajdu terenowego na świecie.
Eryk Goczał wygrał Rajd Dakar w klasie lekkich pojazdów SSV.
W ostatnim etapie wyścigu wykorzystał problemy zajmującego wówczas pierwszą lokatę kierowcy z Litwy i ostatecznie wygrał cały rajd, mając ponad 15 minut przewagi nad rywalem.
Trzecie miejsce w tej kategorii zajął ojciec Eryka, Marek Goczał.

---
Rośnie bilans ofiar po wczorajszym bestialskim ataku Rosjan na blok mieszkalny w Dnieprze.
Zginęło co najmniej 20 osób, ponad 70 jest rannych, wśród nich są dzieci.

Rosyjskie barbarzyństwo.
Zło w czystej postaci.
Terroryzm.
Kremlowscy zbrodniarze znów za cel obrali cywilów.
Uderzyli w bezbronnych ludzi, mieszkańców tego bloku w Dnieprze w środkowo-wschodniej Ukrainie.
Zobaczyłem chmurę dymu, podłogi w moim pokoju już nie było.
Zdołałem wybiec i zobaczyłem krzyczących, zakrwawionych ludzi, dzieci, kobiety, wszędzie byli ranni.
Wśród zabitych i rannych są dzieci.
Trwają poszukiwania zaginionych.
Te zdjęcia obiegły świat.
Po 10 godzinach poszukiwań strażacy wyciągnęli spod gruzów tę kobietę.
23-letnia Anastazja cudem przeżyła atak i błagała o pomoc.
Szukamy ludzi pod tymi gruzami, najgorsze, że pojawiają się tam pożary, które trzeba szybko gasić.
Ale idziemy po żywych ludzi.
Zawsze jest nadzieja.
"Walczymy o każde życie" - napisał ukraiński minister spraw wewnętrznych.
Blok, w który rosyjscy zbrodniarze wystrzelili rakietę, jest całkowicie zniszczony, a mieszkało tam wiele rodzin.
Rakieta uderzyła tuż obok naszego mieszkania.
Nie żal mi zniszczonego domu, to tylko rzeczy.
Żal mi ludzi, którzy zginęli.
Rosjanie zrzucają rakiety na cywilów nie tylko w Dnieprze, ale też w innych ukraińskich miastach.
Kijów, Charków, Odessa, Krzywy Róg, Dniepr, Winnica, Ładyżyn, Bursztyn, Chmielnicki znalazły się na celowniku terrorystów.
Rosjanie wystrzelili w nasze miasta 30 rakiet, 20 z nich udało się strącić.
Niewykluczone, że Rosjanie przeprowadzą też ataki z użyciem białoruskiego wojska.
Jutro na Białorusi zaczynają wspólne manewry.

---
Najcięższe walki toczą się o wschodnie obwody Ukrainy, głównie Bachmut i Sołedar.
To atak drona-kamikadze na rosyjski czołg.
Ukraiński Sztab Generalny informuje też o zlikwidowaniu składu amunicji i 5 celów, w których skoszarowani byli żołnierze wroga.
Ukraińcy potrzebują wsparcia, stąd decyzja Polski o przekazaniu na front czołgów Leopard 2.
Za naszym przykładem także Wielka Brytania dostarczy Ukrainie śmigłowce bojowe Apache i 14 czołgów Challenger 2.

Kijów pyta o los porwanych przez rosyjskich okupantów dzieci.
Moskwa milczy w tej sprawie.
Przenosimy się teraz do Odessy, gdzie jest Piotr Kućma.

O jakiej skali mówimy i co wiemy o dzieciach uprowadzonych przez Rosję?

---
Z rozmów wynika, że głównie chodzi o dzieci z domów dziecka, bądź te, które straciły rodziców podczas działań wojennych.
W Rosji nadawane jest im obywatelstwo i uruchamiana jest procedura adopcyjna.
Jaka jest skala?
Oficjalnie kilka tysięcy porwań.
Matki z dziećmi uciekają przed rosyjskimi bombardowaniami do bezpieczniejszej Odessy.
W tym ośrodku dla uchodźców otrzymują pomoc.
Z okazji Nowego Roku przygotowaliśmy dla dzieci prezenty: słodycze i gry planszowe.
Julia przetrwała z dziećmi rosyjską okupację, ale bombardowań Chersonia nie mogła wytrzymać.
Ostrzałów Rosjan nie można porównać z tym, co przeżyliśmy przez 10 miesięcy okupacji.
Dobrze, że zostali wyparci.
Rosjanie uprowadzają ukraińskie dzieci - alarmuje rząd w Kijowie.
Dzięki Bogu nas to nie dotknęło.
Federacja Rosyjska przeprowadza przymusowe deportacje.
Na podstawie oficjalnych zgłoszeń od rodzin wiadomo o blisko 14 tys.
zaginionych dzieci.
Doradca ukraińskiego prezydenta do spraw praw dziecka mówi, że Moskwa odmawia podania Ukrainie informacji o losach tych dzieci.
Władze rosyjskie robią absolutnie wszystko, co mogą, żeby ukryć dzieci z Ukrainy.
Rozsyłają je po całej Rosji, chowają je, nie pozwalają im kontaktować się ze swoimi krewnymi.
Do porwań dochodziło wszędzie, gdzie weszli Rosjanie.
Z Chersonia porwali 13-letnią Hannę, a z Ługańska 14-letniego Illię.
Informacje o kolejnych zaginionych ukraińskich dzieciach wciąż docierają do szefa administracji wojskowej obwodu ługańskiego.
Zabrali np. dzieci z internatu pod przymusem i wywieźli do Czeczenii.
Nawet Kadyrow chełpił się tym, że ma ukraińskich chłopców, z których zrobi wojowników.
Oni tych nastolatków będą wychowywać w nienawiści do Ukrainy.
Drugi przykład - piszą do mnie mamy, że otrzymują wezwania na badania lekarskie ich dzieci.
Nie idą.
Mówią, że dzieci są chore.
Wschodnia Grupa Obrony Praw Człowieka zbiera informacje z Donbasu.
Wynika z nich, że Rosjanie prowadzą selekcję dzieci pod kątem ich stanu zdrowia.
Dzieci chore pozostają na terenach tymczasowo okupowanych, podczas gdy dzieci zdrowe są deportowane do Rosji.
Takie podejście można znaleźć tylko u faszystów z XX wieku.
Kierowali się oni zasadą: "jeśli chcesz zwyciężyć wroga - wychowaj jego dziecko".

---
W Nepalu rozbił się samolot pasażerski.
Na jego pokładzie znajdowały się 72 osoby.
Na razie potwierdzono śmierć 68 osób.
Na pokładzie maszyny było 68 pasażerów i cztery osoby z załogi.
W miejscu upadku maszyny pojawił się ogień i gęsty dym.
W akcję ratowniczo-poszukiwawczą zaangażowanych są setki ratowników i śmigłowce.
Jest to najpoważniejsza katastrofa samolotowa w tym kraju od 30 lat.
Oglądają państwo główne wydanie Wiadomości.
Zobaczmy, co jeszcze przed nami.

---
Kolejna odsłona afery w Parlamencie Europejskim.
Rezolucje przeciw Polsce mogły zostać kupione.
Opozycja chce zakneblować dziennikarzy.

---
Poznajemy kolejne szczegóły największej afery w historii Parlamentu Europejskiego.
Belgijskie, greckie i włoskie służby sprawdzają przelewy, które miały trafiać na konta skorumpowanej siatki socjalistycznych europarlamentarzystów,
---
Śledczy z Belgii, Grecji i Włoch na tropie afery korupcyjnej w europarlamencie.
Badają m.in. te przelewy na miliony dolarów, które miały trafiać na konto wiceszefowej Parlamentu Europejskiego Evy Kaili.
Tutaj jest 10 mln dolarów, tutaj mamy 2 mln dolarów od jej ojca.
Łącznie 60 mln dolarów miało trafić na konto całej skorumpowanej siatki działającej w Parlamencie Europejskim.
Oprócz Evy Kaili to także włoski eurodeputowany Pier Antonio Panzeri oraz belgijski poseł Marc Tarabella.
Wszyscy znani z atakowania Polski.
Wiele wskazuje na to, że te rezolucje, które były pisane przeciwko Polsce, były także kupione.
Pan Panzeri, który był szefem fundacji przygotowującej raport przeciwko Polsce, ci ludzie brali pieniądze.
O to są albo oskarżeni, albo podejrzewani, albo już aresztowani.
Kaili z ramienia europarlamentu zajmowała się m.in.
oprogramowaniem Pegasus.
I to właśnie ona naciskała Komisję Europejską, by wyjaśnić użycie Pegasusa w Polsce.
Ataków skorumpowanych europosłów na Polskę było dużo więcej.
Dlatego Dominik Tarczyński złożył wniosek o powtórzenie głosowań wszystkich rezolucji atakujących Polskę, łącznie 36.
Oni są po prostu wrogami każdego konserwatywnego rządu.
Mają swoją lewicową, radykalną agendę.
Co muszą dziś przyznać nawet politycy Lewicy.
Niektóre te osoby poznałam i jestem przerażona.
Jestem naprawdę w szoku, że coś takiego mogły zrobić.
Atakowali Polskę, jednocześnie bardzo ciepło wypowiadając się o krajach niedemokratycznych.
Nadmierne zainteresowanie instytucji unijnych, podyktowane rzekomo troską o naszą demokrację, prawdopodobnie było napędzane środkami finansowymi czy to z Maroka, czy to z Kataru, a być może dowiemy się w przyszłości, że również z Rosji.
Eva Kaili zajmowała się m.in.
współpracą Unii z Rosją.

---
Politycy rozpoczęli przygotowania do tegorocznej kampanii wyborczej.
Także te finansowe.
W ostatnim czasie członkowie PO i niektóre media krytykowały polityków PiS za jawne informacje o finansowaniu kampanii.
Jak się okazuje, PO ma sporą grupę sponsorów wpłacających po kilkadziesiąt tysięcy złotych.
Polityczny tydzień dla PO zakończył się spotkaniem dla młodych w Gdańsku.
Często to łatwiejszy elektorat dla PO, bo młodzi ludzie nie mieli okazji przekonać się, jak wyglądały rządy koalicji PO-PSL.
Choć PO nie ma jeszcze propozycji dla tego elektoratu.
No jaki macie program dla studentów?

---
Politycy PO niechętnie mówią o swoim programie wyborczym.
Chętnie mówili za to w ostatnich tygodniach o wpłatach na kampanię wyborczą polityków PiS.
Cóż to za dziennikarskie śledztwo!
Przecież to jest wszystko transparentne na stronach komisji wyborczej.
Jak zauważa portal i.pl, można tam znaleźć długą listę sympatyków PO wpłacających na Fundusz Wyborczy Platformy Obywatelskiej.
Jak podaje portal, przykładowo europoseł Dariusz Rosati wpłacił na PO w sumie ponad 56 tys. złotych.
Podobnie Jagna Marczułajtis-Walczak czy Krystyna Skowrońska.
Rzecznik partii Jan Grabiec wpłacił 50 tys.
Lista wspierających jest długa.

---
Ci ludzie, którzy wpłacali na kampanię PO, którzy wpłacali na kampanie samorządów, niektórzy z nich znaleźli bardzo lukratywne posady pod auspicjami polityków i samorządów PO.
Samorządowcy nie mogą zgodnie z prawem zasiadać w spółkach miejskich w miastach przez siebie rządzonych.
Dlatego samorządowcy z Platformy dorabiają w innych miastach, gdzie rządzą politycy Platformy.
Przykładowo prezydent Sosnowca dorabia w zoo we Wrocławiu.
Dlaczego prezydent Sosnowca z wykształcenia administratywista po jakiejś wyższej szkole Wszystkiego Najlepszego zasiada w radzie nadzorczej zoo we Wrocławiu?
Nie wiedziała pani?

---
Wrocławiem, gdzie znajduje się drugie miejsce pracy prezydenta Sosnowca, zarządza polityk z PO Jacek Sutryk.
Jako prezydent Wrocławia zasiada jednocześnie w radach nadzorczych miejskich spółek w Tychach i Gliwicach.

---
Chorwaci po przyjęciu euro muszą mierzyć się z falą podwyżek.
Podrożały usługi i podstawowe produkty żywnościowe, takie jak pieczywo czy nabiał.
Z podobnym problemem mieli do czynienia m.in. Włosi czy Francuzi, kiedy wstępowali do strefy euro.
W stolicy Chorwacji, Zagrzebiu, jest Damian Stanisławski.
Jak reagują na te podwyżki sami Chorwaci?

---
Wielu Chorwatów jest rozczarowanych wysokimi cenami.
Przed wprowadzeniem euro eksperci zapewniali, że ceny nie wzrosną.
Wzrosły nawet o kilkadziesiąt procent w zależności od sektora.
Odczuwają to zwłaszcza biedniejsi.
Ceny podnieśli nieuczciwi przedsiębiorcy.
Na zastąpienie swojej waluty euro Chorwacja szykowała się od dawna.
Wszyscy byli przygotowywani tym.
że ceny były podwójne podawane,
Ceny wystrzeliły tuż przed końcem roku.
Sprzedawcy chcieli wykorzystać zmianę waluty.
Niektóre produkty z dnia na dzień wzrosły nawet o kilkadziesiąt procent.
Nagle podrożało mięso, chleb, mleko, a nawet piwo czy rakija.
To jakieś szaleństwo, ceny są w euro, zarabiamy po staremu, a wszystko jest tylko droższe i droższe.
Chorwacja, tak jak inne europejskie kraje najpierw zmagała się z pandemią, później ze światowym kryzysem gospodarczym i inflacją po rozpętanej przez Putina wojnie, teraz do listy kłopotów doszło euro.
To dodatkowy problem - inflacja też cały czas idzie w górę, płace są niskie, jest tylko gorzej.
Wszyscy się spodziewają, że ceny będą rosnąć do poziomu w Europie Zachodniej.
To podniesienie cen, zwłaszcza cen, które dotykają bezpośrednio wszystkich obywateli, pokazuje, że Chorwacja nie do końca była gotowa do przyjęcia euro.
Chorwacki rząd próbuje reagować, wprowadził kontrole cen w sklepach, a za nieuzasadnione podwyżki grozi konsekwencjami.
Chorwaci odczuwają to pomimo tego, że eksperci zapewniali, że drożyzny nie będzie i zmian cen nie będzie, więc rząd próbuje walczyć z tym procesem, ale jak widać, jest to trudne i raczej niewykonalne.
W przeszłości także i u nas były plany dołączenia do strefy euro.
Rezygnacji ze złotówki chciał rząd PO-PSL.
Ostatecznie z planów nic nie wyszło, ale politycy opozycji nadal chcą w Polsce euro.
Tak uważam. Mówimy o tym otwarcie bez żadnej kokieterii.
Ja jestem zwolennikiem wejścia do strefy euro,
---
Po tym jak odsuniemy populistów od władzy, zaoferujemy polskim obywatelom plan dołączenia do wspólnej europejskiej waluty.
Polska należy do państw Wspólnoty bez waluty euro obok Szwecji, Danii czy Czech.
Rząd PiS jest przeciwny rezygnacji ze złotówki.
Dużo jest negatywnych i pozytywnych elementów przyjęcia euro, ale główną stratą będzie spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego, a my już łapiemy za nogi Francuzów.
Przeciwko zastąpieniu złotówki euro opowiada się także zdecydowana większość, ponad 60%, Polaków.

---
Większość Polaków oczekuje reparacji za niemieckie zbrodnie wyrządzone w czasie wojny.
Tak wynika z sondażu przeprowadzonego przez pracownię Social Changes dla portalu wpolityce.pl.
Z opinią, że Niemcy powinni wypłacić Polsce odszkodowania za szkody i zbrodnie wyrządzone w czasie II wojny światowej, zgodziło się 57% badanych.
Przeciwnego zdania jest zaledwie 19% respondentów, a 24% nie ma zdania w tej sprawie.
Polski rząd na różnych płaszczyznach konsekwentnie walczy o pieniądze należne Polsce i Polakom.
Chodzi o skuteczną walkę z globalnym kryzysem.
Ma w tym pomóc również jak najszybsze uruchomienie środków z Krajowego Planu Odbudowy.
Przyjęcie przez polski Sejm nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym ma odblokować należne Polsce pieniądze z KPO.
Kompromis w sprawie KPO jest taką próbą znalezienia drogi pośrodku, to znaczy, żeby nie utracić tego, co najwartościowsze, a z drugiej strony, żeby móc utrzymać finanse państwa w stanie, który pozwoli dalej rządzić.
Drogę do pieniędzy z Krajowego Planu Odbudowy mają otworzyć Polsce nowe przepisy zakładające m.in., że sprawy dyscyplinarne i immunitetowe sędziów będzie rozstrzygać Naczelny Sąd Administracyjny.
Apeluję do marszałka Senatu, by nie zwlekać, tylko jak najszybciej zwołać posiedzenie Senatu.
Projekt ustawy był znany od dawna, więc nie ma co przedłużać tego procesu.
To ważny apel, bo w Sejmie większość posłów opozycji nie potrafiła porozumieć się nawet między sobą.
O poważnym rozłamie na opozycji donosi portal wpolityce.pl.

---
Wielu Polaków nie rozumie postawy polityków opozycji, którzy w czasach światowego kryzysu kierują się wyborczymi kalkulacjami, a nie interesem Polski i Polaków.
Wydaje mi się, że jesteśmy w takiej sytuacji gospodarczej, że te pieniądze nam pomogą wszystkim.
Może się to przyczynić do dalszego wzrostu gospodarczego Polski.
Zawsze jakieś pieniądze to jest baza do rozwoju.
Szczególnie w czasie europejskiego kryzysu energetycznego i putinflacji, kiedy za naszą wschodnią granicą toczy się wojna, pieniądze z KPO, czyli środki na odbudowę polskiej gospodarki, byłyby ważnym wsparciem kolejnych inwestycji oraz wzmocnieniem ciągle poszerzanych programów antykryzysowych.
Wyraźnie widać, że te decyzje były potrzebne Polsce i Polakom, i polskiej gospodarce, dlatego, że ta inflacja owszem, wzrastała do pewnego momentu, ale w pewnym momencie też się zatrzymała.
Nie zawsze tak było.
Ja bym nic innego nie robił, tylko bym naciskał ten guzik "niskie ceny".
Tylko takich guzików nie ma.
Brak wiarygodności liderowi PO wytykają nie tylko komentatorzy, ale także wyborcy, mnożąc przykłady hipokryzji z czasów, kiedy był premierem.
Nie wierzę w ani jedno jego słowo.
Wydłużyli mi wiek emerytalny.
Uważałam, że jestem bardzo pokrzywdzona.

---
Wielkie protesty przeciwko wyburzeniu niemieckiej wioski Luetzerath.
Koncern RWE chce rozbudować w tym miejscu odkrywkową kopalnię węgla brunatnego, czemu sprzeciwiają się aktywiści klimatyczni.
Interweniować musiała policja.

---
Wielotysięczne protesty i starcia z policją.
W Niemczech ogromne zamieszanie związane z planami uruchomienia kopalni węgla brunatnego, która ma powstać tu - w miejscu wioski Luetzerath.
Tę trzeba teraz zrównać z ziemią.
Sprzeciwiają się temu aktywiści klimatyczni.
Na miejscu pojawiła się m.in. Greta Thunberg, która skrytykowała rząd w Berlinie.
Niemcy, jako jeden z największych trucicieli na świecie, musza być pociągnięte do odpowiedzialności.
Przez lata Niemcy budowali swoją potęgę gospodarczą w oparciu o tanią energię z Rosji.
Uzależnili się energetycznie i teraz, choć budzą się z tego prorosyjskiego snu, to wydaje się już za późno i zmiana tej polityki będzie bardzo słono kosztowała.
Niemieckie podwójne standardy są pełne paradoksów.
Niemcy, którzy forsowali odejście od węgla w całej UE, atakując w ten sposób tak naprawdę polską gospodarkę i polskie wydobycie, dzisiaj po ten węgiel sięgają i nie wahają się pacyfikować.
Czego przykładem jest właśnie Luetzerath.
Od czasu wybuchu wojny na Ukrainie Niemcy stopniowo przywracają działalność zarówno