[michelney]

Dzisiejszy wpis jest wynikiem inspiracji w pracy : )

Na jednym z ekranów dotykowych w Centrum Pieniądza NBP możemy przeczytać takie zdanie(fot. pod postem):
„Denar Podstawowa srebrna moneta rzymska wprowadzona w 215 r. p.n.e.”

Jak się domyślacie – dzisiaj nieco na temat datowania pierwszej emisji denarów.

Ze wszystkich zagadnień związanych z mennictwem republikańskim, to właśnie ustalanie chronologii i dat absolutnych poszczególnych emisji pozostaje najtrudniejszym zadaniem numizmatyków (w największym stopniu dotyczy to monet sprzed I w. p.n.e.).

Na pewno nieraz spotkaliście się na aukcjach czy w muzeach monety z ustalonym wąskim przedziałem czasowym powstania, albo wręcz z konkretną datą. Nic w tym dziwnego, ponieważ ładniej i bardziej zachęcająco brzmi : „Hemihekta, Lidia, 650-651 r. p.n.e.”, podczas gdy „Hemihekta, Lidia, ok. VII – VI w. p.n.e.” będzie sugerowało niepewność, a może nawet niedoinformowanie opisującego. Ale jak to w archeologii i numizmatyce bywa – zdecydowanie poprawniejszy będzie ten drugi opis. Daty bezwzględne w odniesieniu do monet, które nie posiadają wyraźnego oznaczenia roku emisji są szalenie umowne.

Mennictwo cesarskiego Rzymu i Bizancjum jest pod tym względem wyjątkowo przyjazne. Zaznaczenie konkretnego roku panowania władcy pozwala niekiedy na wyznaczenie daty miesięcznej!

No ale co z tym denarem i rokiem 215 p.n.e? Podstawowym źródłem przez prawie 100 lat były spisane słowa Pliniusza(I w. n.e.), który stwierdził, że denar został wprowadzony 5 lat przed I wojną punicką. Prosta sprawa 264+5= 269/268 p.n.e. Przekaz ten naprawdę bardzo długo uważano za prawdziwy i bezkrytycznie przyjmowano. Jednakże nigdy nie znaleziono tak starych denarów i w końcu stwierdzono, że Pliniusz miał na myśli monety srebrne (zaadaptowane z greckiego systemu drachmy).

Wykopaliska w Morgantynie

Przełomowe w kwestii datowania pierwszej emisji denarów okazały się wykopaliska na terenie Morgantyny(niedaleko Syrakuz). W bardzo specyficznym kontekście(warstwa zniszczeń) odnaleziono tam kilka nieznanych dotąd monet o prostej ikonografii. Na monetach brakowało imion „mincerzy” ale co najważniejsze w prawym polu awersu umieszczono znak X – oznaczenie wartości w asach. 10 asów to denar!

Ale kiedy go wybito? Tutaj odpowiedź daje nam Liwiusz. Rzymianie w 212 r. p.n.e. zdobyli Syrakuzy i wielkie zasoby kruszcowe tego ośrodka. Rok później przeciwko rzymskiej władzy zbuntowała się Morgantyna. Rzymianie podjęli zdecydowane środki odwetowe – zniszczyli miasto.

Teraz cała historia układa się w całość:
212 r. p.n.e. – Rzymianie przejmują Syrakuzy i duże ilości srebra.

ok. 212/211 r. p.n.e. – Ze względu na zaangażowanie wojenne, a więc duże wydatki na armię, wprowadzają własną monetę srebrną – Denara.

211 r. p.n.e. –Rzymianie niszczą Morgantynę i przy okazji gubią tam parę nowych monet ( ͡° ͜ʖ ͡°)

To jest oczywiście duże uproszczenie, bo niestety przekaz Liwiusza też jest poddawany krytyce, ale badacze uważają, że emisja pierwszych denarów musiała nastąpić w okolicach 211/210 r. p.n.e.


#monetabizancjum - ciekawostki na temat mennictwa bizantyńskiego i nie tylko
#numizmatyka #historia #monety