[pokustnik]

Zaskoczyło mnie ogromne zainteresowanie tematem Słowian i Wikingów pod jednym z wpisów. Kilkanaście osób prosiło mnie o podesłanie materiałów jakie zebrałem do pisanej przez siebie książki fantasy, której fabuła toczy się na ziemiach wczesnośredniowiecznego żywiołu słowiańskiego. Jako, że zainteresowanie było tak zaskakująco duże, to postanowiłem zebrać te źródła w jednym miejscu pod tym wpisem(gdyż może zainteresowanych będzie kilka osób więcej i szkoda, aby to przegapili). W formie bonusu dodaję, tak jak obiecałem, opis relacji Słowian zachodnich z Wikingami :)
Linki w komentarzu pod wpisem.
______________________________________________________

SŁOWIANIE ZACHODNI A WIKINGOWIE

W kulturze popularnej przyjął się mit groźnego wikińskiego wojownika przed którym drżała cała Europa. I sporo w tym prawdy było, jeżeli bierzemy pod uwagę Europę Zachodnią, która to rzeczywiście przed Wikingami drżała. Na szczęście dla obecnie istniejących tam państw narodowych Skandynawowie nie byli raczej zainteresowani trwałym podbojem i zadowalali się łupieniem oraz handlem. Wyjątkiem tutaj były wyspy brytyjskie których próbę podboju i skolonizowania Wikingowie podjęli.

Nieco inaczej sprawa się miała na ziemiach Słowian Zachodnich, gdzie Wikingowie byli znani głównie pod nazwą Waregów. Sagi wikińskie opisują Słowian jako twardych i nieustępliwych wojowników, a same napady nie miały zazwyczaj aż tak masowego charakteru jak w królestwach zachodnich.
Ożywione kontakty handlowe utrzymywane były już w VI wieku, czego dowodem są odnajdywane przedmioty słowiańskie i germańskie na wyspach Bałtyku oraz na całym wybrzeżu bałtyckim. Oznacza to, że dochodziło do regularnego mieszania się obu ludów. Liczne osady wikińskie odnajduje się na całym słowiańskim wybrzeżu bałtyckim, jednakże mało kto wie iż podobnie odnajduje się na całym wybrzeżu skandynawskim osady słowiańskie. To kolejny dowód na ożywione relacje obu żywiołów, częste migracje, a także najazdy w celu kolonizacji nowych ziem które prowadziły obie strony.
Waregowie traktowali Słowian przede wszystkim jako wartościowych partnerów handlowych, a przez ziemie tworzące obecną Polskę przebiegał bardzo ważny szlak handlowy ,,od Greka do Warega", gdzie istotnym partnerem handlowym były dla Skandynawów plemiona Połabian i Pomorzan.

Zwłaszcza ci drudzy utrzymywali bardzo ożywione kontakty z Wikingami. Książęta z tych plemion utrzymywali stałe floty w celu ochrony handlu, a ponadto posiadali duże zdolności mobilizacyjne w przypadku zagrożenia, dzięki adaptacji wikińskiego systemu ledungowego, a więc podziału administracyjnego ludności na jednostki będące w stanie wystawić okręt wraz z załogą. Co ciekawe również uzbrojeniem i stylem walki Pomorzanom bliżej było do Wikingów niż do reszty Słowian, czego przyczyną były bez wątpienia intensywne kontakty handlowe, wymiana kulturowa, a także i starcia militarne. Nawet okręty budowano na Pomorzu na wzór skandynawski, przez co Skandynawowie mieli problem z odróżnieniem swoich okrętów od tych budowanych przez Pomorzan. Odnajduje się wiele dowodów na to, że ludność przybrzeżnych miast Pomorza była dwujęzyczna. Powszechnie posługiwano się dialektami słowiańskimi, jednakże znano także dialekty skandynawskie. Wynikało to z faktu, że Waregowie chętnie osiedlali się w osadach Słowian jako kupcy i najemni wojownicy, gdzie jednakże szybko asymilowali się z miejscową ludnością, dlatego też pomimo ogromnych wpływów normańskich Pomorze pozostało kulturowo słowiańskie.

Wśród Połabian najwięcej kontaktów z Waregami utrzymywali Rugiowie (nazywam tak dla uproszczenia słowiańskich mieszkańców Rugii, nie mają oni za wiele wspólnego z germańskim ludem Rugiów, który ówcześnie był już wymarły), którzy cieszyli się słuszną estymą Słowian-żeglarzy. Książęta Rugiów utrzymywali silne floty, porównywalne potęgą do flot duńskich i, co ciekawe, dość często podejmowali najazdy na ziemie duńskie, a nawet szwdzkie. Relacje pomiędzy Duńczykami a Rugiami były generalnie dość trudne. Wojny i potyczki były częste, a wzajemne najazdy regularne. Pomimo tego utrzymywano również relacje handlowe, jednakże były one raczej mniej intensywne niż w przypadku Pomorzan. Handel prowadzono głównie w świętych miejscach uznawanych przez obie strony. Takie placówki handlowe często nawet nie były ogrodzone, co dowodzi, że szacunek do nich był powszechny. Raz gdy pragnący łupów władca Duńczyków napadł taki jeden punkt w VIII wieku, to spotkało się to z powszechnym oburzeniem zarówno Słowian jak i Waregów, a sam władca do końca swych dni uważany był za niehonorowego, pomimo iż nie zabił on mieszkańców osady, a jedynie odebrał im ich dobra.
Rugiowie nigdy nie zaadaptowali nordyckiego stylu walki, a wpływ kulturowy Waregów był tutaj znikomy, co wynikało z silnej pozycji arystokracji i pogańskiego duchowieństwa w tym plemieniu.

W kwestii wikińskich najazdów, to sagi Waregów w większości opisują jedynie pojedyncze napady, głównie pirackie na statki handlowe. Co ciekawe piraci postępowali wobec pojmanych kupców bardzo honorowo zazwyczaj darując im życie. Ukazuje to, że Wikingowie traktowali Pomorzan i Połabian niczym równych sobie.
Ponadto źródła opisują ciągłe, ale raczej o niewielkiej skali, najazdy w celach pozyskania niewolników na handel. Stanowiły one największe zagrożenie i dlatego też Słowianie szybko zaadaptowali technikę budowy grodów, które łatwym łupem już nie były, a jednocześnie stawały się lokalnym centrum politycznym i handlowym.
Ziemi Słowian zachodnich nie dotknęła więc tzw. ,,wikińska burza", która spustoszyła zachód. Niemniej zdarzało się wcale nie tak rzadko, że lokalni władcy wikińscy podejmowali się najazdów łupieżczych i kolonizacyjnych na Słowian, za co jednak Słowianie nie pozostawali dłużni i plądrowali wybrzeże Wareskie.

Szlak handlowy ,,od Greka do Warega" sprytnie wykorzystywali władcy Polan w powiększaniu swojej potęgi i bogactwa. Ludy Słowiańskie zamieszkujące serce dzisiejszej Polski były w większości rolnicze i relatywnie spokojne. Ich styl walki był bardzo podobny do ich dalekich krewnych, którzy siali niegdyś postrach w potężnym Imperium Bizantyjskim (gdzie Słowianie złupili i zajęli niemal całą Grecję, a nawet podeszli pod sam Konstantynopol) oraz w Królestwie Karola Wielkiego, który większą część swojego późniejszego życia poświęcił na obronę wschodnich granic swego państwa przed ciągłymi najazdami Słowian.
Niemniej w X wieku taki styl walki stał się nieco przestarzały. Dlatego też książęta Polan utrzymywali stałą gwardię książęcą - Drużynę - (rekrutowaną dzięki szlakowi handlowemu) złożoną głównie z Waregów oraz samych Polan walczących i wyposażonych zgodnie z duchem wikińskim. Drużyna była stosunkowo liczna i stanowiła stałą armię książąt polańskich, a także była podstawą prowadzonej przez nich ekspansji. Książę utrzymywał swoją zaciężną część armii z własnej kiesy, co zmuszało go do zdobywania kolejnych łupów w celach opłacenia wojowników i właśnie ten fakt podaje się jako powód szybkiej ekspansji Polan i w konsekwencji zbudowania państwa polskiego.
Stąd też pojawiła się obalona już hipoteza iż Mieszko był Wikingiem, a pierwsze państwo polskie założyli Skandynawowie. Hipoteza ta była wykorzystywana przez Niemców w okresie zaborów, a także w czasach III Rzeszy, do prowadzenia antypolskiej propagandy, gdyż miała ona podkreślać nieumiejętność Słowian do tworzenia własnych organizmów państwowych i niejako usprawiedliwiać ,,konieczność" Niemców do władania Polakami.

Jak wcześniej opisałem kontakty Pomorzan z Waregami były w większości pokojowe i opierały się głównie na handlu. Sytuacja odmieniła się jednak po powstaniu państwa Mieszka, który dość szybko narzucił Pomorzu swoje zwierzchnictwo. Pomorzanie zmuszeni zostali do realizacji centralnej polityki nowego państwa, a Mieszko był księciem ambitnym i władców Skandynawii traktował jak regionalnych rywali. Dowody archeologiczne wskazują, że w tym okresie handel przebiegał zdecydowanie mniej intensywnie niż w latach poprzednich, nasiliły się za to najazdy łupieżczo-pirackie z obu stron.

Największy wikiński najazd na ziemie Słowian zachodnich miał miejsce w roku 1000, gdy norweski król Olaf Tryggvason na czele floty 60 okrętów najechał południowe wybrzeże Bałtyku od Łaby aż po Odrę. Wywołało to zdecydowany sprzeciw najechanych Słowian, ale także i Duńczyków i Szwedów, którzy traktowali norweskiego króla jako rywala, gdyż ten nie ukrywał swoich marzeń narzucenia swojego władztwa całemu regionowi. Zawarto więc szybki alians. Połabianie oraz Norwegowie i Szwedzi wystawili niemal dwukrotnie liczniejszą flotę. Do bitwy doszło w cieśninie Sund, a o zwycięstwie sprzymierzonych zdecydowały... okręty Słowian! Po kolei jednak. Bitwę rozpoczęli Duńczycy, którzy zaatakowali w centrum, ale nie byli oni w stanie zatrzymać norweskich okrętów płynących naprzód niczym taran. Dowodzący mniejszymi siłami król Olaf wpadł na iście genialny pomysł połączenia wszystkich okrętów pomostami, dzięki czemu mógł on przerzucać swoich doborowych wojowników z okrętu na okręt, tak aby wzmacniać słabsze pozycje. Widząc niepowodzenia Duńczyków do walki przystąpili Szwedzi, którzy wzmocnili duńskie centrum, ale i także uderzyli we flanki przeciwnika. Norwegowie wciąż jednak twardo się trzymali i odpierali atakujących. Wtedy to do akcji wkroczyli Słowianie Połabscy ze swoimi niewielkimi okrętami. Były one w stanie oflankować prawe skrzydło norweskiej floty dzięki mniejszemu zanurzeniu i przepłynięciu przez mielizny. Spowodowało to szok i niemałe zamieszanie, a następnie całkowite rozbicie prawej flanki Norwegów. Widząc do Duńczycy i Szwedzi uderzyli ze zdwojoną siłą, a duch w Norwegach upadł. Duńczycy wykorzystując to zawrócili okręty i uderzyli w lewe skrzydło Norwegów, kompletnie je rozbijając, a ocalałe okręty zaczęły uciekać z pola walki. Centrum floty Olafa zostało wzięte w kleszcze. Król Olaf, jak to przystało na Normana, twardo walczył u boku swej załogi, pomimo oczywistej już klęski. Dopiero, gdy pozostało mu zaledwie kilku wojowników, to wysłuchawszy błagań doradców wskoczył do wody, aby przepłynąć wpław do jednego z uciekających okrętów z lewej flanki jego floty. Wtedy też dosięgła go strzała i król utonął, a wraz z nim jego marzenia o narzuceniu władzy całemu regionowi.

Pogrom Norwegów był całkowity. Szybsze i mniejsze jednostki słowiańskie dopadły większość uciekających okrętów i z potężnej floty ocalało zaledwie kilka drakkarów z lewego skrzydła w które uderzyli Duńczycy. Bitwa ta zakończyła na Bałtyku czasy swobodnego piractwa i rozpoczęła okres krótkotrwałych i zmieniających się sojuszy zawieranych przez wszystkie strony w celach zdobycia hegemonii na morzu bałtyckim, co ostatecznie udało się Duńczykom dopiero w XII wieku.

Grafika przedstawia domniemany wygląd słowiańskich osad handlowych na Połabiu.
#historia #slowianie #wikingowie #gruparatowaniapoziomu

[tomilipin]

Jako, że

@pokustnik: Nigdy nie stawia się przecinka w "jako że". Pamiętaj przy pisaniu książki.

[pokustnik]

@tomilipin: Dziękuję :) Na pewno będę musiał poddać książkę redakcji, gdyż jestem dyslektykiem i czasem nieumyślnie walnę jakiś błąd, bądź zaburzę fleksje.
Bardzo nad tym całe życie pracuje i dlatego piszę nawet poprawnie, niemniej czasem błąd się mi przytrafi.

[K.....-]

@pokustnik: nie wyzłośliwiam się tylko staram się nakierować Twój entuzjazm i ciekawe pióro na szeroko pojętą "prawdę historyczną" która z dodatkiem fantasy może stworzyć coś fajnego. Dowodem na to, że się nie wyzłośliwiam to wskazanie pozycji i autorów z którymi warto się zapoznać, którzy wniosą wartość dodaną w tematyce około slowianskiej (wręcz od których należało by zacząć) w ścieku publikacji Bieszka i jego apologetów. Jeżeli moje wpisy odebrałeś inaczej to

[pokustnik]

@Ksieciunio-: W takim razie przepraszam, źle to odebrałem (przez dużą liczbę „xd” i porównywaniem książki której nie czytałeś do tekstów zespołów power metalowych).

Za źródła podziękowałem i dziękuję raz jeszcze, z chęcią się oczywiście zapoznam. Miłego wieczoru! :)

[sebastiann]

@AndrusZgc: Opisywałem jedną z tez, jaką zawarł w "Barbarzyńskiej Europie". To mimo tych zastrzeżeń świetna pozycja, bardzo erudycyjna, ciekawa pod względem spojrzenia. Wprowadza także czytelnika w świat dyskusji o wczesnym średniowieczy, choć mało porusza zagadnienie etnogenezy, nie pamiętam już (a wypożyczałem ją, dlatego teraz nie sprawdę) czy w ogóle odnosił się do dyskusji szkoły austriackiej z Goffartem i resztą krytyków, a to jedna z ciekawszych w ogóle, jeżeli chodzi o

[Szyszka922]

@pokustnik daj ać ja pobruszę, a ty poczywaj ( ͡º ͜ʖ͡º) chyba za naszego życia nie będziemy w stanie aż tak dobrze zrozumieć tamtych ludzi. Dla mnie już samo to, że można całe życie nie widzieć nic, poza okolica urodzin i nie dowiedzieć się nic ponad plotki o świecie, fizyce, matematyce, kosmosie itd. jest czymś, czego nie potrafię sobie wyobrazić. Taka osoba zupełnie inaczej by funkcjonowała

[Wrytra]

@pokustnik: Chyba żadne zachodniosłowiańskie źródła pisane nie używają tej nazwy, to termin rodem z ruskich kronik

[fredek_zgredek]

@pokustnik: widać napracowanko, jednak kilka uwag mi się nasuwa z perspektywy "naszych" Słowian:
- najnowsze badania archeoligiczne m.in. cmentarzyska w Bodzi, Ciepłe, jak i nowe interpreracje wyników starszych wskazują raczej na obecność Skandynawów w słowiańskich społecznościach państwa piastowskiego dopiero od czasów Bolesława.
- odszedłbym zdecydowanie od określenia "państwo Polan"
- intensywne procesy społ-gosp-militarne prowadzące do powstania tzw państwa Mieszka zaczęły się kilkadziesiąt lat wcześniej - datowanie głównych grodów wczesnopiastowskich wskazuje

[pokustnik]

@fredek_zgredek: Odpowiem na dwie uwagi, z resztą się w pełni zgadzam :)

- najnowsze badania archeoligiczne m.in. cmentarzyska w Bodzi, Ciepłe, jak i nowe interpreracje wyników starszych wskazują raczej na obecność Skandynawów w słowiańskich społecznościach państwa piastowskiego dopiero od czasów Bolesława.

To prawda. Niemniej pod Cedynią tarczownicy z Drużyny mieszka walczyli prawdopodobnie w szyku muru tarcz (powstrzymanie szarży niemieckiego rycerstwa), który był typowo wikińską taktyką, jedynie adaptowaną przez Słowian. Ponadto źródła wskazują na wysoką jakość opancerzenie wojowników Drużyny podczas gdy zdecydowana większość sił Słowian nie używała ciężkiego opancerzenia.
Jeżeli więc w Drużynie Waregowie nie stanowili znaczącej części sił, to Drużyna była wzorowana na

[angeldelamuerte]

@pokustnik: Świetny tekst, liczę na więcej :)

[DnobezDNA]

Taktyczny komentarz do zapamiętania o slowianach
Jak napiszesz książkę to chętnie kupię podpisany egzemplarz

[TestYrMind]

Od siebie mogę dodać, że gdzieś czytałem o tym iż Wikingowie to nie był jako tako lud. Ale było to uznawane bardziej jako profesję, którą się zajmowali nie tylko Skandynawowie, a również właśnie Słowianie. Stąd w kilku miejscach pochówków wikińskich odnajdowano szczątki Słowian. Acz nie jestem żadnym autorytetem, więc jeśli ktoś może mnie poprawić to z chęcią poczytam. :)

[toxyczny]

@pokustnik:

[fiir]

taktyk