[lesio_knz]

Skala osadnictwa ludności żydowskiej w Łodzi, a rozwój miasta w XIX w.

W ostatnich dniach II Rzeczpospolitej w Łodzi zamieszkiwało 233 000 Żydów. To liczba ogromna. Dla porównania we Francji nie licząc jej kolonii żyło według różnych szacunków ok. 300 000 Żydów.

Tak liczna reprezentacja Żydów w Łodzi była wynikiem bujnego rozkwitu miasta w drugiej połowie XIX wieku, co do tego nie ma najmniejszych wątpliwości. Pamiętać też należy o tym, że ziemie polskie od lat były licznie zamieszkiwane przez ludność wyznania mojżeszowego, więc napływ nowych mieszkańców w rozwijającym się mieście był systematyczny.

Proces ten był jednak z początku niemrawy i proporcjonalny do rozwoju miasta. W końcu XVIII w. Łódź jako małe miasteczko, a w zasadzie ośrodek rolniczy, nie była atrakcyjna nawet dla lokalnych osadników, więc jednocześnie dla żydowskich handlarzy. W tym okresie na ok. 220 mieszkańców, Żydów jest zaledwie kilku.

Stan ten zaczyna się zmieniać dopiero w okresie Księstwa Warszawskiego. Jest to związane z ożywieniem gospodarczym regionu. Wzrosła liczba mieszkańców miasta do ok. 435 w 1808 r. w tym Żydów do 58, a w kolejnym roku uległa niemal podwojeniu. Kolejnym ważnym czynnikiem było ograniczenie Żydom prawa swobodnego przemieszczania, co miało ich zmusić do opuszczenia wsi i zamieszkania na wytoczonych, specjalnych rewirach w ośrodkach miejskich. Ludność żydowska nie cieszyła się też jednakowymi prawami jak ludność chrześcijańska. Nie zmieniło się to po 1815 r. i utworzeniu Królestwa Polskiego.

W 1820 r. w Łodzi mamy już 260 żydowskich mieszkańców. Pięć lat później wyznaczony zostaje dekretem namiestnika Królestwa Polskiego, ściśle określony rewir żydowski na potrzeby planów przebudowy rolno-rzemieślniczego miasteczka w osadę fabryczną. Żydzi muszą przeprowadzić się na obszar południowej części Starego Rynku, ulic Wolborskiej i Podrzecznej.

Pomimo ciasnoty i fatalnych warunków mieszkaniowych panujących w rewirze żydowskim wciąż wzrastała liczba nowych mieszkańców. W 1840 r. jest ich już ok. 1300. Jest też to okres, w którym Łódź staje się dynamicznie rozwijającym miastem Królestwa Polskiego, a władze miasta zostały zmuszone do powiększenia rewiru o nowe ulice, choć protesty niemieckich osadników spowodowały, że decyzja weszła w życie dopiero po 20 latach. W 1859 r. rewir został powiększony o nieużytki po wschodniej stronie Starego Rynku gdzie powstały ulice: Aleksandryjska, Św. Jakuba, Jerozolimska i Franciszkańska. Żydom wyznaczono też pod zamieszkanie część ulicy Zgierskiej, Kościelnej i Piotrkowskiej na odcinku dzisiejszej Nowomiejskiej.

Niezwykle istotna dla ludności żydowskiej zamieszkałej w Królestwie Polskim, a w tym w Łodzi była reforma Aleksandra Wielopolskiego dotycząca zniesienia dotychczasowych ograniczeń prawnych dla Żydów, co jednocześnie miało w założeniu przyspieszyć proces ich asymilacji. Trzeba tutaj zaznaczyć, że w Łodzi niezmiennie wpływ na przyrost ludności żydowskiej miał rozwój gospodarczy miasta, a nie przyznanie im praw obywatelskich. I tak w 1862 r. na ok. 32 344 mieszkańców Żydów jest 5380.

Od lat 60. XIX wieku do roku 1914 Łódź jest najprężniej rozwijającym się miastem w Królestwie Polskim. Miasto powiększa się w niesłychanym tempie, wyrastają jak grzyby po deszczu nowe zakłady przemysłowe, tereny niezabudowane zaczynają przekształcać się w sieć gęsto osadzonych budynków. Miasto liczy ok. 500 000 mieszkańców w przededniu wybuchu I wojny światowej, w tym Żydów jest ok. 162 500.

Łódź w drugiej połowie XIX wieku stała się dla ludności żydowskiej nową ziemią obiecaną, idealnie odnaleźli się w rozwijającym się gospodarczo ośrodku, a później w prężnym mieście przemysłowym. Utrzymywali się głównie z handlu, rzemiosła, ale największy sukces przedstawiciele tego wyznania odnosili w finansach i przemyśle, ale to temat na inny wpis. Dzisiaj jedynie chciałem zwrócić uwagę poprzez podanie konkretnych liczb, na przyrost ludności żydowskiej w drugiej połowie wieku XIX, czyli w czasie największego rozwoju miasta.

Niżej fotografia z przełomu XIX i XX wieku przedstawiająca łódzkich Żydów. Zwróćcie uwagę jak zdjęcie jest zatytułowane - "Typy z miasta Łodzi".

#lodz #historialodzi #historia #ciekawostkihistoryczne #gruparatowaniapoziomu

[zbiAnger_Hundredlegs]

@lesio_knz: szkoda że nasza wspólna historia tak się potoczyła

[Ozdoba]

@lesio_knz ale dlaczego typy? Co to oznaczało w tamtym czasie?

[lesio_knz]

@Ozdoba: Znaczenie zapewne nie odbiegało od tego używanego obecnie. Czyli prześmiewczego określenia osoby lub po prostu określenie jakieś klasyfikacji. Początkowo sam zastanawiałem się dlaczego to zdjęcie jest tak zatytułowane, czy może przedstawieni na zdjęciu to po prostu Żydzi o różnym statusie społecznym, a więc różne typy ludzi. Ale fotografia nie jest zrobiona w Łodzi, a w parku z Busku-Zdroju. Więc sądzę, że po prostu tytuł miał być trochę prześmiewczy. Tym bardziej,

[Ozdoba]

@lesio_knz o tym samym pomyślałam, że typy to taka ironia, szydera ale na bank nic pozytywnego.
Ok, dzięki za rozjasnienie. Aż Cie będę obserwować bo fajnie się czyta( ͡° ͜ʖ ͡°)