[adrian_ru]

Jak mija dzień Mirki? Dzisiaj wyruszamy znów poza #bialystok zatrzymujemy się w #goniadz nad #biebrza

Goniądz w XIV w. gród, przedmiot sporów między Mazowszem a Litwą; XIV/XV w. włączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W latach 1501-1506 Goniądz był własnością kniazia Michała Glińskiego. W 1569 włączony do Korony; prawa miejskie 1547; ośrodek rzemieślniczo-handlowy (port rzeczny); od 1795 w zaborze pruskim gdzie był siedzibą powiatu, od 1807 w zaborze rosyjskim; w końcu XIX w. połączenie kolejowe; w okresie okupacji niem. 1941-1942 getto (ok. 1,3 tys. osób wywiezionych przez Niemców do Prostek k. Grajewa); podczas działań wojennych (rok 1944) zniszczony w ok. 80%.

Po II wojnie światowej, ocaleli z zagłady Żydzi wydawali tzw. Księgi Pamięci - była to próba ocalenia wspomnień sprzed Holokaustu. Znajdowały się tam także, rysowane przez ocalonych, mapy miast i miasteczek (także polskich) - w celu utrwalenia ich przedwojennego kształt. bły to mapy bardzo subiektywne - w latach 70. zostaną nazwane mapami mentalnymi (wyobrażeniowymi). Taka mapa pozwala określić punkt odniesienia rysującego, jego miejsce w ówczesnym świecie. Na takiej mapie narysuje on tylko rzeczy kluczowe względem niego - niejednokrotnie fałszując kształty, proporcje. Analizując - zgodnie z teorią map mentalnych - prezentowaną poniżej mapę Goniądza - można wyróżnić podstawowe elementy, tzw. atomy (za autorem artykułu, w którym zamieszczona była mapa):

"-Drogi (paths) – ciągi komunikacyjne po których poruszamy się (potencjalnie lub realnie) – (...) Na mapie Goniądza i na pozostałych szkicach widać wyraźnie podział na główne ciągi komunikacyjne oraz drogi „drugorzędne” – te pierwsze zwykle prowadzą do innych miasteczek lub regionalnych metropolii,(...) drugie zapamiętane zostały przez autora rysunku głównie przez swoją funkcję lub położenie – Szkolna (bo stała tu Synagoga), Jatkowa (gdzie mieszkali rzeźnicy) lub Nadrzeczna.

-Granice (edges) - elementy linearne, ale nie drogi. Takie linie, które, w odróżnieniu od pierwszych raczej utrudniają lub uniemożliwiają komunikację. Typowymi granicami są rzeki, wybrzeża i tory kolejowe. Tutaj granicami, które prawie w całości oddzielają miasto od jego otoczenia, są wody Biebrzy i Czarnej Strugi.

-Dzielnice (districts) – obszary wyróżnione z tła, na przykład na podstawie kryterium funkcjonalnego, historycznego, zwyczajowego, statusu mieszkańców itp. Mieszkańcy podlaskich miasteczek do dziś potrafią wskazać „Lacką”, „Ruską” i „Żydowską” stronę (dzielnicę) miasta. (...)

-Węzły (nodes) – skrzyżowania, ronda, place – punkty przecięcia ciągów komunikacyjnych. Na rysunku węzły są dwa (rynki). Jeden „Lacki”, z pomnikiem, oraz jeden, mniejszy - Żydowski.

-Punkty odniesienia (landmarks) – są to na przykład pomniki, budynki lub naturalne czy też semi – naturalne elementy krajobrazu. Na szkicu Goniądza głównymi landmarks, przedstawionymi za pomocą rysunków, a nie symboli są świątynie, pomnik oraz...wiatraki. Te ostatnie z pewnością nie ze względu na ważność w krajobrazie kulturowym, a z powodu charakterystycznego wyglądu, ułatwiającego orientację."

#bialystok #podlasie #wojna #mapy #staremapy #ciekawostki #ciekawostkihistoryczne #zydzi #jidisz #jidish #iiwojnaswiatowa