[Vivec]

5 520 - 1 = 5 519

Tytuł: To Explain the World: The Discovery of Modern Science
Autor: Steven Weinberg
Gatunek: Literatura popularnonaukowa/historyczna
★★★★★★★☆☆☆

Praca ta jest próbą przybliżenia czytelnikowi historii dochodzenia do metody naukowej. Swoją książkę autor rozpoczyna w starożytnej Grecji, pokazując w jaki sposób ówcześni uczeni rozumieli i uprawiali fizykę i astronomię, następnie krótko przybliża dokonania średniowiecznych by przejść do rewolucji naukowej, kiedy to, w gruncie rzeczy, zebrano razem kluczowe elementy tworzące nowożytną naukę. Po tym jeszcze autor sprezentował czytelnikowi rozdział(prawie sto stron) z uwagami technicznymi dotyczącymi poruszanych w książce tematów z zakresu matematyki i fizyki.
Chciałbym na początku zaznaczyć, że ogólnie rzecz biorąc uważam tę pracę za dobrą książkę dla chcących zapoznać się w ogólnym zarysie z historią nauki. Jednak moja natura pedanta nie pozwala mi nie wspomnieć o paru zastrzeżeniach.
Książka rozpoczyna się od tego, że Weinberg(laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki) przyznaje się, że nie jest historykiem i to czasem niestety widać. W niektórych miejscach przypomina bardziej esej niż książkę historyczną, ponieważ autor rzadko stara się ukryć swoje oceny i poglądy. I choć niekoniecznie musi to być wadą, to trzeba mieć tego świadomość przed sięgnięciem po ten tytuł.
Tak więc czytelnik bardzo szybko pozna zdanie Weinberga np. o Arystotelesie i długo o nim nie zapomni, ponieważ autor wykorzystuje każdą okazję by na niego ponarzekać. Ignorując to, że jego fizyka to w zasadzie bardzo dobre przybliżenie fizyki newtonowskiej w pewnych warunkach(w których, tak się składa, wszyscy żyjemy). Podobnie jak mechanika klasyczna jest bardzo dobrym przybliżeniem teorii względności Einsteina w warunkach nierelatywistycznych. Nie dlatego fizyka Arystotelesa utrzymała się ponad tysiąc lat, bo uczeni bali się jej przeciwstawić, ale dlatego, że przy wszystkich swoich ograniczeniach jest to całkiem dobra teoria.
Podobnie łatwo odgadnąć jak autor zapatruje się na religię. Choć stara się nie wyrazić tego wprost, to jednak uważa, że była ona przyczyną upadku nauki europejskiej i arabskiej w średniowieczu. I choć w tym drugim przypadku stara się to uzasadnić, przytacza np. listę arabskich uczonych prześladowanych za swoje prace, to jednak w stosunku do Europejczyków nie podejmuje takiego wysiłku. Co mnie w sumie nie dziwi, bo byłoby to dużo trudniejsze. Weinberg poza tym pisze, że "istotne dla odkrycia nauki było to, by idee religijne odseparowane zostały od badań natury". Jednak nawet pobieżne przestudiowanie intencji nowożytnych uczonych takich jak choćby Galileusz, Kepler, Newton czy Boyle przeczy temu. Te wielkie nazwiska dostrzegały boski plan w naturze i swoimi badaniami starali się, ad maiorem Dei gloriam, go odkryć.
Kolejna moja uwaga dotyczy pobieżnego potraktowania okresu średniowiecza, zwłaszcza w świecie islamskim(rozdział ten niebezpiecznie przypomina wyliczankę nazwisk). Szkoda, że autor nie potraktował go z taką samą uwagą jak okres grecki, na co wg mnie zasługuje. A już w ogóle dziwi mnie, że Weinberg nie zająknął się nawet o tym jaką rewolucją był system uniwersytetów w Europie.
Zdarza mu się też gdzieniegdzie powtarzać dawno obalone mity. Jak np. gdy pisze, że Cesare Cremonini odmówił spojrzenia przez teleskop. Jednak, po pierwsze, żadne źródło tego nie potwierdza, a po drugie wiemy z jego własnych słów, że patrzył przez teleskop tak długo aż rozbolała go głowa.
Mimo tych kilku wad książka warta jest przeczytania, zwłaszcza jeśli ktoś chce dopiero zapoznać się z tym tematem. Autor zresztą w kilku miejscach pozytywnie mnie zaskoczył wspominając o rzadziej poruszanych tematach jak np. o skutkach potępienia z 1277 r. Weinberg pisze lekkim stylem i potrafi nawet najtrudniejsze idee wyrazić prostymi słowami. Czytelnik łatwo może zarazić się od autora entuzjazmem do tego tematu(choć, obawiam się, że również "wigowskim" podejściem do historii).

#bookmeter