[Vivec]

913 - 1 = 912

Tytuł: Tolkien’s Theology of Beauty: Majesty, Splendor, and Transcendence in Middle-earth
Autor: Lisa Coutras
Gatunek: Non-fiction
★★★★★★★☆☆☆

Władca pierścieni J.R.R. Tolkiena stał się jednym z wielkich literackich klasyków XX wieku. Wielu zostało oczarowanych bogactwem i złożonością Śródziemia. W tej książce Coutras bada strukturę i złożoność teologii narracyjnej Tolkiena, w której zsyntetyzował chrześcijański światopogląd ze swoją twórczą wyobraźnią. Autorka pokazuje, jak transcendentalne piękno jednoczy wszystkie aspekty twórczości Tolkiena, od pogańskiej rozpaczy po chrześcijańską radość. Podpiera się pracami Hansa Ursa von Balthasara aby pomóc czytelnikowi zrozumieć istotę piękna w utworach Tolkiena.
Przyznaje świeckim krytykom Tolkiena, że istnieje napięcie między jego wiarą chrześcijańską, a jego licznymi zapożyczeniami z pogańskich mitologii. Jednak nie przyjmuje za pewnik, że „chrześcijańska prawda i mityczne piękno wzajemnie się wykluczają”. Przeciwnie, Tolkien wierzył, że Chrystus był spełnieniem mitycznego piękna, które poganie starali się wyrazić. Zinterpretował przeszłe kultury, historie i mity w świetle chrześcijaństwa, wierząc, że transcendentalna prawda była obecna w całym stworzeniu.
Tolkien postrzegał Wcielenie, Ukrzyżowanie i Zmartwychwstanie jako "prawdziwy mit", który miał miejsce w czasie i przestrzeni, ale który zawiera także mityczną moc wskazywania wstecz - w kierunku utraconego Edenu - i w przód - ku Nowemu Jeruzalem. Prawdziwa fantazja nie jest eskapistyczną ucieczką od rzeczywistości, ale przybliża nas do niej. „Piękno opowieści może ujawnić prawdy o świecie, które w przeciwnym razie zostałyby stracone z pola widzenia”.
Ze względu na teologiczne piękno, świat Tolkiena “promieniuje transcendentalnym światłem bytu”. Autorka pokazuje, że zakorzeniona jest ona w średniowiecznej estetyce światła. Wg Tolkiena światło powstało z Boskiej Istoty, dlatego dostrzegając je stajemy się świadkami transcendentalnych prawd. Światło jest symbolem stworzenia. Oprócz niego Tolkien widział Logos(język) jako nieodłączny element ontologicznej struktury rzeczywistości. Język jest zasadą łączącą racjonalne istoty i ich Stwórcę. Demonstruje to poprzez Ainurów i Elfy, których pieśń i słowa mają wielką moc w świecie przyrody. Dla Tolkiena język jest czymś więcej niż mową słyszalną - “jest wyrazem własnego bytu wydźwigniętym z głębi rzeczywistości”.
Co więcej, Tolkiena zrozumienie dobra i zła opiera się na ontologii światła i Logosu. Przejawione w świecie przyrody dobro i zło ukazane są poprzez kontrastujące obrazy piękna i pustki lub transcendencji i horroru. Odnosi to do światła indywidualnego bytu. Np. w konfrontacji Éowiny z Nazgûlem ukazuje ona znakomitość swojej istoty "malując żywy obraz transcendentalnego dobra wyrażonego poprzez heroiczne męstwo". Podczas gdy Tolkien wierzył, że dobro jest ostatecznie większe od zła, nie lekceważył mocy zła, mogącego podważać i zniekształcać dobro. Dostrzegał ciężar ludzkiego cierpienia z rąk zła. Okropności i cierpienia, które przeżył, pogłębiły jego wyobraźnię i przetestowały teologię, tworząc złożoną filozofię ludzkiej kondycji w kontekście wiary chrześcijańskiej. Jego głęboko zakorzeniona wiara w suwerenność Boga nad wydarzeniami historycznymi stanowiła kluczową część jego teologii narracyjnej, co znajduje swój wyraz we Władcy pierścieni.
Na koniec autorka pokazuje jak teologia piękna Tolkiena wyraża się w duchowym pięknie kobiecej duszy. Choć czasem krytykowany za swoje kobiece postacie, Tolkien tworzy ich portret wykazujący transcendentalne piękno. Przedstawia swoje bohaterki jako znaczące czynniki wpływów, działające jako kluczowe czynniki w pokonaniu zła i spełnieniu dobra. Dla Tolkiena kobiecość ujawnia “głębię piękna znajdującą się w integracji ciała i duszy, a jej transcendentna siła objawia chwałę dzięki niezłomnej miłości”. Widział kobiety jako posiadające wyjątkową moc duszy, odsłaniając duchowe piękno i siłę. To transcendentalne piękno znajdował zarówno w mistycyzmie katolickim, jak i w germańskim harcie pogańskiej chwały.

#bookmeter