[Vivec]

3 824 - 1 = 3 823

Tytuł: Jesuit Science and Republic of Letters
Autor: Mordechai Feingold(red.)
Gatunek: Historyczna
★★★★★★★☆☆☆

Towarzystwo Jezusowe, założone w 1540 roku przez Ignacego Loyolę, skupione było na misji edukowania młodzieży. Szybko stało się jednym z najważniejszych katolickich zakonów. W 1580 zarządzało już 144 szkołami, a w momencie kasaty ponad 850-cioma. Nawet niechętni jezuitom komentatorzy przyznawali, że zakon oferował pierwszorzędne nauczanie oparte na humanistycznym programie. Jednak w XVII wieku nauki humanistyczne coraz rzadziej postrzegane były jako nowe i rewolucyjne, a ich miejsce zaczęła zajmować nowożytne nauki. Jezuici jako awangarda kontr-reformacji byli oficjalnie zobowiązani do obrony Arystotelesa w filozofii i św. Tomasza w teologii; w związku z czym przez wielu nie byli postrzegani jako osoby które mogłyby wnieść wkład do postępu nauki.
Kolejnym zarzutem im stawianym było to, że członkowie zakonu aktywnie prześladowali zwolenników nowych idei naukowych. Na początku epoki nowożytnej niektórzy winili ich o każde postępowanie przeciwko nowym filozofiom. Tak robili np. Galileusz i Kartezjusz oraz ich zwolennicy, nawet w przypadkach gdy Jezuici byli bez winy. Jednak silne antyjezuickie nastroje sprawiły, że te zarzuty przylgnęły do zakonu i były dalej powtarzane.
Jednak w ostatnich czasach historycy bacznie zaczęli przyglądać się naturze i skali jezuickiego wkładu do rewolucji naukowej. Obraz jaki się z tych badań wyłowił różni się od tradycyjnego spojrzenia. Choć bez wątpliwości postacie takie jak Galileusz, Kartezjusz czy Newton stały w centrum nowych odkryć, to jednak nie one same ukształtowały nowy etos i procedury, które wyłoniły się w XVII i na początku XVIII wieku. Wiele osób brało udział w tym procesie, również Jezuici. Celem esejów zebranych w tej książce jest pokazanie prawdziwego obrazu interakcji Towarzystwa z nowożytną nauką. Nie jest on tak zły jak uważają przeciwnicy tego zakonu, ani tak dobry jakby chcieli jego zwolennicy.
Teksty te dotyczą: związków i wpływu jaki jezuici mieli na Galileusza, oraz ich udziału w jego procesie; znaczenia badań naukowych w Kolegium Rzymskim(ważnej szkole założonej przez jezuitów); wkładu jezuitów w transformację średniowiecznej kosmologii w nowożytną; antagonizmie między Towarzystwem a Kartezjuszem; fałszywego stereotypu jakoby jezuici nie mieli swobody w poszukiwaniu prawdy; sylwetki Athanasiusa Kirchera - "mistrza setki sztuk" oraz "ostatniego człowieka renesansu" - a także jego słynnego muzeum; roli mecenasów jezuickich uczonych; wpływie Towarzystwa na naukę w Hiszpanii i Niderlandach Hiszpańskich; Storia Letteraria D’Italia - encyklopedycznego periodyku wydawanego w drugiej połowie XVIII wieku.
Książka jest warta przeczytania jeśli ktoś interesuje się historią nauki(ale ma już niejaką wiedzę o tym okresie). Każdy esej poprzedził skrupulatny research o czym świadczą liczne przypisy. Niestety forma książki nie pozwoliła na omówienie wszystkich związków jezuitów z nauką, np. dość wybiórczo poruszono ich wkładu w astronomię i fizykę doświadczalną, nie wspomniano o sejsmologii(którą przecież nazywa się jezuicką nauką) czy zapoznaniu przez zakon chińczyków z europejską nauką.

#bookmeter