**Egzekucja w lesie Brzask** – masowa egzekucja w dniu 29 czerwca 1940... (@N.....h)

Egzekucja w lesie Brzask – masowa egzekucja w dniu 29 czerwca 1940 roku w lesie Brzask nieopodal Skarżyska-Kamiennej.

Podczas trwającej cały dzień masakry funkcjonariusze SS i policji niemieckiej rozstrzelali ok. 760 osób. W gronie zamordowanych znaleźli się m.in. członkowie polskich organizacji podziemnych oraz przedstawiciele elity społecznej i intelektualnej z terenów przedwojennego województwa kieleckiego, aresztowani w ramach tzw. Akcji AB. Zbrodnia na Brzasku była największą egzekucją przeprowadzoną na Kielecczyźnie w okresie okupacji niemieckiej.

Na początku czerwca do Skarżyska-Kamiennej przybyła specjalna jednostka SS, która ulokowała się w budynku szkoły powszechnej nr 1 przy ul. Stanisława Konarskiego. Szkolne pomieszczenia zamieniono na kwatery i więzienne cele.
W mieście rozpoczęły się wkrótce masowe aresztowania, których ofiarą padło prawdopodobnie ok. 200 osób. Ponadto do szkoły przy ul. Konarskiego zaczęto zwozić Polaków zatrzymanych w innych miejscowościach dystryktu radomskiego – Kielcach, Starachowicach, Sandomierzu, Busku-Zdroju, Iłży, Opatowie, Ostrowcu Świętokrzyskim oraz mniejszych miejscowościach powiatów iłżeckiego, kieleckiego i opatowskiego.
Po pewnym czasie więźniów zaczęto także umieszczać w pomieszczeniach szkoły na Bzinie, którą Niemcy wykorzystywali jako prowizoryczny areszt już od kwietnia 1940.

Aresztowani Polacy zostali poddani ciężkiemu śledztwu. W obu szkołach Niemcy urządzili izby przesłuchań, w których torturowano zatrzymanych. Pożywienie dostarczał więźniom doraźnie powołany komitet obywatelski, działający pod szyldem PCK.

28 czerwca Niemcy przerwali przesłuchania więźniów. Aresztantów zaczęto pojedynczo doprowadzać do jednego ze szkolnych pomieszczeń, gdzie urzędowała komisja złożona z ok. 10 esesmanów. Na miejscu więzień musiał podać swoje nazwisko, po czym bez dalszych indagacji był odprowadzany do celi.

29 czerwca zaczęto wywozić aresztowanych Polaków na miejsce kaźni w lesie Brzask, położonym ok. pół kilometra na północny wschód od wsi Zagórze. Przez cały dzień niemieckie ciężarówki kursowały pomiędzy Brzaskiem a szkołą przy ul. Konarskiego. Więźniów grupami po 20-30 osób dowożono do lasu i rozstrzeliwano nad uprzednio wykopanymi dołami.

Na podstawie wyników przeprowadzonej po wojnie ekshumacji historycy szacują, że tego dnia rozstrzelano w lesie Brzask około 760 Polaków. Zeznania świadków wskazywały, że liczba więźniów, których 29 czerwca wywieziono na śmierć ze szkoły przy ul. Konarskiego była mniejsza niż liczba ofiar lutowej egzekucji na Borze.

Wyniki ekshumacji wskazywały tymczasem, że liczba Polaków zamordowanych na Brzasku mogła być nawet o połowę większa niż liczba ofiar masakry w lesie Bór. Zdaniem Andrzeja Jankowskiego może to oznaczać, że większość ofiar czerwcowej egzekucji została dowieziona na miejsce kaźni ze szkoły na Bzinie oraz z innych więzień dystryktu radomskiego. W odróżnieniu od lutowej egzekucji na Borze Niemcy zrezygnowali także z jakichkolwiek pozorów praworządności, rozstrzeliwując wszystkich skazańców bez wyroku sądowego. Masowy mord na Brzasku był największą egzekucją przeprowadzoną na Kielecczyźnie w okresie okupacji niemieckiej.

Po zakończeniu masakry oddział SS opuścił szkołę przy ul. Konarskiego. Zatrudnionym tam woźnym polecono uporządkować sale i zatrzeć wszelkie ślady, które mogłyby świadczyć, że w budynku przetrzymywano i torturowano polskich więźniów.

Odpowiedzialność za działania prowadzone wiosną i latem 1940 roku przez niemiecki aparat bezpieczeństwa w dystrykcie radomskim – a więc również za egzekucję w lesie Brzask – spada w pierwszym rzędzie na ówczesnego gubernatora dystryktu, Karla Lascha, oraz ówczesnego Dowódcę SS i Policji w dystrykcie radomskim – SS-Oberführera Fritza Katzmanna. Lasch zmarł w niejasnych okolicznościach w czerwcu 1942 roku. Katzmann do swojej śmierci w 1957 ukrywał się w zachodnioniemieckim Darmstadt pod przybranym nazwiskiem.

Szczególną rolę podczas akcji eksterminacyjnej odgrywał jednak podległy im SS-Hauptsturmführer Fritz Liphardt, który jako komendant SD i policji bezpieczeństwa w Radomiu odpowiadał osobiście za realizację Akcji AB na terenie dystryktu radomskiego, a także przewodniczył policyjnemu sądowi doraźnemu (niem. Standgericht), wydającemu wyroki śmierci na polskich więźniów politycznych. Liphardt popełnił samobójstwo w 1947, wkrótce po swojej ekstradycji do Polski.

Po wojnie na miejscu zbiorowej mogiły w lesie Brzask postawiono pomnik-obelisk z rzeźbą orła. (na zdjęciu)

Lista zidentyfikowanych ofiar egzekucji w lesie Brzask liczy 127 nazwisk. W gronie zamordowanych znaleźli się m.in.:
działacze społeczni i polityczni – Marian Artomski (architekt, działacz Stronnictwa Ludowego, członek Organizacji Orła Białego), Stanisław Krawczyński (lekarz ginekolog, dyrektor Fundacji Szpitala św. Ducha w Sandomierzu, w latach 1930-1939 poseł na Sejm RP z ramienia BBWR i OZN), Wiktor Kwiatkowski (rzemieślnik, komendant „Strzelca” w Starachowicach), Kazimierz Wrona (harcmistrz z Opatowa);

nauczyciele –Henryk Biernacki (nauczyciel ze Starachowic), Stanisław Koziarski (nauczyciel gimnazjum w Opatowie), Józef Nowak (nauczyciel ze Starachowic, instruktor sportowy), Michał Pawlik (kierownik szkoły powszechnej w Starachowicach), Franciszek Szarzyński (nauczyciel gimnazjum w Opatowie), Antoni Szwed (nauczyciel z okolic Ostrowca Świętokrzyskiego);

urzędnicy –Bogusław Corn (urzędnik Ubezpieczalni Społecznej w Radomiu, członek Organizacji Orła Białego), Eugeniusz Henz (urzędnik ze Skarżyska-Kamiennej, działacz ZHP), Karol Mąciwoda (urzędnik z Iłży), Kazimierz Sionek (urzędnik z Iłży), Henryk Zieliński (urzędnik z Warszawy, podporucznik rezerwy, aresztowany w Sandomierzu);
prawnicy – Stanisław Cabaj (sekretarz w kancelarii notarialnej w Skarżysku-Kamiennej), Antoni Dec (sekretarz sądu w Opatowie), Feliks Renner (notariusz z Iłży);

oficerowie i żołnierze WP – Tadeusz Cichocki (pilot wojskowy, członek ZWZ), Jerzy Choma (porucznik WP, instruktor Przysposobienia Wojskowego, członek Organizacji Orła Białego), Zdzisław Lipiński (porucznik WP, inżynier), Kazimierz Starewicz (kapitan WP, komendant Przysposobienia Wojskowego na powiat iłżecki, członek Organizacji Orła Białego);
pracownicy Państwowej Fabryki Amunicji w Skarżysku-Kamiennej – Roman Bilski (technik w PFA, porucznik rezerwy), Wojciech Michnowski (pirotechnik, brygadzista w PFA);

przedsiębiorcy, rzemieślnicy, przedstawiciele wolnych zawodów –Henryk Krzakowski (farmaceuta z Opatowa), Leon Rzepecki (malarz z Opatowa), Adam Szymański (kupiec z Iłży), Marian Zaczyński (garbarz, pracownik PKP, działacz ZHP w Skarżysku-Kamiennej).

Znaleziono też szczątki 19 chłopów ze wsi Królewiec, uwięzionych w kwietniu 1940 r. podczas obławy na oddział majora „Hubala”.

#iiwojnaswiatowa #ciekawostki #ciekawostkihistoryczne #wydarzenia #mordercy #skarzyskokamienna #brzask