20 ciekawostek przeróżnych ze zbiorów własnych

Postanowiłem wejść na rynek wykopowych ciekawostek. Ich profil można z grubsza określić jako naukowo-techniczno-przyrodnicze z lekką nadreprezentacją astronomii. Będzie więcej, więc uwagi mile widziane.

1. Pierwsze na świecie stworzenie, które zostało przywrócone światu po wyginięciu to koziorożec iberyjski. W 2009, sklonowany 9 lat po tym, jak ostatni przedstawiciel - 13-letnia samica imieniem Celia - zginął przygnieciony spadającym drzewem, wyginął ponownie 7 minut po narodzeniu z powodu wad w rozwoju płuc.
   Klon wymarłego koziorożca
2. Za jedynego człowieka, który samodzielnie sprowadził na Ziemię pojazd kosmiczny z orbity może się uważać Joe H. Engle, pilot podczas misji STS-2 (orbiter Columbia). W ramach testu możliwości promu siedział za sterami cały czas, kontrolując pojazd, który z prędkości 24 Machów zwalniał do zera. Normalnie praktycznie całą procedurą lądowania promu steruje komputer, a pozostałe statki kosmiczne prostacko spadają na Ziemię (jest jeszcze SpaceShipOne - pierwszy prywatny statek kosmiczny, ale Mike Melvill, a później Brian Binnie "jedynie" przekroczyli w nim umowną granicę 100 km, nie osiągnęli orbity; w dodatku nie wiem czy kontrolowali ręcznie cały lot).
   STS-2
   SpaceShipOne
3. Jeden z najwybitniejszych fizyków - James Clerk Maxwell - jest również "jedynym mężczyzną na Wenus".
   Wszystkie nazwy geograficzne na Wenus pochodzą od imion kobiecych, z trzema wyjątkami: mało finezyjnie nazwanych wielkich obszarów Alpha i Beta Regio oraz Gór Maxwella (Maxwell Montes).
   Maxwell Montes
4. Absolutnie pechowy dla NASA był program "Mars Surveyor '98", w ramach którego wystrzelono 4 pojazdy - Mars Climate Orbiter oraz lądownik Mars Polar Lander z dwoma niezależnymi penetratorami Deep Space 2, które miały w trakcie lądowania oddzielić się i wbić w marsjański grunt z prędkością około 600-700 km/h (te dwa ostatnie trochę zapomniane).
   Oba penetratory pomyślnie się oddzieliły, ale nie wiadomo co się z nimi stało - nigdy nie nawiązały kontaktu.
   Mars Polar Lander rozbił się chwilę później, ponieważ błędnie napisane oprogramowanie zinterpretowało wibracje wysuwanych wsporników jako lądowanie i wyłączyło silniki. Zawinił brak testów i podejście "szybciej, taniej, lepiej" (które zwykle działa na zasadzie - wybierz dwie opcje).
   Misja Mars Climate Orbiter została natomiast stracona 3 miesiące wcześniej, kiedy pojazd zamilkł podczas manewru wejścia na orbitę (później zapewne uległ dezintegracji w atmosferze), ponieważ jedna z funkcji w oprogramowaniu zwracała wynik w jednostkach imperialnych (funt-siła), zamiast oczekiwanych metrycznych (Newton).
   Mars Polar Lander: Clues From the Crash Site
   Deep Space 2
   Metric mishap caused loss of NASA orbiter
5. Łatwiej "zarażamy" się ziewaniem członka rodziny czy przyjaciela, niż ludzi bardziej nam obcych, a małe dzieci, nie potrafiące jeszcze dobrze identyfikować emocji, nie mają takiego odruchu (jest on również zaburzony u osób autystycznych). Wskazuje to, że takie zachowanie jest skutkiem ubocznym zwykłej empatii.
   Co do samego ziewania - nie ma żadnego szeroko akceptowanego i udowodnionego wyjaśnienia jego funkcji, chociaż występuje w każdej klasie kręgowców (jak ktoś nie pamięta - ssaki, ptaki etc.).
   Yawn Contagion and Empathy in Homo sapiens
   Stimulation, control and phylogenetic projection of the teleostean yawn reflex
6. Madagaskar został zasiedlony przez ludzi bardzo późno, ok. 500 lat p.n.e. i bynajmniej nie przez Afrykanów, tylko przez Austronezyjczyków z indonezyjskich wysp. Według analizy mitochondrialnego DNA współczesnych mieszkańców wyspy, praktycznie wszyscy pochodzą od grupy 30 kobiet przybyłych z Indonezji w 9. wieku naszej ery.
   A refined chronology of prehistoric Madagascar and the demise of the megafauna
   A small cohort of Island Southeast Asian women founded Madagascar
7. Kapsuła powrotna sondy Genesis nie otworzyła spadochronu, ponieważ odwrotnie zamontowano czujniki przyspieszenia. Sprawdzono jedynie, że w ogóle działają, a test przeciążeniowy, który okryłby pomyłkę został anulowany.
   Trudno nie wspomnieć, że odwrotnie podłączony akcelerometr dał podobno początek podstawowemu Prawu Murphy'ego - jeżeli coś może się nie udać, nie uda się na pewno.
   Genesis Accident Report Released
   Murphy's law
8. Gdyby odzyskać całą sól z oceanów, każdy obecny skrawek lądu na Ziemi można by przykryć jej 150-metrową warstwą.
   Sól w oceanach
9. Podczas pierwszego udanego lotu samolotu braci Wright, Orville Wright pokonał dystans ok. 36 metrów. To mniej niż rozpiętość skrzydeł Boeinga 707 (39,9 metra). Ale już tego samego dnia, w trzeciej próbie, udało się osiągnąć prawie 260 metrów
   First Airplane Flight
   Wright Brothers First Flight
10. Ośmiornice mają dominujące oko, tak jak ludzie mają dominującą prawą lub lewą rękę. Mają również dziwaczny (dla nas) układ nerwowy - 3/5 neuronów znajduje się w ramionach. Odcięte ramię samo się porusza, a jeśli natrafi na pożywienie, próbuje je włożyć do "ust".
    Deep Intellect
11. W latach 70-tych baterie w rozrusznikach serca wymagały wymiany po ok. 1,5 roku, w związku z czym przez krótki czas stosowano rozruszniki zasilane plutonem w postaci radioizotopowych generatorów termoelektrycznych (RTG - ta sama technologia jest obecnie używana m.in. do zasilana sond kosmicznych, kiedy nie można stosować paneli słonecznych). Część działa o dziś.
    Nuclear Pacemakers
    From heat sources to heart sources
12. 9 spośród malutkich księżyców Jowisza i 7 wśród satelitów Saturna miało orbity wyznaczone tak niedokładnie, że w praktyce można je uważać za zaginione. Nie jest to pierwsza taka sytuacja - jowiszowy Themisto zaginął po odkryciu w 1975 roku i ponownie został zidentyfikowany 25 lat później. Zaginionych planetoid nie ma nawet co wymieniać. Na kilka miesięcy po odkryciu zaginęła nawet największa z nich - Ceres. Potrzebny był aż geniusz Gaussa, który precyzyjnie wyznaczył orbitę z obserwacji Piazzi'ego.
    Outer-Planet Moons Found — and Lost
    Gauss and Ceres
13. W 1977 roku fizyk John Ellis przegrał grę w rzutki z Melissą Franklin - w konsekwencji w swoim następnym artykule musiał użyć słowa "pingwin". Tym sposobem pewna grupa diagramów Feynmana o charakterystycznym wyglądzie zyskała miano "pingwinich diagramów".
    W rezultacie można w publikacjach fizycznych poczytać o "zanieczyszczeniu pingwinami", "promienistych pingwinich rozpadach", "współczynniku pingwina" czy "bozonizacji elektrosłabego operatora pingwina".
    Konkurencję jednak bezsprzecznie wygrywa praca "Jak zabić pingwina" z tekstem "wielki, destruktywny, zmieniający zapach Z-pingwin przetrwał próby wyplenienia".
    Melissa Franklin and penguin diagrams
    How To Kill a Penguin
    arXiv.org Full Text Search Results
14. Ponad 20% gatunków ssaków to nietoperze (według Global Mammal Assessment z 2008 roku dzielą się na 1150 gatunków przy 5488 gatunkach ssaków).
    Jeden z tych gatunków - ważący do 2 g ryjkonos malutki o miano najmniejszego ssaka konkuruje jedynie z ryjówką etruską (jest lżejsza, ale ma większą czaszkę).
    Global Mammal Assessment
    Meet the World's Biggest Bat
    Smallest organisms
    Zdjęcie ryjkonosa malutkiego
15. Największych oczu nie mają wcale wieloryby, a kałamarnica kolosalna - rekordowo 27 centymetrów średnicy (w porównaniu z 15 centymetrami dla płetwala błękitnego). Okazuje się, że pod wodą zwiększanie rozmiaru oka generalnie nie ma sensu, chyba że np. jesteś przysmakiem kaszalota. Z kopalnych zwierząt do konkurencji stają jedynie ichtiozaury, a konkretnie temnodontozaur - rekordowo 25 centymetrów, ale przypuszczalnie mogły osiągać 30.
    Giant squid, what big eyes you have. All the better to spot sperm whales with, my dear.
    Large eyeballs in diving ichthyosaur
16. Odciski palców są dopuszczane jako dowód w amerykańskich sądach, tylko jeśli ekspert wyda całkowicie subiektywną opinię, że jest w 100% pewien, że odciski pozostawił podejrzany,
    Statistical model unlocks barriers to use of fingerprint evidence in court
17. Hipopotamy mają czerwonawy pot, który jest świetnym filtrem przeciwsłonecznym i odstrasza owady.
    Hippo Sweat Offers Key to Natural Sunscreen
18. Połowa zdjęć i część pomiarów (eksperyment mierzący prędkość wiatru) z lądownika Huygens (w 2005 wylądował na powierzchni Tytana, największego księżyca Saturna) nie została odebrana przez sondę Cassini (która dostarczyła lądownik i przekazywała dane między nim, a Ziemią), ponieważ przegapiono fakt, że transmisja będzie nadawana na dwóch kanałach i sonda nigdy nie otrzymała komendy, by nasłuchiwać na pierwszym z nich.
    Mało brakowało, a żadne dane nie zostałyby odebrane, przez całkiem inny błąd. Już w trakcie lotu okazało się, że oprogramowanie na pokładzie sondy Cassini nie było w stanie poprawnie odebrać sygnału z próbnika z powodu nieuwzględnienia pewnych efektów związanych z jego przesunięciem dopplerowskim. Błąd wykrył Boris Smeds i kiedy pierwszy raz zasugerował przetestowanie urządzeń, został zignorowany (udało się w drugiej próbie). Nie można już było zmienić oprogramowania, więc całkowicie przekształcono trajektorię Huygensa, łącznie z opóźnieniem lądowania o miesiąc, by zminimalizować przesunięcie dopplerowskie.
    Huygens: the missing data
    Modest hero sparks team response
19. Najdłuższe piórka na świecie mają koguty Onagadori - ich ogony mają nawet 8,2 metra.
    Ptasie rekordy, którymi zabłyśniecie w towarzystwie
    Zdjęcie
20. O ile w początkach Układu Słonecznego z materiału zgromadzonego w pasie asteroid między Marsem a Jowiszem dałoby się złożyć planetę zbliżoną masą do Ziemi, to teraz starczy go na 4,5% masy Księżyca (a więc obiekt o masie akurat pomiędzy Oberonem i Tytanią, księżycami Urana). 29% tej masy zawiera w sobie sama Ceres, a po dorzuceniu Westy, Pallas, Hygiei i Interamni mamy 50%.
    The Primordial Excitation and Clearing of the Asteroid Bel
    Wolfram Alpha

[vexeen]

I to są ciekawostki, a nie jakieś niesprawdzone buble skopiowane z kwejków i innych dziwnych tworów, które albo nie mają nic wspólnego z prawdą, albo każdy je słyszał 10 razy. Oby więcej takich!

Nawiasem mówiąc - w życiu bym nie pomyślał, że akurat w NASA i w ogóle "przemyśle" kosmicznym można spotkać tyle niedokładności i zaniedbań. Zawsze mi się wydawało, że gdzie jak gdzie, ale tam wszystko jest dopięte na ostatni guzik,

[v.....6]

@vexeen: Ogólnie z tego co wiem to zwykle te duże projekty związane z wysyłaniem sond kosmicznych to spora kasa, a moment na wystrzelenie statku kosmicznego często jest dość unikatowy. Np. wystrzeliwując sondę w kierunku danego odległego ciała niebieskiego, mamy ograniczone "okno czasowe" kiedy statek z tą sondą będzie wykorzystywał grawitację innych ciał niebieskich do rozpędzenia się. Dlatego żeby dolecieć do Saturna w 2004 Cassiniego wystrzelono w 1997, a podejrzewam że

[Yahoo_]

@vul6:

Plus to, że dość ciężko niektóre rzeczy przetestować na Ziemi :)

[C.....e]

Malutki błąd merytoryczny w 5. W systematyce zwierząt wyróżniamy Gromady, Klasy w tym znaczeniu są obecne w botanice.

Co do 10. ludzie też posiadają niejako oko dominujące, najczęściej prawe, którym spoglądają odruchowo przez wizjer/wziernik/lunetę etc.

[babisuk]

@Celebe: W focusie jakiś czas temu słyszałem że za ziewanie jak i inne zaraźliwe odruchy (np. czasami wymioty) odpowiadają tzw. małpie neurony. Te same którym zawdzięczamy zjawisko zwane modą - ludzie naśladują (często podświadomie) zachowania i wybory innych.

[Strus]

Co do 10. ludzie też posiadają niejako oko dominujące, najczęściej prawe, którym spoglądają odruchowo przez wizjer/wziernik/lunetę etc.

@Celebe: Dodatkowa ciekawostka - jeśli mamy dominujące np. oko prawe, możemy celować obojgiem oczu przy strzelaniu z prawej ręki.

[NapalInTheMorning]

Ośmiornice mają dominujące oko, tak jak ludzie mają dominującą prawą lub lewą rękę.

Ale ludzie też mają dominujące oko! Najczęściej to samo, co dominująca ręka.

Poza tym, fajny wykop.

[Ardai]

@NapalInTheMorning: Właśnie dlatego też to sobie poprawiłem, bo za mało zaznaczyłem ten fakt.

Errata 10. U ośmiornic rozwinął się skomplikowany układ nerwowy, równolegle to tego u kręgowców, czego widocznym przykładem jest jego decentralizacja - 3/5 neuronów znajduje się w ramionach (odcięte ramię samo się porusza, a jeśli natrafi na pożywienie, próbuje je włożyć do "ust"). Mimo to, wykształciło się u nich wiele podobnych cech np. lateralizacja. Mają dominujące oko, którym wolą

[NapalInTheMorning]

@Ardai: ale nie ma się co przejmować, bo to taki szczegół nie wpływający na jakość wpisu, bo w tym punkcie chodzi głównie o ogólnie "dziwaczny" układ nerwowy ośmiornic (które w ogóle są niesamowitymi zwierzakami).

[c.....n]

napracowałeś się przy tym trochę. wykop :)

[velvetShadow]

@Ardai:

Bardzo fajne. Będzie kolejna edycja?

[Ardai]

@velvetShadow: Będzie, następną już w nawet mam, ale:

21. Wykopowy edytor ma jakieś tajne ograniczenie długości tekstu, musiałem skrócić parę linków, żeby w ogóle te 20 weszło.

[eDameXxX]

@Ardai: miniaturki zmieniają, ale edytora poprawić, to nie łaska.

[A.....1]

Zdjęcie z miniaturki to kard z filmu "2001: Odyseja kosmiczna" Stanleya Kubricka.

[mikebo]

@Armo11: I afraid I can't let you do that, Dave.

ciekawostka związana z tym filmem http://www.youtube.com/watch?v=K1r5dOwUS6Y

[m.....s]

@Ardai:

Autor wykopu widzę znawca tematów zarówno astronomicznych jak i biologicznych. Szczególnie w kontekście tej ciekawostki o pochodzeniu wszystkich ludzi na Madagaskarze od 30 kobiet, mam takie pytanko jeśli autor pozwoli, a jak raczy wyczerpująco odpowiedzieć to będę niezmiernie szczęśliwy. Załóżmy, że Ziemianie wysyłają misję kolonizacyjną na inną planetę i mogą wysłać tylko jeden statek, takie coś a'la Arka Noego. Ilu ludzi minimalnie potrzeba do przetrwania gatunku? Ilu kolonistów trzeba

[s.....l]

prędkości 24 Machów

Mach nie jest jednostką prędkości, a liczbą podobieństwa, bez żadnego wymiaru. Niepoprawne jest więc wymawianie lub pisanie X Machów. Należy stosować konstrukcję Mach 24, Ma = 24.

[maqs7]

Zawsze myślałem, że ziewa się gdy w powietrzu jest za dużo dwutlenku węgla. Czyli ziewamy, żeby zaczerpnąć więcej powietrza.

Ja często ziewam właśnie w zamkniętych pomieszczaniach z dużą ilością ludzi, np. w windzie, klasie, kościele.

[jezus_i_12_rozbujnikow]

@maqs7: Bądz tez zwyczajnie ziewasz z nudów na co wskazywałyby owe pomieszczenia ;)

[q.....p]

http://www.wykop.pl/link/869399/42-astrociekawostki/ Tu jest jeszcze garść ciekawostek dot. kosmosu