[The_Orz]

Rychtal, 1919 rok. Demonstracja przeciwko przyłączeniu miasteczka do Polski. Mało znany jest dziś fakt, że na mocy Traktatu Wersalskiego do II Rzeczypospolitej włączono bez plebiscytu kilka skrawków Dolnego Śląska. Największy z nich to był tak zwany Kraik Rychtalski - mniej więcej obszar dzisiejszych gmin Rychtal, Perzów, Bralin i Sośnie a także cześć gminy Kobyla Góra. O przyłączeniu zadecydował fakt iż tereny te zamieszkiwała w większości ludność polskojęzyczna, mówiąca reliktowym już dialektem dolnośląskim. Dialekt ten niegdyś miał niemałą szansę zostać podstawą literackiego języka polskiego i jeszcze w końcu 18 wieku można go było usłyszeć we Wrocławiu, Strzelinie czy nawet pod górą Ślężą. Ale na początku 20 wieku dogorywał on już w najbardziej zapyziałej wówczas części pruskiego Śląska - we wschodniej części powiatu sycowskiego, na pograniczu z Wielkopolską. Język ten nadal nazywano na Śląsku polskim lub wodnopolskim (Wasserpolnisch). Ci co się nim posługiwali tak go określili jeszcze w spisie roku 1910, ale już się w znacznej mierze za Polaków nie uważali.

Zmiana przynależności państwowej miejscowych zupełnie zaskoczyła. Owszem wiedzieli że w Wielkopolsce wybuchło powstanie i że na Górnym Śląsku się gotuje. Ale tutaj był Dolny Śląsk gdzie polski ruch narodowy praktycznie nie istniał. A jeśli istniał to w dużych miastach wśród migrantów z polskich części Rzeszy. Polskie władze (w tym pluton ułanów z Wielkopolski) które przejęły administrację na tych terenach w wykonaniu Traktatu Wersalskiego spotkała więc niemiła niespodzianka. Zamiast kwiatów i flag spotkała ich obojętność, a jeśli ktoś wyrażał opinię to raczej był wrogi zmianie państwowości. W Rychtalu wręcz odbyła się wręcz demonstracja w której kilkudziesięciu miejscowych wykrzyczało że Polakami nie są i nie dadzą się zrobić. Dochodziło przez jakiś czas do sytuacji, w których miejscowi zwracali się do polskich władz wyłącznie po niemiecku, zaś między sobą dalej rozmawiali w gwarze świetnie dla Wielkopolan zrozumiałej.

W 1920 obszar polskiego już Kraiku Rychtalskiego został istotnie pomniejszony poprzez wymianę terytorialną z Niemcami. Polska oddała dwie miejscowości - Ślizów i Dziadową Kłodę w zamian za Nadole na Pomorzu wraz z jeziorem Żarnowieckim. Nadole, kaszubska wieś położona nad przybrzeżnym jeziorem i zarazem prężny ośrodek polskości, została przez traktat pozostawiona po stronie niemieckiej, co spowodowało tam spore protesty. Z punktu widzenia władz polskich opłacalne było wymienienie się terytoriami, gdyż w zamian za miejscowości zamieszkane przez ludność uważaną za niepewną dostawano tereny zamieszkane przez szczerych Polaków. Tak przynajmniej argumentował w Sejmie Paderewski - mocny zwolennik wymiany.

Przyłączone do Polski kawałki Dolnego Śląska, z racji ich położenia, zostały przyłączone do ówczesnego województwa poznańskiego i z czasem pamięć o ich śląskim pochodzeniu zanikła. Migracje (w tym emigracja niepokornych do Niemiec), małżeństwa mieszane w końcu doprowadziły do zacierania się różnic społecznych. O skali tego zacierania świadczy to że podczas okupacji w czasie drugiej wojny mieszkańcy Kraiku Rychtalskiego otrzymali Volkslisty III i IV kategorii - te same co Kaszubi i Górnoślązacy i oznaczało to w języku hitlerowskiego okupanta "ludność spolonizowaną".

#polska #historia #ciekawostki #ciekawostkihistoryczne #slask

[The_Orz]

@Laukaer: Nie ma na ten temat źródeł poza relacją że mocno przeciwko byli miejscowy wójt i nauczyciel. Przypuszczam że miejscowi, to nie był teren gdzie dużo przyjezdnych się osiedlało. Ludność była protestancka, zatem zapewne niewiele czuła wspólnego z Wielkopolanami z Kępna.
Jako ciekawostkę mogę dodać że dalej na tych terenach są parafie ewangelickie m.in. w Sycowie i w Kepnie z licznymi filiami w terenie.

[dertom]

dalej na tych terenach są parafie ewangelickie m.in. w Sycowie i w Kepnie

@The_Orz: to by znaczyło że jakieś śladowe ilości ludności autochtonów dolno śląskich przetrwały. Mazurów bardzo mało zostało. Wielu do Niemiec wyjechało.

[The_Orz]

@dertom: Mazurów zostało dużo więcej niż się wielu wydaje. Tuż po wojnie były bardzo liczne małżeństwa mieszane powiązane z konwersją na katolicyzm. Stąd nie wychodzi to w statystykach i spisach.

[Tytanowy]

Język ten nadal nazywano na Śląsku polskim lub wodnopolskim (Wasserpolnisch). Ci co się nim posługiwali tak go określili jeszcze w spisie roku 1910, ale już się w znacznej mierze za Polaków nie uważali.

@The_Orz: Kwestionariusz spisu z 1910 r. na Śląsku dopuszczał 4 kategorie językowe: niemiecki, polski, inny, dwujęzyczny (niemiecki + inny). Byłbym ostrożny w interpretowaniu wyników tego spisu, bo mianem polski lub wasserpolnisch dialekt ten określały osoby głównie tylko

[LuckyStrike]

Dziadową Kłodę

@The_Orz: to to za darmo powinni oddać

[Woody_90]

@The_Orz:
Z mojej mazurskiej rodzinnej wsi, gdzie to dzisiaj zostały relikty Mazurów nie bardzo kojarzę takich konwersji, raczej że dziecko takiej pary zostało wychowane w katolicyzmie. Pytanie też kiedy można nazwać kogoś Mazurem, sam jestem w 1/4 ale nie znam gwary i zostałem wychowany jako katolik (choć sam się określam jako ateistę).
@Tytanowy:
Podobna sytuacja jak z tzw. tutejszymi z Podlasia, Białorusi i Wołynia.

[The_Orz]

Bardzo wątpliwe skoro nawet górnośląski nie został uwzględniony podczas standaryzacji języka polskiego.

@Tytanowy: Dlatego piszę o szansach. Niewątpliwie by tak było gdyby to Piastom śląskim udał się projekt zjednoczeniowy.

[The_Orz]

Z mojej mazurskiej rodzinnej wsi, gdzie to dzisiaj zostały relikty Mazurów nie bardzo kojarzę takich konwersji, raczej że dziecko takiej pary zostało wychowane w katolicyzmie. Pytanie też kiedy można nazwać kogoś Mazurem, sam jestem w 1/4 ale nie znam gwary i zostałem wychowany jako katolik (choć sam się określam jako ateistę).

@Woody_90: Właśnie o to mi chodziło. Mazurowie się szybko rozpłynęli w polskiej masie, stąd nieco błędne przekonanie że wszyscy

[Tytanowy]

@The_Orz: Oh, to bardzo odległe gdybania. Henryków, a standaryzację języka różni jakieś 600 lat. Gdyby Piastowie śląscy zjednoczyli Polskę, to ta pewnie zwesternizowałaby się, nie skręciła w Ruś i pewnie cała Europa Środkowa i Wschodnia wyglądałaby zupełnie inaczej, a nie tylko język polski.