[Kitkat1199]

Lista światowego dziedzictwa (ang. World Heritage List; fr. Liste du patrimoine mondial) – lista obiektów dziedzictwa kulturowego i dziedzictwa naturalnego o „wyjątkowej powszechnej wartości” dla ludzkości prowadzona przez organizację wyspecjalizowaną ONZ UNESCO.

Lista została ustanowiona na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972 roku, która weszła w życie z dniem 17 grudnia 1975 roku. Do stycznia 2017 roku, Konwencję przyjęły lub ratyfikowały 193 państwa.

Realizacją postanowień Konwencji, w tym prowadzeniem listy, zajmuje się Komitet Światowego Dziedzictwa (ang. World Heritage Committee) złożony z 21 przedstawicieli Państw-Stron Konwencji, który w trakcie dorocznych sesji decyduje o wpisaniu obiektu na listę, umieszczaniu obiektów na liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu lub skreśleniu z tych list. Nominacje, wyłącznie spośród obiektów umieszczonych uprzednio na narodowej Liście Informacyjnej, zgłaszane są przez poszczególne kraje. Jeżeli wniosek o wpisanie danego obiektu na listę nie zostanie uwzględniony, może być złożony ponownie jedynie wtedy, gdy zaistnieją wyjątkowe okoliczności: nowe odkrycia, nowe naukowe informacje dotyczące dobra lub inne kryteria niż prezentowane w pierwszym wniosku.

Lista obejmuje (w lipcu 2017) 1056 obiekty w 165 Państwach-Stronach Konwencji, w tym 815 obiektów dziedzictwa kulturowego (K), 206 przyrodniczego (P) i 35 mieszanych (K, P)Konstytucja UNESCO, która powołała do życia organizację, została podpisana 16 listopada 1945 i weszła w życie 4 listopada 1946[1]. Artykuł 1 konstytucji określający cele i funkcje organizacji, mówi m.in., że UNESCO

Quote-alpha.pngUdziela pomocy przy zachowaniu, rozszerzaniu i rozpowszechnianiu wiedzy;
Czuwając nad zachowaniem i ochroną światowej spuścizny książek, dzieł sztuki, zabytków historii i nauki oraz zalecając zainteresowanym narodom podpisanie odpowiednich konwencji międzynarodowych; Wspierając współpracę między narodami we wszystkich dziedzinach działalności intelektualnej, w tym międzynarodową wymianę przedstawicieli oświaty, nauki i kultury, jak również wymianę wydawnictw, dzieł sztuki i obiektów zainteresowania nauki, a także innych materiałów informacyjnych;

Ułatwiając poprzez odpowiednie metody współpracy międzynarodowej dostęp wszystkich narodów do wydawnictw publikowanych przez każdy z nich[2].
Początkowo cel ten realizowany był poprzez doradzanie Państwom Członkowskim w zakresie konserwacji ich dziedzictwa[3].Pierwszym znaczącym projektem było uratowanie świątyń nubijskich w Abu Simbel, którym groziło zalanie po wybudowaniu Wysokiej Tamy w Asuanie[3]. W 1959 roku, na wniosek Egiptu i Sudanu, UNESCO zorganizowało międzynarodową kampanię na rzecz ratowania świątyń[3]. Na terenach zagrożonych zalaniem przyspieszono prace archeologiczne, a świątynie z Abu Simbel przeniesiono w bezpieczną lokalizację[3]. Kampania kosztowała 80 milionów dolarów amerykańskich, z czego połowa pochodziła z donacji wniesionych przez 50 krajów[3]. Kolejne kampanie organizowano na rzecz ratowania zabytków centrum Florencji po powodzi w 1966 roku, Wenecji, by znaleźć rozwiązanie problemu regularnych podtopień w okresie zimowym (1970) czy Mohendżo-Daro i Borobudur[4][5][3][6].

Dzięki działalności takich pozarządowych organizacji jak Sierra Club i World Wildlife Fund, w latach 60. XX wieku ochroną dziedzictwa naturalnego zaczął interesować się rząd USA[7]. Konferencja w Białym Domu (ang. White House conference) w 1965 roku wezwała do utworzenia trustu na rzecz światowego dziedzictwa (ang. Trust for the World Heritage) w celu identyfikacji, zachowania i zarządzania naturalnymi i malowniczymi obszarami a także obiektami historycznymi[7][3].

Idea ta została podchwycona przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (ang. International Union for Conservation of Nature, IUCN), która w 1968 roku zaproponowała swoim członkom podobną inicjatywę[8] i później przez Międzynarodową Radę Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (ang. International Council on Monuments and Sites, ICOMOS). W 1965 roku za sprawą UNESCO rozpoczęto proces wypracowania Konwencji[7]. Po konferencji ONZ w Sztokholmie i pracy wykonanej przez grupy eksperckie IUCN, ICOMOS i UNESCO, Konwencja – bazująca na unikalnym połączeniu koncepcji ochrony przyrody i ochrony zabytków – została przyjęta w Paryżu 16 listopada 1972 roku, a weszła w życie 17 grudnia 1975 roku[9].

Do stycznia 2017 roku, Konwencję przyjęły lub ratyfikowały 193 państwa[10]. Pierwszym krajem, który ratyfikował Konwencję były Stany Zjednoczone – 12 lipca 1973 roku[10]. Polska ratyfikowała Konwencję – jako jedno z pierwszych państw[11] – 6 maja 1976 roku, a 29 czerwca 1976 roku złożyła dokument ratyfikacji w UNESCO[9][12]. W stosunku do Polski Konwencja weszła w życie z dniem 29 września 1976 roku[5].

Konwencja o światowym dziedzictwie
Osobny artykuł: Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego.
Artykuł 1 Konwencji definiuje dziedzictwo kulturowe jako:

Quote-alpha.png
zabytki: dzieła architektury, monumentalnej rzeźby lub malarstwa, elementy i budowle o charakterze archeologicznym, napisy, groty i zgrupowania tych elementów, mające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki;
zespoły: budowli oddzielnych lub łącznych, które ze względu na swą architekturę, jednolitość lub zespolenie z krajobrazem mają wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki;
miejsca zabytkowe: dzieła człowieka lub wspólne dzieła człowieka i przyrody, jak również strefy, a także stanowiska archeologiczne mające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia historycznego, estetycznego, etnologicznego lub antropologicznego[12].
Artykuł 2 definiuje dziedzictwo naturalne jako:

Quote-alpha.png
pomniki przyrody utworzone przez formacje fizyczne i biologiczne albo zgrupowania takich formacji, przedstawiające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia estetycznego lub naukowego;
formacje geologiczne i fizjograficzne oraz strefy o ściśle oznaczonych granicach, stanowiące siedlisko zagrożonych zagładą gatunków zwierząt i roślin, mające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia nauki lub ich zachowania;,
miejsca lub strefy naturalne o ściśle oznaczonych granicach, mające wyjątkową powszechną wartość z punktu widzenia nauki, zachowania naturalnego piękna[12].
Artykuł 11 Konwencji ustanawia wykaz obiektów o „wyjątkowej powszechnej wartości” (ang. outstanding universal value)[a] wybieranych na podstawie określonych kryteriów[12] – „Listę dziedzictwa światowego”:

Quote-alpha.pngNa podstawie wykazów przedstawionych przez Państwa w wykonaniu ustępu 1 Komitet ustala, aktualizuje i rozpowszechnia pod mianem „Listy dziedzictwa światowego” wykaz dóbr dziedzictwa kulturalnego i dziedzictwa naturalnego określonego w artykułach 1 i 2 niniejszej Konwencji, które uznaje za mające wyjątkową powszechną wartość na podstawie kryteriów ustalonych przez siebie. Zaktualizowane listy powinny być rozpowszechniane co najmniej raz na dwa lata[12].
Organizacja
Komitet Światowego Dziedzictwa
Osobny artykuł: Komitet Światowego Dziedzictwa.
Do realizacji zadań konwencji – w tym do prowadzenia listy światowego dziedzictwa – został powołany specjalny organ wykonawczy – Komitet Światowego Dziedzictwa (ang. World Heritage Committee), w którym zasiadają przedstawiciele z 21 Państw-Stron Konwencji (Art. 8)[12][13]. Członkowie Komitetu są wybierani na okres do sześciu lat, przy czym większość Państw-Stron Konwencji dobrowolnie ustala kadencję swoich członków na cztery lata, by umożliwić innym Państwom członkostwo w Komitecie[13]. Wszyscy członkowie Komitetu wybrani w 2009 i 2011 roku mają czteroletnie kadencje[13]. Członkowie Komitetu reprezentują obecnie (sierpień 2016) następujące kraje: Angolę, Azerbejdżan, Burkinę Faso, Chorwację, Kubę, Filipiny, Finlandię, Indonezję, Jamajkę, Kazachstan, Koreę Południową, Kuwejt, Liban, Peru, Polskę, Portugalię, Tanzanię, Tunezję, Wietnam i Zimbabwe[13].

Komitet obraduje podczas dorocznych sesji, w trakcie których decyduje o wpisaniu miejsca na Listę światowego dziedzictwa, umieszczeniu na Liście światowego dziedzictwa w zagrożeniu lub skreśleniu z tych list[13]. 41. sesja komitetu w 2017 roku ma odbyć się w Krakowie[b].

Komitetowi doradzają następujące organizacje[14]:

Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (ang. International Council on Monuments and Sites, ICOMOS)
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (ang. International Union for Conservation of Nature, IUCN)
Międzynarodowy Ośrodek Studiów nad Ochroną i Konserwacją Dziedzictwa Kulturowego (ang. International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property, ICCROM)
Centrum Światowego Dziedzictwa
Centrum Światowego Dziedzictwa (ang. World Heritage Centre, WHC) z siedzibą w Paryżu powstało w 1992 roku i zajmuje się organizacją dorocznych sesji Komitetu oraz wszystkimi praktycznymi aspektami prowadzenia listy – doradza Państwom-Stronom Konwencji w przygotowaniu nominacji do wpisu na listę, organizuje pomoc finansową z Funduszu Światowego Dziedzictwa, koordynuje sprawozdania o stanie poszczególnych obiektów a także akcje ratunkowe obiektów zagrożonych[15]. Centrum organizuje również seminaria i warsztaty szkoleniowe, publikuje materiały edukacyjne, informacyjne i promujące dziedzictwo światowe[15].

#adrianpolak #beatazroksy