Wpis z mikrobloga

Czołem Mirki,

Zachęcony przez kilka/kilkanaście/kilkadziesiąt osób postanowiłem stworzyć ten wpis. Kiedyś obiecałem już pewnemu Mirkowi, że taki wpis powstanie. Nie byłem pewien, że się nada i będziecie tym zainteresowani ale skoro nalegacie... ( ͡º ͜ʖ͡º) Przez niespełna 2 lata zajmowałem się renowacją sieci kanalizacyjnych metodą bezwykopową. To cholernie krótki czas, żeby zebrać doświadczenie i wiedzę. Co nieco jednak z tego wyniosłem i jak widać po tym znalezisku– zostało to odebrane z zainteresowaniem, które mnie bardzo zaskoczyło.
Nie jestem specjalistą w temacie, zbyt krótka była moja przygoda z tą branżą, postaram się opisać czym się zajmowałem. Jeżeli macie jakieś pytania – pytajcie. To nie AMA, nie obiecuję, że odpiszę od razu, za dużo mam obowiązków w życiu prywatnym i zawodowym, żeby spędzić cały dzień na wykopie Obiecuję, że odpiszę jak najszybciej będę mógł. Obiecuję, że postaram się odpowiedzieć wszystkim.
Zdjęcia własne gdzieś mi uciekły, nie potrafię ich namierzyć na dysku. Poza tym, wolałbym, żeby nikt mnie nie wystalkował więc będę posługiwał się zdjęciami i nagraniami udostępnionymi w sieci. Do rzeczy:

Czym się zajmowałem?
Zajmowałem się bezwykopową renowacją sieci kanalizacyjnej. Pojęcie to nie mówi prawie nic większości osób, które zadają wyżej postawione pytanie. Nie ma się co dziwić, ja też nic na ten temat nie wiedziałem. Renowacja bezwykopowa, którą przeprowadzałem a którą moja była firma nadal się zajmuje to renowacja całkowicie bezinwazyjna, przeprowadzona od A do Z. Nie wymaga wykonywania wykopów, zamykania dróg, kolei, tworzenia objazdów, wycinania drzew etc. Wykopy wykonywane są przy renowacji przewodów o średnicach większych niż średnica otworu włazowego, wtedy trzeba zdemontować płytę nastudzienną lub rozebrać całą studnię i zrobić wykop punktowy.

Na czym polega bezwykopowa renowacja?
Renowacja bezwykopowa wykonywana jest przy użyciu tzw. rękawa termoutwardzalnego. Rękaw termoutwardzalny to włóknina, z reguły wykonana z poliestru, podobna do filcu. Zaimpregnowana jest żywicą termoutwardzalną, przeważnie jest to żywica poliestrowa. Ma ona to do siebie, że utwardza się pod wpływem temperatury. Dlaczego nazywa się to rękawem? Bo wygląda jak rękaw.
Klik
Klik
Impregnacja rękawa żywicą
Klik

Kilka liczb, bardzo umownych, z tego względu, że każda firma ma swoją technologię, swój materiał, zaplecze. Ponadto, temat tematowi nie równy, nie ma dwóch takich samych kanałów więc możliwości technologiczne są zróżnicowane. Powiedzmy, że jedną sztuką rękawa (jeden odcinek, jedna instalacja) można zrobić renowację na kanale o średnicy od 150 do 2000mm. Im większa średnica tym większa grubość ścianki. Im większa grubość ścianki i średnica, tym krótszy odcinek można zrobić. Długość? Paręset metrów (np. dla średnic φ 300 – 400 metrów). Proszę się jednak nie sugerować tymi liczbami bo wartości są zmienne, zbyt dużo jest czynników, które na to wpływają, żebym potrafił precyzyjnie określić te wartości. Należy również wziąć poprawkę na to, że nie mam dużego doświadczenia.

Etapy renowacji:
1. Inspekcja kanału
2. Pomiary kanału (było wyżej)
3. Zamówienie materiału (rękawa)
4. Dostarczenie materiału (rękawa)
5. Czyszczenie i inspekcja przedwykonawcza
6. Przygotowanie do robót
7. Instalacja
8. Wygrzewanie
9. Roboty towarzyszące
10. Roboty dodatkowe
11. Czyszczenie i inspekcja powykonawcza
12. Odbiór

1. Inspekcja
Nie każdy kanał nadaje się do renowacji. Widziałem inspekcje z kanałów które były jak sito. Nikt nie podejmie się takich robót bo przy samym czyszczeniu pod wpływem ciśnienia wody kanał mógłby nie wytrzymać i się zawalić. Wtedy pozostaje naprawa sieci poprzez wykonanie wykopów.
Do inspekcji kanałów nieprzełazowych używa się kamer, na przykład takich jak te:
Klik
Klik
Kamery mają obrotowe głowice, własne oświetlenie. Operator steruje nimi siedząc w ciężarówce, za pomocą joysticka, obserwując to kanał na monitorze (miejsce to może wyglądać tak. Inspekcje wykonuje się przed- i powykonawczo. Są również kamery z ruchomym ramieniem, które zaglądają do przykanalików i wysuwają głowicę. Przewód jest na tyle sztywny, że głowica wjeżdża do wnętrza przykanalika i możemy zobaczyć co, gdzie i jak jest wpięte na czyjejś posesji.

2. Pomiary
Przed zamówieniem materiału (rękawa), wykonuje się pomiary kanału przeznaczonego do renowacji.
Długość mierzy się:
- na powierzchni - albo drogomierzem albo miarą.
- wewnątrz kanału (ręcznie - jeżeli kanał jest przełazowy) lub zdalnie (jeżeli nieprzełazowy, tzn. φ mniejsze niż 900-1000 mm). Zdalnie tzn. przejeżdżając wózkiem z kamerą przez cały odcinek. Kamera sama mierzy przejechaną odległość.
Średnicę mierzy się w studniach. Pracownik schodzi do studni i mierzy średnicę kanału cyrklem i miarą. Jeżeli są jakieś zmiany średnicy wewnątrz kanału – wychwyci je operator kamery, który przeprowadza inspekcję telewizyjną. Na podstawie tych pomiarów szyje się gotowy rękaw pod dany odcinek, o konkretnej średnicy i konkretnej długości. Potem rękaw się impregnuje, umieszcza w kontenerze zasypując lodem, włóknina na wierzch i wio na budowę.

3. Zamówienie – nie ma o czym mówić.

4. Transport materiału – rękawa
Rękaw transportuje się na budowę w drewnianym kontenerze, jest zasypany lodem. Kontener lub kontenery przyjeżdżają samochodem ciężarowym (zestaw ciągnik + naczepa). Kontener zabezpieczony jest włókniną odbijającą promienie słoneczne. Jest to spowodowane tym, że rękaw jest zaimpregnowany żywicą, żywica utwardza się pod wpływem temperatury. W przeciwnym wypadku, gdy utwardzi się przed instalacją – nadaje się on po prostu do kosza.
Im większa średnica kanału tym grubsza ścianka rękawa i krótszy odcinek. Nawet gdyby była technologia, pozwalająca na wykonanie renowacji kanału o dużej średnicy, grubej ściance i dużej długości – nie będzie to możliwe z jednego, prostego względu. Im grubsza ścianka, im większa średnica, im dłuższy odcinek, tym rękaw waży więcej. Zajmuje też większą powierzchnię. Przy dużych średnicach np. φ 1600 (cały czas jednostka φ podawana jest w mm), rękawa nie układa się w kontenerze. Tym kontenerem jest naczepa zestawu ciągnikowego. W Polsce obowiązuje zakaz poruszania się po drogach transportem przekraczającym masę całkowitą 40 ton (jeżeli się mylę to niech mnie ktoś poprawi). Ciężarówka z bardzo dużym rękawem wraz z lodem, którym jest zasypany może przekroczyć tę wartość. Organizuje się wtedy transport specjalny, który wymaga uzyskania uzgodnień i pozwoleń ale da się to zrobić.

5. Czyszczenie i inspekcja
Każdorazowo, przed każdą instalacją trzeba kanał wyczyścić. W tym celu używa się samochodu z zestawem do czyszczenia hydrodynamicznego.
klik
klik
Samochód ustawia się przy studni, do kanału wprowadza się głowicę czyszczącą, zamontowaną na wężu (ten o mniejszej średnicy). Ciśnienie wody powoduje, że głowica wraz z wężem wciąga się sama do kanału. Gdy osiągnie miejsce docelowe, operator ściąga ją w swoją stronę nawijając węża na bęben, ciśnienie wody spłukuje zanieczyszczenia do studni nad którą pracuje operator. Do studni wpuszczona jest duża trąba która zasysa zanieczyszczenia do zbiornika. W zbiorniku jest oczyszczona z zawiesiny i wraca do obiegu. Gdy zapełni się komora z zanieczyszczeniami, operator jedzie na zrzut i wraca czyścić następny odcinek. Jednocześnie, z poziomu innej studni wykonuje się inspekcję przedwykonawczą. Najcześciej pracownik czyszczący ustawia się na studni (nazwijmy ją A), operator robiący inspekcję ustawia się na studni B i razem pracują nad tym samym odcinkiem. Gdy głowica przesuwa się do tyłu, operator jedzie kamerą do przodu, kilka metrów za głowicą czyszczącą. Może w związku z tym obserwować jaki jest aktualny stan kanału, czy należy się cofnąć i doczyścić jakiś fragment, czy należy zmienić głowicę etc.
Głowica do czyszczenia hydrodynamicznego
schemat
czyszczenie hydrodynamiczne-VIDEO
czyszczenie hydrodynamiczne-VIDEO
czyszczenie głowicą łancuchową-VIDEO
Co do samej inspekcji - wpiszcie sobie w YT "inspekcja CCTV" i miłego oglądania. Najnudniejsza czynność w całej renowacji, ślęczenie przed kompem i oglądanie wciąż sobie podobnych setek rur.

6 Przygotowanie robót
Najważniejszymi sprawami o które należy zadbać przed wykonaniem prac jest dostęp do kanału poprzez studnie kanalizacyjne i czysta woda (np. z hydrantu). Najlepszą sytuacją jest taka, gdy wszystkie studnie są dostępne. Ich dostępność jest istotna z kilku względów.
Kanał trzeba pomierzyć, im więcej studni odwiedzimy na danym odcinku tym pomiar będzie dokładniejszy.
Kanał trzeba wyczyścić, należy się dostać do każdego odcinka kanału.
Po instalacji rękawa w studniach pośrednich należy go wyciąć.
Przeważnie podczas renowacji kanału przeprowadza się również renowację studni.
Rękaw po renowacji to nic innego jak nowa rura w starej rurze. W studni pośredniej należy wyciąć jego część w taki sposób aby została część rękawa w postaci kinety (dla tych, którzy nie wiedzą co to kineta: [klik[(http://www.bruk-bet.pl/public/userfiles/studnie-u/studnie-u.png)) lub wyciąć go całkiem. To zależy od ustaleń z zamawiającym. Z reguły wycina się całkowicie rękaw ze studni a odpad tnie się poprzecznie na mniejsze części i poddaje badaniom wytrzymałościowym wykonywanymi w miejscu niepowiązanym z żadną ze stron zamówienia. Protokoły z badań dostarczane są zamawiającemu przy odbiorze aby zamawiający miał pewność, że produkt jest dobry i spełnia wymagania.
Przygotować robotę należy również w inny sposób. Kanały poddawane renowacji są na czynnej sieci. Przyjmijmy, że mamy pewien kanał a na nim następujące studnie A-B-C-D-E (przepływ ścieku od A do E). Odcinek do renowacji to B-C. W tym momencie w studni A stawiamy tamę, obok studni ustawiamy pompę i przepompowujemy ściek wężami lub rurami polietylenowymi do studni D. Ściek przepływa sobie by-passem i święty spokój. Zamiast tamy używamy również korków pneumatycznych. Wchodzi pracownik do studni, zarzuca korkiem do kanału. Do korka podpina się węża. Po drugiej stronie węża jest kompresor, dmuchamy korek, ściek się blokuje i gra orkiestra.

7. Instalacja
W czasie mojej pracy w branży najbardziej popularnymi metodami była metoda wodna i metoda pary wodnej.

Metoda wodna: Nad studnią startową ustawiamy wieżę inwersyjną (dla mniejszych kanałów wygląda to jak rusztowanie warszawskie). Zasada jest prosta, im niżej posadowiony jest kanał tym mniejsza wieża. Rękaw instalowany jest poprzez jego inwersję, wywrócenie na lewą stronę. W zasadzie to on jest już odwrócony na lewą stronę przed instalacją a wywraca się go na prawą stronę. Inwersja następuje wewnątrz kanału.
Tu jest fajny film w którym co nieco widać.
00:18 - wieża inwersyjna i instalacja rękawa. Rękaw sam wciąga się do środka pod wpływem napierającej wody. Aby nieco mu pomóc (kontener z rękawem stoi i na ciężarówce, parę metrów niżej), "podaje się" go za pomocą HDS'a (Hydrauliczny Dźwig Samochodowy).
00:52 - tu fajnie widać schemat instalacji. Odcinek pionowy to tzw. TOP. Jego początek mocuje się na wieży inwersyjnej, rękaw zaczyna się wywijać na "prawą stronę" (lewaki i prawaki dupa cicho). Potem zalewa się ten odcinek wodą i pod jej naporem dalsza część rękawa się wywija, już wewnątrz kanału. Ciężko to wytłumaczyć przez internet. Znalazłem jeszcze jeden schemat.
01:07 - fragmenty utwardzonego rękawa, wycięte po instalacjach.
Pierwsza połowa filmu obfita w informacje, druga już mniej.
Instalacja-wywijanie rękawa wewnątrz kanału-VIDEO
Gdy już cały rękaw zostanie wciągnięty do wnętrza kanału, kocioł na jednym z samochodów ciężarowych podgrzewa wodę, którą pompuje się do środka rękawa. Pompuje się ją na sam koniec. Koniec rękawa ma przymocowany łańcuch, do tego łańcucha przyczepia się węża, który również wciągany jest do wnętrza. Przez niego pompuje się podgrzaną wodę. Dzięki temu woda wędruje od końca odcinka do początku. Na początku jest zasysana do kotła i podgrzana. Tworzy się cyrkulacja gorącej wody, która oddaje swoją temperaturę, dzięki temu rękaw się utwardza i w starej rurze powstaje nowa.

Metoda pary wodnej jest prawie taka sama, różni się tym, że zamiast wody używa się powietrza aby rękaw wprowadzić do wnętrza kanału, nie potrzeba do tego wieży inwersyjnej bo ciśnienie powietrza wytwarza się w bębnie inwersyjnym, zainstalowanym na ciężarówce. Po wprowadzeniu rękawa tłoczy się do wnętrza parę wodną, która ogrzewa ścianki rękawa powodując jego utwardzanie.
Instalacja rękawa to kilka godzin, czynników, które wpływają na ten czas jest od groma więc ciężko określić dokładny czas instalacji (ale z reguły jest to kilka godzin).
Tu widać bęben inwersyjny i sposób instalacji-VIDEO.

Gdy już rękaw siedzi w przewodzie, następuje jego grzanie (wspomniałem o tym wyżej).

8. Wygrzewanie rękawa
Grzanie rękawa trwa kilka/kilkanaście godzin. Przeważnie odbywa się to w nocy. Część brygady zostaje po całym dniu ciężkiej pracy na nockę, monitorują temperaturę grzania. W przyczepach socjalnych jest czysto, pracownicy dbają o porządek bo to przecież ich noclegownia. Z resztą panuje podejście „jak sobie nasyficie w przyczepie to będziecie odpoczywać w syfie”. Przyczepy z reguły wyposażone w tv, niektórzy pracownicy mają laptopy służbowe, drukarkę, mikrofalówkę, mały aneks kuchenny, 2 leżanki, duży stół, kibel, łazienka. Jest ciasno ale lubiłem tam przebywać. Wygrzewanie rękawa trwa przeważnie całą noc, następnie stopniowo studzi się wodę we wnętrzu rękawa. Rano przyjeżdża reszta brygady i jazda do roboty.

9. Robót towarzyszących.
Po grzaniu i chłodzeniu odbywa się próba szczelności. Próba polega na wycięciu w TOPie małego okienka i obserwowaniu poziomu wody (bez dolewania). Poziom wody nie może znacznie opaść w przeciągu jakiegoś tam okresu (nie pamiętam ile) Potem wypompowujemy wodę (tłoczymy do środka powietrze). Następnie wycinamy pionową część rękawa znajdującą się na powierzchni i w studni (TOP). Ten odcinek nie jest zaimpregnowany, żeby się nie utwardził i dało się go wyciąć bez większych problemów, potem ląduje w koszu. Wycinamy końcówkę rękawa (otwieramy go). Przód rękawa jest przy studni startowej, jego tył jest przy studni końcowej i porównując jego kształt do skarpetki, jest to miejsce przy palcach. Następnie wycina się rękaw w studniach pośrednich. Może to być pozostawienie rękawa w postaci kinety. Z reguły jednak wycinało się całość. Wyciętą część tnie się na kawałki i na tych kawałkach przeprowadza się próby wytrzymałościowe sprawdzające czy dany rękaw spełnia określone wymogi. Top, koniec rękawa i części rękawa ze studni pośrednich wycina się ręcznie. Pracownik fizyczny bierze w łapę piłę pneumatyczną lub pneumatyczną kątówkę, zakłada kombinezon, ubiera maskę gazową i bierze się za robotę. Maska gazowa jest konieczna. W żywicy poliestrowej, która jest najczęściej stosowana, znajduje się styren. Kiedyś pomagałem fizycznemu, który pracował na dole. Stałem nad studnią i wyciągałem na linie odpady, które on wycinał w studni. Przez 10 minut nawąchałem się oparów. Do końca dnia bóle głowy, nudności (nie rzygałem ale było blisko), osłabienie, apatia, brak apetytu. Generalnie czułem się mega #!$%@?. Nie mogłem wytrzymać bólu głowy, dopiero jak łyknąłem jakieś tabsy przeciwbólowe to ból przeszedł.

10.
Ewentualne roboty dodatkowe to otwarcie istniejących przyłączy, które występują na kanale a które po zainstalowaniu rękawa są ślepe. W tym celu operator kamery do kanału wpuszcza robota (również na wózku z przewodem) z kamerą i frezarką. Siedzi w ciężarówce i wycina otwory video
Żeby robota była wykonana należycie, po otwarciu przyłączy wypada miejsce ich włączenia do kanału uszczelnić. W tym celu instaluje się taki profil kapeluszowy.
Po instalacji. Instaluje się to zdalnie. Tego dżinksa tentegesa co ma być wewnątrz przykanalika tegesuje się na lewą stronę, zatentegowuje się na specjalną podłużną poduszkę, wtegowuje się to w kanał a potem tego tentegesa się #!$%@? sprężonym powietrzem do przykanalika. Profil kapeluszowy impregnuje się na miejscu, żywicą, która dosyć szybko się utwardza, nie trzeba w związku z tym wygrzewać tego dziadostwa.
Po wykonaniu tych prac wykonuje się inspekcję powykonawczą i …

11. Remont studni.
Studnię remontuje się w sposób ręczny. Zaprawami cementowymi uszczelnia się przecieki wód gruntowych. Zaprawy mają bardzo szybki czas wiązania, można ich używać nawet na pęknięciach, przez które przepływa woda, „łapią” błyskawicznie. Oprócz uszczelnienia, kładzie się zaprawę na całej powierzchni ścian studni, profiluje się kinetę i spocznik, wymienia stopnie na nowe.

Całość prac, które tu opisałem (począwszy od inspekcji i czyszczenia po roboty końcowe) można ogarnąć w ciągu 2-3 dni, zależy od bardzo wielu czynników ale jest to taki średni czas. Wyobraźcie sobie metodę wykopową na przykład na drodze krajowej gdzie kanał jest położony na głębokości 5 metrów i ma 400 metrów długości. Wyobraźcie sobie ile potrwa taka zabawa. Metodą rękawa można to opędzlować w ciągu 2 dni, bez kopania dołów. Wystarczy odgrodzenie kilkudziesięciu metrów przy pierwszej studni (powierzchnia odpowiadająca powierzchni zajętej przez 2 samochody ciężarowe, ustawionych jeden za drugim). Wyjątkiem, gdy trzeba wykonać wykop jest kanał o dużej średnicy gdyż rękaw nie zmieści się przez otwór włazowy przez otwór studni. Wtedy można zdjąć płytę nastudzienną (gdy rękaw ma średnicę np. 1400) lub zrobić wykop, jeżeli rękaw ma średnicę np. 1600. Lepszy wykop punktowy niż liniowy na długości parudziesięciu metrów.
Kanał poddany renowacji może mieć przekrój kołowy, jajowy, owalny, dzwonowy.

Kanał po renowacji
Pion kanalizacyjny przed i po

Sprzęt? Sprzętu jest dużo. Do instalacji wodnej (opisuję tu głównie taką bo przeważnie z tą miałem do czynienia) potrzeba samochodu ciężarowego z kotłem, samochodu ciężarowego z HDS, przyczepy socjalnej, samochodu dostawczego z paką, samochodu czyszcz
  • 22
  • Odpowiedz
  • 2
@plecak_odrzutowy Piękny wpis, jako ciekawostkę mogę dodać, że ciśnienie podawane przez pompę przy czyszczeniu to zazwyczaj 100-120 atmosfer. Koszta..? Duże ( ͡º ͜ʖ͡º) Wszystko determinuje średnica, mocno uśrednione to ok. 1k/1mb, tyleż samo studnia, kształtka kapeluszowa ok. 800 pln/sztuka.
  • Odpowiedz
@dtkb: masz rację, nie pomyślałem o tym. Teraz już nic nie poradzę :(
@011011010110000101111000: było kilka brygad, każda działała na swojej części Polski. Ale to nie znaczy, że mieli lekko bo blisko do domu. Często robili całymi tygodniami jak było dużo robót. Np. wyjazd 4 lipca a powrót 5 sierpnia nad ranem, 6 i 7 wolne i 8 wio na robotę. Co prawda brali za to wypłaty + delegacje +
  • Odpowiedz
@plecak_odrzutowy:

Dzięki za ten wpis, to naprawdę ciekawe. Mam dwa pytania:

1. Możesz opisać jakieś wypadki jakie miały miejsce kiedy pracowałeś albo o jakich słyszałeś? Tak jak w tamtym temacie.
2. Czy w kanałach można coś znaleźć? Co najciekawszego/najdziwniejszego znalazłeś?
  • Odpowiedz
@bm89: co do wypadków... Wspomniałem już kiedyś o dwóch wypadkach śmiertelnych o których słyszałem. Pierwszy z nich był parę lat temu. @Ademu coś też o tym temacie słyszał. Węgierska firma pracowała w dużym kanale przełazowym. Słyszałem, że w okolicach Wawelu ale ręki sobie nie dam uciąć. Facet się wrócił do kanału po wiertarkę mimo tego, że szła fala ścieku (deszcz padał) no i go porwało. Znaleziono go ponoć obdartego ze skóry
  • Odpowiedz
  • 2
@plecak_odrzutowy Przy Twoim poprzednim wpisie wrzuciłem trochę tekstu, m. in. o wypadkach i co mozna znaleźć na dole. Obecnie nie ma już wartościowych rzeczy, najwyżej jakaś łopata, klucz, fragment zastawy stołowej.
  • Odpowiedz
Dzięki za naprawdę ciekawy, edukacyjny wpis! Zastanawiam się jak często, ile razy, można tą metodą remontować kanał? Rozymiem że rękaw "zabiera" trochę średnicy. Jaka jest teoretyczna wytrzymałość takiego remonty, ile ma kanał z rękawem wytrzymać?
  • Odpowiedz
@FunkyZeit: metoda została użyta po raz pierwszy w 1971 roku. Szacuje się, że wytrzymałość rękawa ma wynieść 50 lat. Niektórzy mówią, że więcej, inni, że mniej.
Rękaw zmniejsza średnicę wewnętrzna kanału ale mówią, że przepływ w kanale sie poprawia bo rękaw jest gładki. No i nie ma łączeń przez które mogą wrastać korzenie roślin, zanieczyszczenia się nie zbierają i kanał jest trwalszy, na łączeniach kolejnych segmentów rur najczęściej występuje infiltracja czyli
  • Odpowiedz
@michaljg: ja pracowałem na wielu stanowiskach. Przez pewien czas byłem "strażakiem". Byłem tam gdzie było mało ludzi a dużo roboty. Jeździłem jako przedstawiciel handlowy, byłem zastępcą kierownika budowy, pracownikiem administracji, pracownikiem fizycznym, sekretarką, kurierem etc. Wkręcałem się powoli w branżę, poznawałem ludzi, technologię itd.
Brałem między 3 a 4 koła brutto (bliżej 3). Do tego samochód służbowy, którego nie używałem prywatnie, telefon służbowy którego też nie używałem prywatnie i laptop (jego
  • Odpowiedz