- Noc Wielkanocna jest nocą nadzwyczajną, kiedy moc zmartwychwstałego Chrystusa pokonuje ostatecznie siły ciemności i śmierci, zapala w sercach wierzących nadzieję i radość – mawiał Jan Paweł II.
Polacy od lat na Wielkanoc, tradycyjnie święcą w kościele pokarmy, które trafią na świąteczny stół. Gospodynie układają w tym celu w wielkanocnym koszyczku siedem podstawowych produktów spożywczych. Są wśród nich: pisanki i baranek, chleb, jajka, sól, wędliny i ciasto, ale także palmy, kurczaczek i zajączek.
Wielkanoc – jak wiadomo - to, obok Bożego Narodzenia, najbardziej uroczyste w roku, święto chrześcijańskie. Wielkanoc, nazywana jest także: Wielką Niedzielą, Niedzielą Wielkanocną, Zmartwychwstaniem Pańskim, a w prawosławiu Paschą lub Wielkim Dniem. Historycznie jest najstarszym i najważniejszym świętem chrześcijańskim (od 325 r.), które upamiętnia zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, obchodzonym przez Kościoły chrześcijańskie na całym świecie.
Tydzień Wielkanocy i Triduum Paschalne
Według teologów i teoretyków Kościoła, wprawdzie w chrześcijaństwie każda niedziela jest pamiątką zmartwychwstania Chrystusa, to jednak Niedziela Zmartwychwstania jest z nich najważniejsza i najbardziej uroczysta. Niedziela Wielkanocna rozpoczyna się już w sobotę tuż po zachodzie słońca.
Tydzień poprzedzający Wielkanoc, stanowi okres wspominania najważniejszych dla wiary chrześcijańskiej wydarzeń i nazywany jest Wielkim Tygodniem. Ostatnie trzy doby tego tygodnia to: Wielki Czwartek (wieczór), Wielki Piątek, Wielka Sobota i Niedziela Zmartwychwstania - znane są jako Triduum Paschalne od Triduum Paschale.
Niedzielę Wielkanocną rozpoczyna Wigilia Paschalna, podczas której zapala się Paschał – wielką woskową świecę, która jest symbolem zmartwychwstałego Chrystusa. To także ostatni dzień Triduum Paschalnego, które jest liczone - według kalendarza żydowskiego - od wieczora Wielkiego Czwartku do wieczornych nieszporów w Niedzielę.
Tradycja świętowania Wielkanocy
Świętowanie Wielkanocy rozciąga się u nas na dwa dni, choć w Kościele - na kolejnych osiem dni, czyli na oktawę wielkanocną, a szerzej - na cały okres wielkanocny, trwający 50 dni, aż do Niedzieli Zesłania Ducha Świętego. W 40. dniu przypadającym w czwartek obchodzona jest uroczystość Wniebowstąpienia Pana Jezusa.
Ponieważ Wielkanoc obchodzimy na pamiątkę Zmartwychwstania Chrystusa, jest to święto pełne radości, miłych uczynków i niespodzianek, prezentów i zabaw. Symbolizuje ono triumf życia nad śmiercią, prawdy nad kłamstwem, zwycięstwo dobra nad złem.
Z obchodami świąt wielkanocnych wiąże się wiele zwyczajów, które towarzyszą nam na ogół, od iluś stuleci. Jednym z najważniejszych jest święcenie pokarmów. Dotarł on do Polski w XIV wieku. Najpierw noszono do święcenia tylko baranka z chleba, później doszły: jajka, masło, ser, ryby, mięso, olej, ciasta i wino. Dobór potraw w koszyczku wielkanocnym nie jest przypadkowy; mają one charakter i znaczenie symboliczne.
Symbole dzisiejszej święconki
Dzisiejsza święconka składa się – jak wspomnieliśmy - z siedmiu pokarmów. Ich obecność na stole wielkanocnym, ma zapewnić jego właścicielom i członkom rodziny świątecznej biesiadny, szczęście i dostatek przez cały rok.
Baranek jest symbolem Chrystusa, Baranka Bożego. Kiedyś wierzono, że figurka baranka włożona do koszyka gwarantuje przychylność sił przyrody i chroni przed klęskami żywiołów. Chleb we wszystkich kulturach to podstawowy pokarm niezbędny do życia. W chrześcijaństwie jest najważniejszym z symboli, gdyż przedstawia Ciało Chrystusa. Jajka zaś są symbolem odradzającego się życia i zwycięstwa nad śmiercią.
Natomiast sól i chrzan są symbolami oczyszczenia, przy czym chrzan obrazuje ponadto ludzką siłę i wspomaga skuteczność działania innych święconych potraw. Wędliny dają zdrowie i płodność. Są też symbolem dostatku, bo dawnymi czasy były niezwykłym rarytasem, bowiem nie każdy mógł sobie pozwolić na ich kupno. Do święconki najpóźniej włączono - jako ostatnie - ciasto. Symbolizuje ono umiejętności i doskonałość, zapewnia dostatek. Jednakże pod warunkiem, że jest upieczone własnoręcznie.
Co powinno być na świątecznym stole?
Przede wszystkim pisanki. Dlaczego? Bo dawniej wierzono, że jajka - symbol życia -ofiarowane na Wielkanoc, chronią przed złem i zapewniają świętującym przy stole, pomyślność. Aby zwiększyć ich siłę działania i magiczną moc, zaczęto skorupki barwnie ozdabiać. Zdobione jajka miały swoją konkretną symbolikę, np. pisanki biało-czerwone były oznaką szacunku dla duchów opiekujących się domem, zielone – stanowiły znak odrodzenia przyrody i miłości, a brązowe – rodzinnego szczęścia.
No i palmy wielkanocne to bardzo odległy symbol tego święta. Zwyczaj ich święcenia w kościołach przywędrował do Polski w XI wieku. Kultywuje się go do dziś na pamiątkę uroczystego wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Palmy w Polsce robiono kiedyś z wierzby, symbol odrodzenia – przyrody i życia. Obecnie robi się je również z suszonych traw i kwiatów. Palmie poświęconej przypisywano od zawsze cudowną moc. A smaganie gałązką palmy miało zapewnić panienkom zdrowie i powodzenie. Połknięcie zaś kotki gwarantowało ponoć ochronę przed chorobami gardła i gruźlicy.
Ściśle związany z wielkanocną symboliką jajka pozostaje kurczaczek. W XIX wieku w Galicji mawiano: Chrystus wstał z grobu jak kurczę z jaja. Dlatego do dziś żółte pisklaki symbolizują wieczność i odrodzenie. Do tradycji wielkanocnej wszedł też zajączek. W Europie Zachodniej zajączek stał się symbolem świąt Wielkiej Nocy w XVII w. U nas został upowszechniony dopiero na początku XX wieku. W starożytności, głównie w Grecji i Egipcie, kojarzony był z odrodzeniem i przemijaniem, przy czym antyczni Grecy uznawali, iż niezwykła płodność zajączka oznacza triumf życia nad śmiercią. Źródło: kobieta.dziennik.pl.
Stanisław Cybruch
Na zdjęciu ilustracyjnym - koszyczek wielkanocny pełny szczęścia i miłości. Foto: kartki4you.pl.google.com.
- Noc Wielkanocna jest nocą nadzwyczajną, kiedy moc zmartwychwstałego Chrystusa pokonuje ostatecznie siły ciemności i śmierci, zapala w sercach wierzących nadzieję i radość – mawiał Jan Paweł II.
Polacy od lat na Wielkanoc, tradycyjnie święcą w kościele pokarmy, które trafią na świąteczny stół. Gospodynie układają w tym celu w wielkanocnym koszyczku siedem podstawowych produktów spożywczych. Są wśród nich: pisanki i baranek, chleb, jajka, sól, wędliny i ciasto, ale także palmy, kurczaczek i zajączek.
Wielkanoc – jak wiadomo - to, obok Bożego Narodzenia, najbardziej uroczyste w roku, święto chrześcijańskie. Wielkanoc, nazywana jest także: Wielką Niedzielą, Niedzielą Wielkanocną, Zmartwychwstaniem Pańskim, a w prawosławiu Paschą lub Wielkim Dniem. Historycznie jest najstarszym i najważniejszym świętem chrześcijańskim (od 325 r.), które upamiętnia zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, obchodzonym przez Kościoły chrześcijańskie na całym świecie.
Tydzień Wielkanocy i Triduum Paschalne
Według teologów i teoretyków Kościoła, wprawdzie w chrześcijaństwie każda niedziela jest pamiątką zmartwychwstania Chrystusa, to jednak Niedziela Zmartwychwstania jest z nich najważniejsza i najbardziej uroczysta. Niedziela Wielkanocna rozpoczyna się już w sobotę tuż po zachodzie słońca.
Tydzień poprzedzający Wielkanoc, stanowi okres wspominania najważniejszych dla wiary chrześcijańskiej wydarzeń i nazywany jest Wielkim Tygodniem. Ostatnie trzy doby tego tygodnia to: Wielki Czwartek (wieczór), Wielki Piątek, Wielka Sobota i Niedziela Zmartwychwstania - znane są jako Triduum Paschalne od Triduum Paschale.
Niedzielę Wielkanocną rozpoczyna Wigilia Paschalna, podczas której zapala się Paschał – wielką woskową świecę, która jest symbolem zmartwychwstałego Chrystusa. To także ostatni dzień Triduum Paschalnego, które jest liczone - według kalendarza żydowskiego - od wieczora Wielkiego Czwartku do wieczornych nieszporów w Niedzielę.
Tradycja świętowania Wielkanocy
Świętowanie Wielkanocy rozciąga się u nas na dwa dni, choć w Kościele - na kolejnych osiem dni, czyli na oktawę wielkanocną, a szerzej - na cały okres wielkanocny, trwający 50 dni, aż do Niedzieli Zesłania Ducha Świętego. W 40. dniu przypadającym w czwartek obchodzona jest uroczystość Wniebowstąpienia Pana Jezusa.
Ponieważ Wielkanoc obchodzimy na pamiątkę Zmartwychwstania Chrystusa, jest to święto pełne radości, miłych uczynków i niespodzianek, prezentów i zabaw. Symbolizuje ono triumf życia nad śmiercią, prawdy nad kłamstwem, zwycięstwo dobra nad złem.
Z obchodami świąt wielkanocnych wiąże się wiele zwyczajów, które towarzyszą nam na ogół, od iluś stuleci. Jednym z najważniejszych jest święcenie pokarmów. Dotarł on do Polski w XIV wieku. Najpierw noszono do święcenia tylko baranka z chleba, później doszły: jajka, masło, ser, ryby, mięso, olej, ciasta i wino. Dobór potraw w koszyczku wielkanocnym nie jest przypadkowy; mają one charakter i znaczenie symboliczne.
Symbole dzisiejszej święconki
Dzisiejsza święconka składa się – jak wspomnieliśmy - z siedmiu pokarmów. Ich obecność na stole wielkanocnym, ma zapewnić jego właścicielom i członkom rodziny świątecznej biesiadny, szczęście i dostatek przez cały rok.
Baranek jest symbolem Chrystusa, Baranka Bożego. Kiedyś wierzono, że figurka baranka włożona do koszyka gwarantuje przychylność sił przyrody i chroni przed klęskami żywiołów. Chleb we wszystkich kulturach to podstawowy pokarm niezbędny do życia. W chrześcijaństwie jest najważniejszym z symboli, gdyż przedstawia Ciało Chrystusa. Jajka zaś są symbolem odradzającego się życia i zwycięstwa nad śmiercią.
Natomiast sól i chrzan są symbolami oczyszczenia, przy czym chrzan obrazuje ponadto ludzką siłę i wspomaga skuteczność działania innych święconych potraw. Wędliny dają zdrowie i płodność. Są też symbolem dostatku, bo dawnymi czasy były niezwykłym rarytasem, bowiem nie każdy mógł sobie pozwolić na ich kupno. Do święconki najpóźniej włączono - jako ostatnie - ciasto. Symbolizuje ono umiejętności i doskonałość, zapewnia dostatek. Jednakże pod warunkiem, że jest upieczone własnoręcznie.
Co powinno być na świątecznym stole?
Przede wszystkim pisanki. Dlaczego? Bo dawniej wierzono, że jajka - symbol życia -ofiarowane na Wielkanoc, chronią przed złem i zapewniają świętującym przy stole, pomyślność. Aby zwiększyć ich siłę działania i magiczną moc, zaczęto skorupki barwnie ozdabiać. Zdobione jajka miały swoją konkretną symbolikę, np. pisanki biało-czerwone były oznaką szacunku dla duchów opiekujących się domem, zielone – stanowiły znak odrodzenia przyrody i miłości, a brązowe – rodzinnego szczęścia.
No i palmy wielkanocne to bardzo odległy symbol tego święta. Zwyczaj ich święcenia w kościołach przywędrował do Polski w XI wieku. Kultywuje się go do dziś na pamiątkę uroczystego wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Palmy w Polsce robiono kiedyś z wierzby, symbol odrodzenia – przyrody i życia. Obecnie robi się je również z suszonych traw i kwiatów. Palmie poświęconej przypisywano od zawsze cudowną moc. A smaganie gałązką palmy miało zapewnić panienkom zdrowie i powodzenie. Połknięcie zaś kotki gwarantowało ponoć ochronę przed chorobami gardła i gruźlicy.
Ściśle związany z wielkanocną symboliką jajka pozostaje kurczaczek. W XIX wieku w Galicji mawiano: Chrystus wstał z grobu jak kurczę z jaja. Dlatego do dziś żółte pisklaki symbolizują wieczność i odrodzenie. Do tradycji wielkanocnej wszedł też zajączek. W Europie Zachodniej zajączek stał się symbolem świąt Wielkiej Nocy w XVII w. U nas został upowszechniony dopiero na początku XX wieku. W starożytności, głównie w Grecji i Egipcie, kojarzony był z odrodzeniem i przemijaniem, przy czym antyczni Grecy uznawali, iż niezwykła płodność zajączka oznacza triumf życia nad śmiercią.
Źródło: kobieta.dziennik.pl.
Stanisław Cybruch
Na zdjęciu ilustracyjnym - koszyczek wielkanocny pełny szczęścia i miłości. Foto: kartki4you.pl.google.com.