Co wiesz o Kurpiach i mieszkańcach tego regionu?
Charakterystyka:
Wikipedia mówi o nich jako o grupie etnograficznej ludności polskiej, zamieszkująca tereny dwóch puszcz mazowieckich: Puszczy Zielonej (zwanej też: Puszczą Kurpiowską lub Zagajnicą) i Puszczy Białej, funkcjonująca również jako określenie regionu kurpiowskiego (inaczej: Kurpiowszczyzna). Granica oddzielająca obie puszcze dzieli region na Kurpie Zielone i Kurpie Białe. Kurpie w Puszczy Białej pojawili się w kilku falach osadniczych w XVIII wieku. Akcję osadniczą przeprowadzili biskupi płoccy, którzy do swoich wyludnionych dóbr między Brokiem a Pułtuskiem sprowadzili w latach 1730-1790 kilkaset rodzin kurpiowskich. Na tym terenie Kurpie wytworzyli grupę, którą dziś określa się Kurpiami Białymi (inne stroje, podobna architektura, gwara - częściowo), dzieloną przez etnografów na grupy: ostrowską i pułtuską.
Nazwa Kurp wywodzi się od noszonych przez miejscową ludność butów (kurpsi) wyrabianych z lipowego łyka. Początkowo była przezwiskiem nadanym przez okoliczną ludność (sami Kurpie nazywali się Puszczakami). Głównymi ośrodkami folkloru kurpiowskiego w Puszczy Zielonej są Kadzidło, Łyse i Myszyniec.
Mieszkańcy puszczy
Błotniste ziemie i lasy nie sprzyjały osadnictwu rolniczemu, stąd pierwotnie główne źródło utrzymania dla Kurpiów stanowiła puszcza. Pierwsi osadnicy pojawili się w XV wieku, wioski powstały sto lat później. Do puszczy napływała ludność ze wschodniego Mazowsza, szukając schronienia przed napadami, a także chłopi zbiegli przed pańszczyzną oraz inni ścigani przez prawo. Pierwsi mieszkańcy Kurpiowszczyzny zajmowali się rybołówstwem, myślistwem oraz bartnictwem na podstawie królewskich przywilejów (prawo bartne, przywilej trwał do 1801 roku), wydobyciem oraz obróbką bursztynu, rzemiosłami drzewnymi i tkactwem. Pracowali też jako smolarze, węglarze i flisacy. Rozwój rolnictwa nastąpił w okresie XVII-XIX wieku. Osady kurpiowskie początkowo oddalone od siebie później, z wytrzebieniem lasów, zaczęły się skupiać w większe wioski.
Kurpie nie odrabiali pańszczyzny, pozostając czynszownikami królewskimi (Puszcza Zielona) lub biskupimi (Puszcza Biała). Pierwsi badacze opisujący Kurpiów podkreślali też swoisty "dziki i szorstki" charakter, skłonność do uniesień i mściwość, ale też gościnność, wytrzymałość na trudy i zręczność łowiecką. Specyficzne środowisko i historyczne doświadczenia są przyczyną, dla której kurpiowski charakter utożsamiany jest z uporem, oszczędnością i umiłowaniem wolności.
Kultura materialna i folklor
Naturalna bariera w postaci lasów i bagien wymuszająca samowystarczalność była przyczyną powstania odrębności kulturowej. Charakterystycznymi elementami kultury materialnej są stroje, ozdoby bursztynowe, kurpiowskie chaty, zdobienia w drewnie i rzeźba, wycinanki oraz ozdobne palmy na Niedzielę Palmową. Elementy folkloru, w tym gwara kurpiowska , zachowały się do XXI wieku.
"Kurpsie" "Puszczacy" to miłujący wolność mieszkańcy lasów.
Za:
//www.ciekawepodlasie.pl/strony/kurpie/1/
"Las nadawał pewien specjalny charakter nie-tylko całej okolicy, tworząc odrębny krajobraz, ale wpływał również na życie ekonomiczne ludności i na jej usposobienie, zdolności i sposób życia. Pierwotni mieszkańcy puszczy datują się od czasów conajmniej piastowskich i zajmowali się przeważnie rybołówstwem, myślistwem i bartnictwem.
W czasie wielkich wojen i napadów w Polsce — od w. XIV — ludność z wschodniego Mazowsza, a nawet z Kresów wschodnich uciekała w okolice dalsze na zachód, kryjąc się w spokojnych borach i puszczach. Obawa przed dzikim zwierzem była mniejsza, niż strach przed okrutnym wrogiem... Wielu takich zbiegów uciekło do puszczy kurpiowskiej przed napadami Litwinów, Jadźwingów, Tatarów i Kozaków. Uciekali na puszczę i chłopi przed pańszczyzną a nawet i niejeden potomek szlachetnych rodów — jeżeli się naraził bardzo przy sejmikowaniu i za obrazę majestatu karę miał otrzymać. Wędrował też na puszczę nie-
jeden, szukający spokoju i ukojenia po zbytkow-nem lub awanturniczem życiu. Jak miejscowi, tak przybysze wytworzyli jedną wspólną gromadę, myślącą i czującą po polsku, czego dowód potem nieraz dali.
Z miejscowej tubylczej ludności mamy tu nazwiska: Piastów, Piaścików, Wilków, Lisów, Gawrychów, Zuków, Ptaków, Dudów, Krysiaków i t. d. Z uchodźców mieszanych mamy Kołdysów, Samulów, Mamajków, Olbrysiów, Naliwajków i innych. Z nazwisk staroszlacheckich spotykamy Paców, Kisielów, Czartoryskich, Zamojskich, Sobieskich.
Kurpie graniczą od północo-zachodu z Mazurami Pruskiemi, którzy stanowią z Kurpiami jeden szczep Mazurów Mazowieckich; na południo-za-chodzie żyją Mazurzy Płoccy, na północo-wschodzie Łomżanie i szlachta drobna, należąca już do Podlasia. Rozsiedli się Kurpie blisko w 230 wsiach i osadach w liczbie około stu tysięcy ludności, odrębnej i wyróżniającej się pod wielu względami od swych sąsiadów.
Sami Kurpie, z wyjątkiem nielicznej domieszki, przedstawiają sobą typ zasadniczo polski, co stwierdziły również liczne pomiary antropologiczne. Puszczaki — wychowańcy lasów — wzrostu średniego, są wogóle dobrze zbudowani, w ruchach i w chodzeniu pieszo przypominają górali tatrzańskich. Są śmiali i prawdomówni oraz naogół zdolni, posiadają też wrodzoną przebiegłość, ciekawość i spryt, który przy dość niskim stopniu kulturalnym potrafią nieraz wykorzystać w kierunku ujemnym.
W życiu towarzyskiem są serdeczni i gościnni, co jednak nie przeszkadza im wpadać w złość i chciwość. U Puszczaków w dawne lata były w zwyczaju „krwiny" czyli zemsty krwawe za wyrządzone krzywdy. Dziś charakter ludności złagodniał, lecz mściwość ta uwydatnia się w pie-niactwie lub w porachunkach z władzami leśnemi i t. p. Kurpie nie znali pańszczyzny, to też godność osobista jest u nich głęboko rozwinięta, nie spotykamy tu zbytniego płaszczenia się i uniżo-ności. Między sobą mówią wszyscy na „ty", tytułują się zaś często „bracie*. Podobnie odzywają się nieraz do przejezdnych i przybyszów. Jak w całej prawie Polsce, tak i tu rozwinięta jest staropolska gościnność. Dla gościa znajdzie się i nocleg na świeżej słomie pod ładnym kilimem i poczęstunek i miejscowe piwo jałowcowe. Wojna światowa nieco spaczyła lepszą stronę duszy kurpiowskiej, naogół jednak dusza jest zdrowa, przy umiejętnem kierownictwie do dobrego podatna.
Kurpie są pobożni i religijni. Budują skromne, lecz schludne, a,nieraz bogate i piękne kościoły; pełno też po wsiach i na rozstajnych drogach kapliczek, krzyży i figur świętych. Na odpusty chodzą kompanjami, a na przedzie przed kom-panją niosą bęben, który hukiem" swym zdaleka oznajmia przybycie pątników. Do niedawna na Kurpiach nie znano złodziei i nie zamykano budynków na żadne zamki; obecnie się to znacznie popsuło, ale z winy osobników napływowych, którzy radzi wykorzystywali niezamykane chaty i obory...
Uczciwi na ogół Kurpie z trudem uważają za grzech kradzież leśną, to też zatargi z władzami są częste, a poprawa przychodzi wolno. Psuje też Kurpiów sąsiednia granica pruska, gdzie do niedawna jeszcze kwitło przemytnictwo, a wraz z niem różne łatwe, lecz niegodziwe zyski. Rządy polskie kładą kres tym nadużyciom i wybrykom."
Komentarze (42)
najlepsze
Mam przy okazji kawał o Kurpiach opowiedziany mi kiedyś przez samych Kurpi (tak jak ten podział poniżej o Kurpiach zielonych, białych i w d...):
Czym się różni Kurp od siekiery?
...
....
....
???
Siekierę się ostrzy a Kurpia tępi.
:D
Interesuję się trochę historią regionu więc chętnie podzielę się wiedzą :)
http://www.zielonalekcja.pl/index.php?mod=sciezka&id=5070
http://pl.wikisource.org/wiki/Encyklopedia_staropolska/Budnik
http://lukasztkacz.pl/13.html
Taki to ród.
@jarezz: Padł wcześniej YT, teraz dopiero można oglądać: http://www.youtube.com/watch?v=Ofhiymf91Tw
http://www.zielonalekcja.pl/index.php?mod=sciezka&id=5070
http://pl.wikisource.org/wiki/Encyklopedia_staropolska/Budnik
http://lukasztkacz.pl/13.html
Taki to ród.