[Lifelike]

Wschód księżyca; Stanisław Masłowski
olej na płótnie, 1884 r., 124 x 220 cm
Nokturn, ukazujący rozlewisko wodne z refleksami światła księżyca podnoszącego się zza horyzontu, powstał – według przekazu samego artysty – z inspiracji fragmentami poematu Juliusza Słowackiego pt. "Beniowski". Poeta opisuje tam kilkakrotnie staw położony w ogrodach zamku w Ladawie, posiadłości „wielkiego oryginała”, Ferdynanda Filipa Ladawskiego, ojca Anieli, ukochanej Beniowskiego. Słowacki w sposób prawdziwie impresjonistyczny śledzi zmienność tafli wody w zależności od stanu aury i pory dnia, pisząc na przykład: „W tym stawie widać było twarz jaskrawą Słońca”, „I była to gwiazd kryształowych wanna” lub w innym miejscu:
„Stawy – to tarcze z tęczowych kolorów
Gdzie się łabędzie białe za gwiazdami
Gonią, podobne do srebrnych upiorów,
A na nie księżyc jasnymi oczami
Patrzy, na niebie jeden – przez topole,
A drugi taki złoty księżyc – w dole”.
Masłowski odtworzył, jak się wydaje, ustęp z Pieśni pierwszej, w którym Beniowski, opuszczając rodzinne strony, „rzuca okiem na dom swej kochanki”, widzi „dąb zamyślony [...] żeniony z topolą” i księżyc, który „wstąpił krwawy | I oczerwieniać zaczął staw Ladawy”. Istotą obrazu nie jest jednak zgodność z takim czy innym fragmentem Beniowskiego, ale podjęcie przez artystę problemu luministycznego, polegającego na ukazaniu natury w przedwieczornym mroku, który pochłania wszystkie barwy i zaciera kontury elementów pejzażu, oraz na uchwyceniu efektów penetracji światła księżyca w powietrzu, na ziemi i na wodzie w postaci refleksów i zróżnicowanego nasycenia tonów barwnych. W obrazie widać powierzchnię stawu z czerniejącymi nad nią sylwetami drzew. Niebo, z gasnącą poświatą słońca, przyjmuje zimne barwy szarości i zgaszonych błękitów. Na tle ciemności i lustra wody odbijającego resztki światła opalizuje podnosząca się mgła. Gęstniejącą ciemność rozrywa gwałtownie złocista tarcza księżyca, widniejąca w przezroczu drzew, i jej odbicie w wodzie, biegnące migotliwą smugą aż ku krawędzi obrazu. Wschód księżyca – najwybitniejszy obraz w dorobku Masłowskiego – reprezentuje typ malarstwa „stimmungowego”, którym artysta zainteresował się w latach osiemdziesiątych XIX wieku, obracając się w kręgu awangardy polskiego naturalizmu, skupionej w Warszawie wokół Stanisława Witkiewicza. Niezależnie od inspiracji malarstwem „monachijczyków”, nie sposób nie dostrzec pokrewieństwa motywu obrazu ze znanymi dziełami Claude’a Moneta: "Zachód słońca" (1872 r.) i "Impresja – wschód słońca" (1874 r.). [[źródło]](https://zbiory.mnk.pl/pl/najcenniejsze/katalog/331433)
#artevaria
#sztuka #malarstwo #obrazy #nokturn #stanislawmaslowski