52. Christian Gottlieb Scheidler (1747 - 1829)

Mamy ostatni dzień roku, a więc pora na ostatni, pięćdziesiąty drugi, pożegnalny odcinek cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa, w którym starałem się co tydzień przez cały 2018 rok przedstawiać jednego kompozytora na lutnię barokową. W ostatnim odcinku czas na zamknięcie historii, czyli postać ostatniego wirtuoza lutni przed popadnięciem jej w XIX-wieczne zapomnienie - Christiana Gottlieba Scheidlera. Postać na tyle znacząca, że z jednej strony uważany jest za ostatniego lutnistę, a z drugiej za pierwszego znaczącego niemieckiego wirtuoza gitary, instrumentu, który zajął te miejsce lutni, które zajmowała przez stulecia wcześniej.
Do naszych czasów przetrwało wiele jego kompozycji gitarowych, ale tylko jedna lutniowa - wariacje na temat arii "Fin ch'han dal vino" (“Champagnerlied”) z opery Don Giovanni W. A. Mozarta, które miały premierę 23 maja 1789 r. Gra rewelacyjny Vinícius Perez.

Słuchając tego wirtuozerskiego utworu przystańmy na chwilę i zadumajmy się nad rzeczami, które się kończą, tak jak skończył się nieprzerwany ciąg tradycji lutniowejPokaż całość

51. Franz Joseph Haydn (1732-1809)

Dziś przedostatni pięćdziesiąty pierwszy odcinek cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa i postać, której niekoniecznie musielibyśmy się spodziewać na naszej liście, ale czołowy przedstawiciel nurtu Sturm und Drang Franciszek Józef Haydn podczas swojego pobytu we Wiedniu jako chórzysta w latach 1740-1760 mógł mieć kontakt np z rezydującym tam Karlem Kohautem. Trudno powiedzieć, czy stworzył jakieś oryginalne utwory na lutnię lub czy przynajmniej miał coś wspólnego zPokaż całość

50. Johann Friedrich Daube (przed 1730 - 1797)

Johann Friedrich Daube w wieku 11 lat był już aktywny na berlińskim dworze Fryderyka II Wielkiego i prawdopodobnie pobierał lekcje u Barona. W 1744 zdobywa zatrudnienie u Karola Eugeniusza Wirtemberskiego jako Cammer-Theorbist, po 1750 uzyskuje posadę flecisty, a po 1755 traci posadę lutnisty, co można tłumaczyć ogólnym brakiem zainteresowania lutnią na dworze. W 1765 roku przenosi się do Augsburga, a w 1769 ostatecznie do Wiednia, gdzie pozostaje aż do śmierci. Daube jest głównie znany jako teoretyk muzyki, którego publikacje były równie cenione jak i krytykowane (co było powszechną praktyką u konkurencji).
Około 1750 publikuje swoje sonaty na lutnię solo i wygląda na to, że jego profesjonalna przygoda z lutnią nie trwała wiele dłużej, aczkolwiek istnieją informacje, że lutnię zachował aż do śmierci.
To był pięćdziesiąty przed przed ostatni odcinek cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa w najkrótszy dzień roku i wszystkim obserwatorom tagu chciałbym życzyć Wesołych Świąt.
Załączam Fantazję, Andante oraz Tempo di Menuet d-moll w wykonaniuPokaż całość

49. Jakob Friedrich Kleinknecht (1722 — 11 August 1794)

W manuskrypcie z biblioteki Staats- und Stadtbibliothek w Augsburgu zawierającym wszystkie znany utwory Bernharda Joachima Hagena znajdują się dwa (kompletne) utwory lutniowe napisane przez Kleinknechta. W służbie margrabiny Wilhelminy Pruskie w Bayreuth a potem w Ansbach znajdujemy trzech muzyków o tym nazwisku. “Konzertmeister” Johann Wolfgang (1715-1786), “Musikdirektor” Jacob Friedrich (1722-1794) oraz flecista Johann Stephen (1731- po 1791). Nie jest jasne, któremu z nich można przypisać autorstwo tych utworów, jednak badacz E. Pohlmann uważa, że ich autorem jest Jacob Friedrich - kompozytor, flecista oraz skrzypek.
Niewiele więcej można napisać poza tym, że jeden z tych utworów na lutnię solo, Sonata B-Dur, to kawał dobrej roboty. Tu w wykonaniu niezastąpionego Alberta Crugnoli.
I to byłoby na tyle, jeśli chodzi o czterdziesty dziewiąty przed przed przed ostatni odcinek cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa, a wpis powstał mocno na podstawie pracy “German Galant Lute Music in the 18th Century” Per KjetilaPokaż całość

48. Bernhard Joachim Hagen (1720–1787)

To już czterdziesty ósmy odcinek cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa, a w nim chciałbym przedstawić postać najważniejszego kompozytora na lutnię barokową po (chronologicznie) S. L. Weissie jakim bez wątpienia był Bernhard Joachim Hagen. Nic nie wiadomo o jego młodości, ale około 1737 pojawia się na dworze w Bayreuth i zostaje zatrudniony jako skrzypek. Na lutni nauczył się grać prawdopodobnie od starszego brata, ale jego nauczycielami musieli być nadworni lutniści w Bayreuth, czyli Adam Falckenhagen oraz Paul Charles Durant. Jego muzyka jest przykładem ruchów stylistycznych Empfindsamkeit oraz Sturm und Drang (nie mających już praktycznie nic wspólnego z barokiem). Można zatem powiedzieć, że w skutek starań margrabiny Bayreuth Wilhelminy Pruskiej muzyka lutniowa w osobie BJ rozkwitła po raz ostatni przed ostatecznym wygaśnięciem na przełomie XVIII i XIX w.
Jako ciekawostkę mogę podać, że mimo bardzo dużego uznania przez mu współczesnych, cała jego spuścizna jaka dotrwała do naszych czasów, pochodzi z jednego manuskryptu z biblioteki Staats- und Stadtbibliothek w Augsburgu.

Skoro to już ostatni “ważny” kompozytor, to pozwolę sobie zamieścić trzyPokaż całość

47. Rudolf Straube. (1717 — ca.1785)

Przed nami czterdziesty siódmy odcinek cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa a w nim pierwszy lutnista z naszej listy, który się przebranżowił, czyli Rudolf Straube. Urodził się w Trzebnicy. Był uczniem [J. S. Bacha]( https://www.wykop.pl/wpis/35509039/36-johann-sebastian-bach-1685-1750-w-trzydziestym-/ ), a nawet zdobył na tyle zaufania u mistrza, że przepisywał dla niego nuty jego kantat. W 1746 wydaje swoje dwie sonaty lutniowe. Kariera lutnisty w Niemczech musiała być dla niego niezadowalająca i najpóźniej w 1759 roku emigruje do Londynu (gdzie pozostaje do śmierci). Tam rozwija karierę wykonawcy i nauczyciela gry na gitarze. Istnieje relacja malarza Thomasa Gainsborough, że brał u Straubego lekcje gry na lutni i nawet kupił od niego notatnik z instrukcjami strojenia i palcowania. [Zeszyt ten](http://mss.slweiss.de/index.php?id=1&type=ms&ms=GB-Lbl31698⟨=eng&instr=all) znajdujący się teraz w The British Library zawiera ponad 40 utworów, z których większość przypisuje się Straubemu - po sprzedaży tak cennego zbioru można domniemać jak lutnia miała małe znaczenie w stosunku do zainteresowania wypierającą ją gitarą.

Załączam pierwszą część drugiej sonaty (Un poco Allegro) w wykonaniu Christophera Wilkego oraz Fantazję z londyńskiego zbioru w wykonaniu członka nowozelandzkiego towarzystwaPokaż całość

46. Karl Kohaut (1726–1784)

W odcinku czterdziestym szóstym cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa przedstawiam Karla Kohauta. Skrzypek urodzony w Wiedniu pochodzenia czeskiego. Brał udział w koncertach organizowanych przez Gottfrieda van Swietena (grając kwartety Haydna i Mozarta). Był jednakże doceniany również jako lutnista - w jego czasach nie spotyka się już wykonawców koncentrujących się tylko na lutni. Poza np. 12 symfoniami napisał wiele koncertów lutniowych oraz jedną sonatę solo D-Dur, którąPokaż całość

45. Johann Adolf Hasse (1699-1783)

W czterdziestym piątym odcinku cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa czas na małe urozmaicenie, gdyż będzie o dość ciekawej postaci, jaką był Johann Adolf Hasse. Kompozytor z jednej strony cieszący się celebrycką popularnością na ówczesnych salonach (głównie za sprawą skomponowania ponad setki oper), jednak szybko zapomniany krótko po śmierci. Po ogólną biografię można zerknąć chociażby do wikipedii, nas jednak interesuje oczywiście aspekt lutniowy. Otóż Hasse samPokaż całość

44. Ferdinand Seidel (ca. 1700-73)

To już czterdziesty czwarty odcinek cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa, a w nim o menuetach Ferdinanda Seidela. O samym Seidelu można powiedzieć tyle, że urodził się w śląskim Falkenbergu (przypuszczam, że chodzi o wieś Sokolec w gminie Nowa Ruda), był skrzypkiem i zdolnym kompozytorem symfonii, koncertów itd, oraz współpracownikiem m.in. Leopolda Mozarta (tak, zbliżamy się już do tego okresu). A wspominam o nim, gdyż 1757 roku najprawdopodobniej dostał zlecenie od właściciela najstarszego wydawnictwa muzycznego Johanna Breitkopfa na nową muzykę lutniową, aby Breitkopf mógł zaprezentować swoją nową metodę drukowania tabulatur lutniowych, z wykorzystaniem ruchomych czcionek. Wydawnictwo składało się z fantazji Ernsta Barona oraz 12 menuetów (po dwa w ważniejszych kluczach używanych na lutni) Seidela i stanowiło niejako zachętę dla nabywców, a na pewno było badaniem rynku. Druk był rewelacyjny, muzyka dobra… ale to było pierwsze i ostatnie wykorzystanie tej metody, gdyż jak możemy zgadywać, rok 1757 to zdecydowanie za późno na komercyjny sukces i zrobienie biznesu na przygasającej karierze lutni.

Niestety na yt próżno szukać profesjonalnych nagrań menuetów Seidela, dlatego zamieszczam amatorskie nagranie jednego z menuetów w wykonaniu Ernsta BernhardaPokaż całość

43. Johann Kropfgans (1708-1770)

W czterdziestym trzecim odcinku cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa chciałbym przedstawić postać ulubionego ucznia S. L. Weissa, którym był Johann Kropfganss Jr. Johann pochodził z rodziny muzyków (tak jak jego ojciec Johann Sr. i dziadek Johann Caspar) i urodził się we Wrocławiu, co czyni go trzecim znaczącym lutnistą pochodzącym ze Śląska. Ciekawym faktem może być to, że razem z Weissem w 1739 r. odwiedzili J.Pokaż całość

42. Paul Charles Durant (1712-1769)
To już czterdziesty drugi odcinek cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa, a więc dobiegamy już do finiszu. Konwencją cyklu, jaką przyjąłem, jest prezentowanie w jakiś sposób znaczących kompozytorów na lutnię barokową, jacy przewinęli się przez całą jej historię i tak się składa (jak można się nawet spodziewać), że pod koniec naszej podróży, u schyłku popularności lutni, ze względu na dużą nierównomierność rozłożenia postaci w czasie, będziePokaż całość

41. Georg Philipp Telemann (1681 – 1767)
Czas na czterdziesty pierwszy odcinek cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa, a w nim jeden z nielicznych mainstreamowych kompozytorów, którzy napisali coś na lutnię (aczkolwiek (oczywiście!) są to jego mniej znane dzieła) - Georg Philipp Telemann.
To, że Telemann komponował na lutnię specjalnie nie dziwi, bo pod względem płodności jest to postać kalibru Bacha (z tym, że komponował w nowocześniejszym stylu niż BachPokaż całość

40. Ernst Gottlieb Baron (1696–1760)

Kolejny, czterdziesty odcinek cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa i następny Niemiec do przedstawienia i tym razem jest to jeden z kilku lutnistów pochodzących z Wrocławia - Ernst Gottlieb Baron. Podobnie jak większość muzyków prawie całe życie na walizkach od dworu do dworu i na stałe osiada dopiero w roku 1740 w Berlinie. Znany jest głównie za sprawą swojego historyczno-teoretyczno-praktycznego studium lutni wydanego w 1727 roku p.t. Historisch-theoretische und practische Untersuchung des Instruments der Lauten. Komponował w stylu typowo galanteryjnym.

Załączam dwie suity w wykonaniu PenélopePokaż całość

39. Johann Friedrich Fachs (1688-1758)
W trzydziestym dziewiątym odcinku cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa chciałbym zarysować szerszy kontekst wykorzystania lutni w Niemczech w pierwszej połowie XVIII w. na przykładzie twórczości Johanna Friedricha Fachsa. Nie jest to lutnista, ale wysoko przez współczesnych ceniony kompozytor kantat, symfonii, uwertur, sonat oraz koncertów, któremu lutnia nie była obca, gdyż jednym z 18 ocalałych koncertów solowych jest koncert d-moll na lutnię, dwoje skrzypiec, altówkę i B.C.,Pokaż całość

38. Adam Falckenhagen (1697–1754)
W trzydziestym ósmym odcinku cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa czas na postać Adama Falckenhagena. Jego życiorys przedstawia się dość typowo, jeśli chodzi o profesję muzyka w XVIII w. - podróżował od dworu do dworu i ostatecznie osiadł (prawdopodobnie w 1733 roku) jako dworski lutnista w Bayreuth. Mógł znać Bacha i prawdopodobnie pobierał nauki u Weissa. Jego muzyka jest reprezentatywna dla ostatecznego rozkwitu niemieckiej muzyki lutniowej XVIIIPokaż całość

37. Blohm
Na Weissie i Bachu, zakończyliśmy pod tagiem #rokzlutniabarokowa przygodę z barokiem i od teraz spotkamy się tylko z muzyką w stylu galant przechodzącym w klasycyzm. W odcinku trzydziestym siódmym na pierwszy ogień idzie pan o nazwisku Blohm, o którym nic więcej nie wiadomo poza tym, że był powiązany z kręgami wiedeńskimi. Jego muzyka jest jednak na tyle wartościowa, że trafia na naszą listę. W załączniku Galanterie F-DurPokaż całość

36. Johann Sebastian Bach (1685–1750)
W trzydziestym szóstym odcinku cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa postać, której nikomu przedstawiać nie trzeba. Bach podobno lutnię bardzo cenił. Niestety nie potrafił na niej grać i aby zaradzić temu problemowi zamówił zbudowanie specjalnego skrzyżowania lutni z klawesynem - tzw. Lautenwerck. Czytałem anegdoty, że lubił chować się za kotarą i grać na nim udając, że gra na lutni :)
Bach komponował chyba na wszystko, więc w jego dorobku nie mogło zabraknąć utworów na lutnię. Lub przynajmniej grywalnych na lutni, aczkolwiek z praktycznego punktu widzenia widać, że nie były pisane z lutnią w dłoni, bo nie leżą dobrze pod palcami, a jeden utwór schodzi do F, podczas gdy 13-chórowa lutnia niemiecka kończy się na A i trzeba posiłkować się sztuczkami (aczkolwiek istnieją lutnie 14-chórowe zbudowane specjalnie dla tego utworu, jakkolwiek kuriozalnie by to nie brzmiało).

Załączam chyba najbardziej bachowski utwór lutniowy czyli Preludium BWV 999, a gra Alberto Crugnola.Pokaż całość

35. Sylvius Leopold Weiss (1686–1750)

W odcinku trzydziestym piątym cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa czas na specjalną postać. Centralną w całej historii muzyki na lutnię barokową. A jest nią urodzony w Grodkowie pod Wrocławiem Sylvius Leopold Weiss. Trudno jest mi o nim pisać, bo w przeciwieństwie do większości lutnistów wiadomo o nim za dużo. Każdy biografię może sobie przeczytać, więc skrótowo zaczął grę na lutni w wieku 10 lat pod okiem swojego ojca, również lutnisty. W 1708 trafia do Rzymu w służbie księcia Aleksandra Sobieskiego gdzie przebywa do jego śmierci w 1714 roku zdobywając dużą wiedzę na temat włoskiej muzyki tamtego okresu. W 1718 zdobywa mianowanie na muzyka na dworze w Dreźnie. W sierpniu 1739 podróżuje do Lipska gdzie spotyka i zaprzyjaźnia się z J. S. Bachem; mówi się że dochodziło wówczas do swoistych pojedynków na fantazje i fugi - Bach na klawesynie, a Weiss na lutni. Nawiązanie do Bacha jest nieprzypadkowe, gdyż w świecie lutniowym Weiss zajmuje analogiczną pozycję do pozycji Bacha w domenie całego późnego baroku. Obaj tworzyli doskonale wycyzelowane utwory, byli bardzo płodni (do naszych czasów dotrwało ok. 850 utworów Weissa) i poniekąd ignorowali gusta muzyczne swojej epoki - Weiss nie pisał w popularnym wówczas stylu galant i trzymał się klasycznej późnobarokowej stylistyki łącząc solidną szkołę niemiecką z włoskim stylem muzyki skrzypcowej. W przeciwieństwie jednak do Bacha multiinstrumentalisty cały znany dorobek Weissa koncentruje się na lutni (niestety nawet z pisanych przez niego utworów kameralnych przetrwały tylko partie lutniowe).
Spośród tak bogatego dorobku szalenie trudno jest wybrać ten jeden utwór, który tu teraz zamieszczę, ale ostatecznie zdecydowałem się na Fantazję c-moll ze względu na jej liczne interpretacje gitarowe w wykonaniu Xaviera Díaz-Latorre.

Jako, że dzisiejszy odcinek jest przełomowy, gdyż dotarliśmy do największego kompozytora na lutnię barokową, postanowiłem zrobić z tej okazji małe #rozdajoPokaż całość

34. Wolff Jakob Lauffensteiner (1676–1754)
W odcinku trzydziestym czwartym cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa chciałbym przedstawić drugiego Austriaka o dziwnym i długim nazwisku, który urodził się w tym samym roku co Weichenberger, a jest nim Wolff Jakob Lauffensteiner i obaj panowie komponowali w bardzo podobnej stylistyce i pisząc o nich często wspomina się o austriackiej szkole lutniowej. Obojgu kompozytorom Migeul Yisrael poświęcił jeden ze swoich albumów Austria 1676. LauffensteinerPokaż całość

33. Johann Georg Weichenberger (1676-1740)
Dziś odcinek trzydziesty trzeci cyklu spod tagu #rokzlutniabarokowa, a w nim spotkanie z następną osobą o dziwnym i długim nazwisku, czyli z austriakiem Johannem Georgiem Weichenbergerem.
Johann był urzędnikiem podobnie jak Hinterleithner. Napisał wiele utworów na solową lutnię i utwory kwazi-koncertowe na lutnię z akompaniamentem smyczkowym. Był biegły w komponowaniu polifonicznym, a jego późne utwory były w stylu galant. Jego kompozycje cieszyły się dużą popularnością i mimo że był tylko amatorem, był bardzo ceniony w Austrii i Bohemii.

Załączam suitę d-moll w wykonaniuPokaż całość