Pojedynek nr 36
Dziedzictwo kopalni węgla Ombilin w Sawahlunto
państwo: Indonezja. Teren przemysłowy powstały z inicjatywy holenderskiego rządu kolonialnego w końcu XIX wieku, zbudowany z myślą o wydobyciu, przetwarzaniu i transporcie wysokiej jakości węgla w niedostępnym regionie Sumatry. Wpis obejmuje kopalnię i miasto przedsiębiorstwa, magazyny węgla w porcie Emmahaven oraz sieci kolejowej łączącej kopalnie z obiektami przybrzeżnymi. Dziedzictwo górnicze Omblin Coal Mining Heritage zostało zbudowane jako zintegrowany system umożliwiający efektywne wydobycie, przetwarzanie, transport i wysyłkę węgla.

Wioski z kościołami obronnymi w Siedmiogrodzie
państwo: Rumunia. Siedmiogród to kraina historyczna położona na Wyżynie Siedmiogrodzkiej w centralnej Rumunii. Pierwsze ślady zamieszkania Siedmiogrodu przez ludzi pochodzą z neolitu. Od III wieku p.n.e. tereny Siedmiogrodu zamieszkiwali Dakowie, którzy prawdopodobnie przybyli z Mołdawii i utworzyli tu silne państwo. Cesarz rzymski Trajan, który wstąpił na tron w 98 roku, postanowił podbić Dację. Podbój przez Rzym nastąpił w latach 101–106, Decebal zginął i utworzono wówczas nową rzymską prowincję Dacja, która znajdowała się pod panowaniem rzymian aż do drugiej połowy III wieku. W późniejszych czasach Siedmiogród przechodził z rąk do rąk.Pokaż całość

Pojedynek nr 35
Park Narodowy Ivindo
państwo: Gabon. Leży w środkowo-wschodnim Gabonie, obejmuje obszar 300.000 hektarów, w większości porośnięty lasem deszczowym. Przez park przepływa rzeka Ivindo i poprzecinany jest siecią malowniczych rzek czarnowodnych. Charakteryzuje się kaskadami i wodospadami, otoczonymi lasem deszczowym zachowanym w nienaruszonym stanie, co tworzy krajobraz o wielkich walorach estetycznych. Zbiorniki wodne na tym obszarze są siedliskami endemicznych gatunków ryb słodkowodnych, z których 13 jest zagrożonych. Wiele występujących na tym terytorium gatunków ryb nie zostało jeszcze opisanych, a niektóre części wpisanego obszaru nie zostały nawet dokładnie zbadane.

XIV-wieczne cykle fresków w Padwie
państwo: Włochy. To osiem zespołów budowli sakralnych i świeckich w Padwie, położonych w obrębie historycznych murów obronnych, w których znajdują się wybrane cykle fresków, powstałych w latach 1302–1397. Malowidła ścienne #!$%@? jedność stylu i treści, mimo tego, że zostały wykonane przez różnych artystów, na zamówienie różnych zleceniodawców, w budowlach o różnych funkcjach. Należy do nich cykl fresków Giotta w kaplicy Scrovegnich, uważanych za przełomowe dla rozwoju malarstwa ściennego, a także serie malowideł innych twórców, takich jak: Guariento di Arpo, Giusto de Menabuoi, Altichiero da Zevio, Jacopo Avanzi i Jacopo da Verona.Pokaż całość

Pojedynek nr 34
Kolej Transirańska
państwo: Iran. Kolej transirańska, łącząca Morze Kaspijskie na północnym wschodzie z Zatoką Perską na południowym zachodzie, przebiega przez dwa łańcuchy górskie, rzeki, płaskowyża, kompleksy leśne i równiny w czterech strefach klimatycznych. Kolej budowano od 1927 do 1938 roku. Zaprojektowane z niezwykłym rozmachem przedsięwzięcie zrealizowane zostało dzięki współpracy rządu Iranu z 43 firmami budowlanymi z różnych krajów. Szlak prowadzi z portu Bandar-e Emam Chomejni nad Zatoką Perską przez Ahwaz, Kom i Teheran do portu Bandar-e Torkaman nad Morzem Kaspijskim.

Płaskowyż Putorany
państwo: Rosja. Putorana to cywilizacyjnie odizolowany płaskowyż w północnej części Syberii. Jest to kraj gigantycznych gór stołowych rozciętych dolinami, w sposób, który przypomina ostre cięcie nożem. Z gór w dolinę opadają liczne wodospady, a ziemia pełna jest setek błękitnych jezior i krystalicznie czystych rzek. Kształt gór jest podobny do arktycznego Spitsbergenu, natomiast doliny są ostro wcięte w kaniony.Pokaż całość

Pojedynek nr 33
Etruskie nekropolie w Cerveteri i Tarkwinii
państwo: Włochy. Nekropole kultury Villanova oraz ogromna nekropolia etruska z licznymi grobami tumulusowymi (kurhanami) i hypogeami. Komory grobowe, o wnętrzach podobnych do wnętrz domów mieszkalnych, ozdobione są wspaniałymi malowidłami i malowanymi reliefami w stiuku, o wielkiej wartości artystycznej, historycznej i ikonograficznej. Znaleziono w nich również wiele terakotowych sarkofagów oraz rzymskich inskrypcji i rzeźb.

Stare miasto Damaszku
państwo: Syria. Damaszek to stolica oraz drugie co do wielkości miasto Syrii. To jedno z najstarszych miast rejonu Morza Śródziemnego znane już od XV wieku p.n.e. z inskrypcji egipskich (uważa się je za najstarsze nieprzerwanie zamieszkane miasto na świecie – pierwsze ślady osadnictwa pochodzą z III tysiąclecia p.n.e.). Miasto zostało zdobyte przez Asyryjczyków, potem krótko należało do Babilonii, dostało się we władanie perskie, zostało podbite przez Aleksandra Wielkiego, należało do państwa egipskich Ptolemeuszy. W 64 p.n.e. weszło do rzymskiej prowincji Syrii, następnie stało się częścią Bizancjum. W 635 Damaszek zajęli Arabowie. W czasie wypraw krzyżowych było wielokrotnie oblegane, jednak pozostało niezdobyte. W XVI wieku zdobyte przez Turków osmańskich pozostawało w ich rękach do I wojny światowej podczas której zostało zajęte przez arabskich sojuszników Wielkiej Brytanii. Po wojnie stało się stolicą Syrii.Pokaż całość

Pojedynek nr 32
Opactwo Sankt Gallen
państwo: Szwajcaria. Późnobarokowy zespół budynków opactwa (z XVIII wieku) zbudowany w miejscu średniowiecznego klasztoru benedyktynów, z zachowaną kryptą z X wieku. Założycielem kantonu był mnich św. Gall (Gaweł), który traktował to miejsce jako swoją pustelnię. Miasto zostało przekształcone w ośrodek zakonny, kiedy ok. 720 roku powstało tam opactwo, a w 747 zostało opactwem benedyktynów. Do katedry przylega dawny dziedziniec z Biblioteką - jedną z najbogatszych i najstarszych na świecie, zawierająca cenne rękopisy, m.in. najstarszy znany na świecie rysunek na pergaminie przedstawiający plan opactwa.

Wille i ogrody Medyceuszy w Toskanii
państwo: Włochy. Zostały wybudowane między XV a XVII w .pełniły rolę wiejskich rezydencji. Wille są jednymi z najważniejszych i najbardziej wzniosłych wzorów toskańskiego renesansu i baroku. Ich ogrody i doskonała integracja z miejscowymi naturalnymi elementami przyczyniły się do powstania wrażliwości na estetykę krajobrazu, dowód jednej z cech definiujących renesansowy humanizm.Pokaż całość

Pojedynek nr 31
Park Narodowy Okapi w Lesie Ituri
państwo: Demokratyczna Republika Konga. Rezerwat okapi zajmuje około jednej piątej lasu Ituri, na północnym-wschodzie kraju. Rezerwat i las stanowią część dorzecza rzeki Kongo, będącej jednym z największych systemów odwadniających Afryki. W rezerwacie fauny żyją zagrożone gatunki naczelnych, ptaki oraz około 5 tys. okapi, spośród 30 tys. żyjących na wolności. Rezerwat znany jest również z spektakularnych krajobrazów, m. in. z wodospadów Ituri i Epulu. Zamieszkują go tradycyjne, koczownicze grupy Pigmejów Mbuti oraz łowców Efe. Park znajduje się na liście miejsc zagrożonych ze względu na wypalanie lasów pod pola uprawne oraz kłusownictwo.

Fabryki saletry Humberstone i Santa Laura
państwo: Chile. To ponad 200 byłych fabryk saletry w Humberstone i Santa Laura. Zatrudnieni w nich robotnicy (pampinos) z Chile, Peru i Boliwii mieszkali w fabrycznych osiedlach, w których narodziła się szczególna kultura wspólnoty pampinos. Jej wyróżnikami są: własny, niezwykle bogaty język, kreatywność, solidarność, nade wszystko zaś pionierska walka o sprawiedliwość społeczną, która wywarła znaczący wpływ na historię społeczną świata. Na odległych, suchych terenach Pampy, jednej z najbardziej wysuszonych pustyni świata, tysiące pampinos żyło i pracowało od 1880 roku. Przez ponad 60 lat w skrajnie nieprzyjaznych warunkach przetwarzali największe pokłady saletry na świecie na azotan sodu – nawóz, który miał całkowicie przeobrazić rolnictwo Ameryki Północnej i Europy, zaś Chile przynieść ogromne bogactwo.Pokaż całość

Pojedynek nr 30
Getbol – koreańskie równiny zalewowe
państwo: Korea Południowa. To cztery komponenty: Seocheon Getbol, Gochang Getbol, Shinan Getbol i Boseong-Suncheon Getbol, leżące na wschodnim wybrzeżu Morza Żółtego, na południowo-zachodnich i południowych krańcach Republiki Korei. Jednoczesne występowanie specyficznych warunków geologicznych, morskich i klimatycznych doprowadziło do powstania różnych systemów osadów przybrzeżnych. Poszczególne komponenty ilustrują typy wybrzeża przy ujściu rzeki, przy otwartych wodach zatoki, na archipelagu i przy mierzei.

Ogrody botaniczne w Singapurze
państwo: Singapur. Zostały założone w 1859 roku niedaleko Orchard Road w centrum Singapuru. Jest to jeden z najznakomitszych przykładów brytyjskich tropikalnych ogrodów kolonialnych w południowo-wschodniej Azji. Na terenie ogrodu znajduje się szereg różnych kolekcji i obiektów, m.in. Narodowy Ogród Orchidei z ponad tysiącem różnych gatunków i dwoma tysiącami hybryd storczykowatych.Pokaż całość

Pojedynek nr 29
Zespół cerkwi wykutych w skale w Iwanowie
państwo: Bułgaria. Zespół wykutych w skale monolitycznych kościołów, kaplic i klasztorów położonych w pobliżu wsi Iwanowo, 20 km na południe od miasta Ruse. Zostały wykute w skałach tworzących wysoki brzeg rzeki Rusenski Łom, 32 metry ponad poziomem rzeki. W ich wnętrzu w dobrym stanie zachowały się średniowieczne freski pokrywające ściany i sklepienia. Freski z Iwanowa, podobnie jak malowidła w cerkwi Bojańskiej i monastyrze Zemen, stanowią apogeum bułgarskiego malowidła sakralnego. Jaskinie były zamieszkane przez mnichów do XVII wieku.

Fujian Tulou
państwo: Chiny. To zespół 46 domów zbudowanych pomiędzy XII a XX w. Tulou to domy z gliny budowane pośrodku pół ryżowych lub plantacji herbaty czy tytoniu. Kilkupiętrowe budowle, wznoszone wokół kwadratowych lub okrągłych niezadaszonych dziedzińców, wznoszono je dla celów obronnych, toteż większość okien wychodziła na obszerne wewnętrzne podwórze, a prowadziło do nich tylko jedno wejście. Domy, z których każdy mieścił najczęściej cały rodzinny klan, pełniły funkcje małych miejscowości i nazywane były „rodzinnymi królestwami” lub „tętniącymi życiem miasteczkami”. Zbudowane z błota wysokie wzmocnione ściany przykryte były dachówkami z szerokim, wystającym okapem. Najbardziej wypracowane konstrukcje pochodzą z XVII i XVIII wieku.Pokaż całość

Pojedynek nr 28
Cytadela w Irbilu
państwo: Irak. Dawna osada obronna położona na szczycie wzniesienia o elipsowatym kształcie (wzgórze jest dziełem wielu pokoleń, które w tym samym miejscu odbudowywały budowle z ruin). Leży w regionie Kurdystanu, w prowincji Irbil. Ciąg fasad wysokich XIX-wiecznych domów wciąż daje wrażenie niezdobytej twierdzy, górującej nad miastem Irbil. Wachlarzowaty układ ulic na terenie fortu pochodzi z późnego okresu imperium osmańskiego. Historyczne źródła pisane i ikonograficzne dokumentują ślady dawnego osadnictwa w tym miejscu – Irbil to starożytne miasto Arabil (Arabel), ważny asyryjski ośrodek życia politycznego i religijnego. Dotychczasowe odkrycia i wykopaliska archeologiczne pozwalają sądzić, że wzgórze kryje w sobie pozostałości jeszcze wcześniejszego osadnictwa.

Nowozelandzkie Wyspy Subantarktyczne
państwo: Nowa Zelandia. Obszar składa się z pięciu archipelagów (wyspy Snares, Bounty, Antypody, Auckland i Campbell) położonych na Oceanie Spokojnym, na południe od Nowej Zelandii. Wyspy znajdują się u zbiegu krainy antarktycznej oraz subtropikalnej, otoczone są morzem obfitującym w gatunki ryb i wyróżniają się różnorodnością biologiczną, silną koncentracją populacji dzikiej zwierzyny i wysokim stopniem endemizmu ptaków, roślin i bezkręgowców. Słyną z licznych gatunków ptaków morskich oraz gniazdujących tam pingwinów.Pokaż całość

Pojedynek nr 27
Historyczne pomniki i miejsca w Kaesŏng
państwo: Korea Północna. Stolica za czasów dynastii Goryeo (918-1392). Królestwo Goryeo zostało założone w roku 918, w latach 935–936 było dominującą siłą w regionie. Państwo to istniało aż do roku 1392. W roku 1231 Mongołowie dokonali ataku na Koreę i po 25 latach walk rodzina królewska poddała kraj i podpisała rozejm. Przez następne 100 lat w Goryeo panowali Mongołowie. W latach 40. XIII w. Imperium mongolskie gwałtownie chyliło się ku upadkowi ze względu na walki wewnętrzne w państwie. Król Gongmin uzyskał pewne prawa i zreformował rząd Goryeo. W 1951 miasto należące do Korei Południowej zostało podbite przez Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną.

Chram Itsukushima w Itsukushima
państwo: Japonia. Chram shintō z VI w. znajduje się na japońskiej wyspie Itsukushima w mieście Hatsukaichi. Konstrukcja świątyni, opierająca się na pomostach zbudowanych nad zatoką, wiąże się z dawnym statusem wyspy jako świętej ziemi. W dawnych czasach przeciętni ludzie nie mogli postawić stopy na wyspie. Obok świątyni znajduje się scena najstarszego w Japonii teatru nō, zbudowanego w 1568 r.Pokaż całość

Pojedynek nr 26
Historyczne centrum Porto
państwo: Portugalia. Drugie co do wielkości miasto w Portugalii, leży u ujścia rzeki Douro nad Oceanem Atlantyckim. Pierwotna osada założona przez Celtów, ale to rzymianie nadali jej nazwę Portus Cale ( "Port Cale"), od której pochodzi nazwa kraju. W 585 miasato zostało podbite przez Wizygotów, w 711 przez Maurów a w 868 przez pierwszego hrabiego Portugalii Vimara Peres, wasala króla Asturii, Leonu i Kastylii Alfonsa III. W 1143 Alfonso Enríquez I został uznany za króla Portugalii przez Alfonso VII de Castilla y León, co przyczyniło się do niepodległości kraju.

Rezerwat przyrody Te Wahipounamu
państwo: Nowa Zelandia. Na terenie rezerwatu zlokalizowane są 4 parki narodowe: Park Narodowy Fiordland, Park Narodowy Góry Cooka, Park Narodowy Mount Aspiring oraz Park Narodowy Westland, które razem zajmują powierzchnię 1 725 437 ha. Ponadto obszar ten zawiera 2 rezerwaty przyrody, 3 rezerwaty naukowe, 13 rezerwatów widokowych, 4 rezerwaty zarządzania przyrodą, 5 obszarów ekologicznych, 1 obszar chroniony oraz 1 rezerwat prywatny.Pokaż całość

Pojedynek nr 25
Zespół zabytkowy w Morelii
państwo: Meksyk. Morella, wzniesiona w XVI w., stanowi rzadki przykład założenia miejskiego, łączącego idee renesansu hiszpańskiego i doświadczenia Mezoameryki. Układ ulic, przystosowany do linii wzgórz, na których leży miasto, nadal pokrywa się z pierwotnym planem. Historię architektoniczną Morelli odzwierciedla przeszło dwieście zabytków, zbudowanych z charakterystycznego dla regionu różowego kamienia. Wykazują one mistrzowskie i eklektyczne połączenie ducha średniowiecza z elementami renesansu, baroku i klasycyzmu.

Zespół sztuki naskalnej w Jaskini Rąk
państwo: Argentyna. Jaskinie w dolinie rzeki Pinturas, w samym sercu Patagonii. Położone są 163 km na południe od najbliższego miasta Perito Moreno, w granicach parku narodowego o tej samej nazwie. Można tu zobaczyć malowidła ludzkich dłoni, ludzkich postaci i zwierząt (guanaco, nandu), scen polowań , zygzaków, przedstawień słońca, figur geometrycznych, powstałych około 9–13 tysięcy lat temu. Po raz ostatni użytkowane były prawdopodobnie przez Indian z plemienia Tehuelczów, około 1300 lat temu.Pokaż całość

chory jestem, przerwa ( ͡° ʖ̯ ͡°)
#listaunesco

Pojedynek nr 24
Zespoły wiktoriańskie i art déco w Mumbaju
państwo: Indie. W drugiej połowie XIX w. Bombaj (obecnie: Mumbaj), który stał ośrodkiem światowego handlu, wdrożył ambitny plan urbanistyczny. Zaowocowało to wzniesieniem zespołów budynków publicznych, sąsiadujących z otwartą przestrzenią Owalnego Majdanu. Początkowo budowano w stylu neogotyku wiktoriańskiego, a następnie, na początku XX wieku w stylu Art Deco. Zespół wiktoriański #!$%@?ą elementy indyjskie, wynikające z przystosowania architektury do miejscowego klimatu, takie jak balkony i werandy.

Szlak kadzidlany i miasta na pustyni Negew
państwo: Izrael. Cztery nabatejskie miasta: Haluza, Mamszit, Agdad i Sziwta, wraz z ich twierdzami i rolniczym krajobrazem Pustyni Negew, rozciągają się wzdłuż dróg prowadzących do śródziemnomorskiego krańca handlowych szlaków kadzidlanych i przyprawowych. Razem stanowią przykład miast, które rozkwitły dzięki nadzwyczaj intratnemu handlowi kadzidłem i mirrą, przywożonym z południowej Arabii nad Morze Śródziemne od III wieku p.n.e. aż do II wieku po Chrystusie.Pokaż całość

Pojedynek nr 23
Timbuktu
państwo: Mali. Przez wieki Timbuktu stanowiło centrum intensywnej wymiany handlowej między Czarną Afryką a berberyjską i islamską Afryką Północną, a za jej pośrednictwem także z Europą. W XIV wieku było najbogatszym miastem na świecie, z uniwersytetem i bogatymi księgozbiorami. Z powodu względnej niedostępności miasta upowszechnił się na poły mityczny obraz Timbuktu jako odległego i egzotycznego miejsca.

Ekosystem i krajobraz kulturowy Lopé-Okanda
państwo: Gabon. Ekosystem i reliktowy krajobraz kulturowy Lopé-Okanda stanowią połączenie doskonale zachowanych tropikalnych lasów deszczowych i obszarów sawanny, zamieszkiwanych przez liczne gatunki zwierząt, w tym także zagrożonych wielkich ssaków. Miejsce to stanowi bardzo dobrą ilustrację dokonujących się zmian ekologicznych i biologicznych siedlisk różnych gatunków oraz procesów przystosowawczych wywołanych zmianami klimatycznymi.Pokaż całość

Pojedynek nr 22
Miasto Werona
państwo: Włochy. Każdego roku jest odwiedzana przez setki tysięcy turystów ze względu na swoje bogactwo artystyczne i coroczne atrakcje, na przykład festiwal w Weronie. Jednym z zabytków Werony jest amfiteatr z czasów rzymskich, zwany Areną. Atrakcją turystyczną Werony są domy Romea i Julii, bohaterów dramatu Williama Szekspira.

Medyna w Marrakeszu
państwo: Maroko. Marrakesz leży u podnóża Atlasu Wysokiego, na wysokości 465 m n.p.m. Powstał w drugiej połowie XI wieku - pierwotnie jako niewielki ksar, który w kolejnych wiekach rozrósł się do warownego miasta. Pierwsze mury miejskie wzniesiono już na początku XII wieku - dotrwały one do naszych czasów w niemal niezmienionym stanie.Pokaż całość

Pojedynek nr 21
Wulingyuan
państwo: Chiny. Rezerwat przyrody w górach Wuling Shan w północno-zachodniej części chińskiej prowincji Hunan, w 1992 roku wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Na jego terenie położone są miejscowości Zhangjiajie, Tianzishan i Souxiyu.

Święta góra Sułajman Too
państwo: Kirgistan. Wokół góry rozciąga się miasto Osz przez które przechodził jedwabny szlak[1]. Od 1500 lat góra otoczona jest czcią – na jej zboczach i pięciu szczytach znajduje się wiele miejsc kultu, a ściany jaskiń pokrywają liczne petroglify.Pokaż całość

Pojedynek nr 20
Prehistoryczne miejsca zabytkowe z okresu Jōmon
państwo: Japonia. Miejsce to składa się z 17 stanowisk archeologicznych w południowej części wyspy Hokkaido i północnej części Tohoku. Stanowią unikalne świadectwo rozwoju kultury Jomon na przestrzeni około 10 000 lat oraz jej złożonego systemu duchowych wierzeń i rytuałów.

Historyczne wioski: Hahoe i Yangdong
państwo: Korea Południowa. Założone w XIV-XV wieku, Hahoe i Yangdong są uznawane za dwie najbardziej reprezentatywne, historyczne wioski klanów w Korei. Ich wygląd i lokalizacja – chronione zalesionymi górami i zwrócone ku rzece i polom uprawnym – odzwierciedlają arystokratyczną kulturę konfucjańską początków dynastii Joseon.Pokaż całość

Pojedynek nr 19
Wzgórze królewskie Ambohimanga
państwo: Madagaskar. Kompleks zawiera zarówno obiekty powiązane z przedkolonialnymi władcami Madagaskaru, jak również miejsca pochówku i związane z kultem religijnym. Zdaniem UNESCO, zajmuje ważne miejsce w świadomości Malgaszy od ok. 500 lat i stanowi najważniejszy symbol ich tożsamości kulturowej. Ponadto zawiera materialne pozostałości związane ze strukturą społeczną i polityczną Madagaskaru od co najmniej XV wieku.

Wyspy atlantyckie Brazylii: rezerwaty Fernando de Noronha i Atol das Rocas
państwo: Brazylia. Klimat wysp jest tropikalny, z dwiema wyraźnymi porami roku: deszczową od stycznia do sierpnia oraz suchą przez resztę roku. Pierwotna roślinność wysp została wycięta, a współcześnie stanowi ją głównie winorośl i krzewy. Główną atrakcją jest tu morska fauna i flora, na niewielkiej przestrzeni można spotkać żółwie, delfiny, albatrosy i wiele innych gatunków.Pokaż całość

Pojedynek nr 18
Park Narodowy Vatnajökull
państwo: Islandia. Zajmuje powierzchnię 12 000 km². Na terenie parku znajduje się lodowiec Vatnajökull – jeden z największych lodowców Europy. Z lodowca wypływa większość większych rzek na wyspie, a pod jego kopułą znajduje się jeden z najaktywniejszych wulkanów wyspy. Na terenie parku jest 10 wulkanów, w tym 8 pod lodowcami. Ostatnia erupcja wulkaniczna na terenie parku miała miejsce w 2015 roku.

Malowidła naskalne w Sierra de San Francisco
państwo: Meksyk. Sierra de San Francisco była zamieszkała w okresie 100 p.n.e.-1300 n.e. przez lud, który pozostawił jeden z najpiękniejszych i najważniejszych na świecie zespołów malowideł naskalnych. Malowidła, przedstawiające postacie ludzkie oraz liczne gatunki zwierząt, odzwierciedlają związki człowieka z otoczeniem i stanowią najbardziej wyrafinowany wyraz kultury ludu, który je stworzył.Pokaż całość