Chciałabym poruszyć dzisiaj kwestię zapisu liczebników, między innymi porządkowych, ponieważ wiele osób upiera się przy niepoprawnej pisowni.

Do rzeczy - liczebniki porządkowe (na przykład *piąty*, *osiemnaste*) powinniśmy zapisywać słownie, jako cyfrę z kropką lub bez, jeżeli z kontekstu wynika funkcja naszego liczebnika. Przy zapisie dat stawianie kropki jest wręcz niewskazane. Błędny jest zapis typu 3-ego maja, 1-ci etc. Wyjątkiem są zapisy matematyczne typu n-ty (wyraz). Co ciekawe, ten zapis był popularny przedPokaż całość

Z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego chciałabym poruszyć kwestię pochodzenia naszego języka.

Pewnie każdy z was wie, że polski należy do rodziny słowiańskiej, a może nawet, że przynależy do grupy zachodniej. Za to mało kto wie, że jesteśmy członkami ogromnej rodziny indoeuropejskiej, która rozprzestrzeniła się na każdy kontynent i obecnie językami z tej grupy posługuje się około 40% ludzi na całym świecie! Możemy do niej zaliczyć na przykład angielski, litewski, hiszpański czyPokaż całość

Jakiś czas temu pisałam tutaj o jerach, dzisiaj chciałabym wrócić do tego tematu. Zapraszam na jery, część drugą.

Zastanawialiście się kiedyś, czemu mówimy na przykład *pies* - *psa*, ale *kres* - *kresu*? Gdzie się podziało *e* w pierwszym przypadku? Jest to wynik zaniku jerów. Jery mocne twarde wymieniły się na *e*, a jery mocne miękkie na *’ e* (czyli na *e* ze zmiękczeniem poprzedniej głoski).
Przykłady:
*sъ̥nъ̯* -> *sen*,Pokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o wyrażeniu „wyjątek potwierdza regułę”.

Ta sentencja oznacza to, że wyjątek pozwala nam spostrzec, że gdzieś zachodzi jakaś reguła, bo nie zawsze jesteśmy ich świadomi. Jeżeli na przykład się powie, że odmiana jakiegoś czasownika jest wyjątkiem, to już wtedy wiemy, że czasowniki podlegają jakimś regułom. Nie powinniśmy używać tego wyrażenia, gdy podajemy jakąś regułę i ona się po prostu nie sprawdza, typu:
– W latoPokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels!

Wiedzieliście, że zwrot „a nuż” i „a nuż, widelec” zapisuje się przez „u”, a nie przez „ó”? Właśnie to drugie wyrażenie jest żartem językowym - ktoś skojarzył nasz wykrzyknik „nuż” z nożem. Łatwo o pomyłkę, bo są to homofony (słowa, które są wymawiane tak samo, ale ich pisownia się różni).

Jeżeli chcesz widzieć więcej tego typu wpisów, zaobserwuj mnie lub tag #polskizmeivels. W komentarzu znajduje sięPokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o pisowni cząstki „-by” z innymi częściami mowy.

Piszemy cząstkę „by” łącznie:

1. Z osobowymi formami czasowników.
Przykłady czasowników osobowych: „robiłabym”, „mówiłbyś”, „pokochałby”.
Przykłady czasowników osobowych użytych w funkcji bezosobowej: „zrobiłoby”, „kupiłoby”, „miałoby”.

2. Z partykułami.
Przykłady: „jakżebym”, „ażby”, „otóżbyś, „wszakżeby”, „jakbyście”, „gdzieżbym”.
Pełną listę znajdziecie tutaj.

3. Z większością spójników.
Przykłady: „anibym”, „jeżelibyś”, „tobyś”, „żebym”, „jakkolwiekbym”, „czylibyśmy”.
Pełną listę znajdziecie tutaj.

1.Pokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o kłopotliwych słowach z „ch” i „h”.

Najpierw o śmianiu się. Wiedzieliście, że możemy to robić na dwa sposoby? Mamy do dyspozycji pisownię „ha, ha” i „cha, cha” . Tak samo „hi, hi”, „chi, chi” itd. Za to chichot zawsze piszemy przez „ch”! Pamiętajcie tylko, że trzeba być konsekwentnym i powinniśmy się trzymać jednej wersji.

Za to aha i oho zawsze piszemy przez h! ZapisywaniePokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o jerach, część pierwsza.

Chcę ten temat rozłożyć na co najmniej dwa wpisy, bo jest o czym pisać. ;) Na starcie zapraszam wszystkich, który jeszcze tego nie zrobili, do przeczytania tego wpisu. Inaczej nic nie zrozumiecie.

Jery występowały w naszej rodzinie od zarania dziejów, ale przenieśmy się najpierw do staropolszczyzny. Występowało w niej 8 par samogłoskowych, każda krótka głoska miała swój długi odpowiednik. Fonemy „ь”Pokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o kłopotliwych wykrzyknieniach.

„Ożeż ty!” to chyba jedno z najbardziej kłopotliwych sformułowań w naszym języku. Właśnie, nie powinno się pisać „ożesz”. Jest to tak naprawdę konstrukcja składająca się z dwóch partykuł, „-że” i „-ż”, oraz wykrzyknienia „o”. Jest to analogiczna forma do „idźże”, „mówże” itp. Podobnie ma się sprawa z wykrzyknieniami typu „oż” i „żeż”, nie powinniśmy pisać „osz” i „żesz”!

Dodatkowo czasem można sięPokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o mierzeniu sił na zamiary.

Może kiedyś ktoś wam mówił, żebyście mierzyli siły na zamiary, gdy stawialiście sobie ambitne cele. I raczej nie chodziło o zmotywowanie was. A szkoda, bo ten zwrot znaczy coś zupełnie innego! Powinniśmy wiedzieć, że tę sentencję zawdzięczamy Adamowi Mickiewiczowi, a dokładniej z "Pieśni filaretów":

„Dziś gdy chce ruszać światy
Jego Newtońska Mość,
Niechaj policzy braty
I niechaj powie: dość.

Cyrkla,Pokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels.

Zastanawialiście się kiedyś, skąd się wzięło „ó”? Otóż nie jest to złośliwości polonistów i ta litera nie znalazła się w naszym języku bez powodu.

Aby zrozumieć, skąd się ona wzięła, musimy cofnąć się w czasie do XV i XVI wieku. Już w 1440 roku J. Parkosz pisał: „(...) wszystkie samogłoski wymawiają się albo długo, albo wyraźnie krótko, z której to długości albo krótkości powstaje rozmaite znaczenie”. WPokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o pisowni kolorów.

Powinno się pisać „niebieskozielony” czy „niebiesko-zielony”? To zależy, ale zasada jest bardzo prosta.

Wyobraźmy sobie, że mamy ubranie w pomarańczowe i czerwone paski, wtedy będziemy mówić, że jest pomarańczowo-czerwone. Natomiast jeśli kolory będą zmieszane, będziemy mówić, że jest pomarańczowoczerwone. Zatem jeśli występują obok siebie, ale się nie łączą, używamy dywizu, jeżeli się łączą, to dywizu nie stawiamy.

Jeżeli zaś mamy sytuację, wPokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o stopniowaniu przymiotników i przysłówków.

Obecnie w polszczyźnie mamy dwie możliwości: stopniowanie syntetyczne bądź stopniowanie opisowe.
Syntetyczne: „misterny” – „misterniejszy” – „najmisterniejszy”.
Opisowe: „misterny” – „bardziej misterny” – „najbardziej misterny”.
Jednakże trzeba pamiętać, że mimo powolnego odchodzenia od stopniowania syntetycznego, nie powinniśmy używać stopniowania opisowego wobec krótkich przymiotników i przysłówków (na przykład dobry – „lepszy” – „najlepszy”, nie: „dobry” – „bardziej dobry” – „najbardziej dobry”).Pokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o gramach.

Już prawie 20 lat temu na stronie Rady Języka Polskiego pojawił się wpis na temat nieprawidłowej formy dopełniacza tego słowa. Powinniśmy mówić na przykład „10 gramów”, nie „10 gram”! Nie bójmy się używać końcówki „-ów”. Mówimy „5 kilogramów”, a nie „5 kilogram”, więc czemu mielibyśmy mówić „5 gram”?

W weekend postaram się napisać o czymś ambitniejszym, na razie nie mam czasu. ;)

JeżeliPokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o tym, kiedy powinno się używać „półtora”, a kiedy „półtorej”.

Sprawa jest dość prosta, „półtora” powinno się używać, gdy rzeczownik, z którym łączymy nasz liczebnik, jest rodzaju męskiego lub nijakiego. Półtorej zaś, gdy jest rodzaju żeńskiego. W przypadku złożeń powinniśmy zawsze używać „półtora”.

Pokaż spoiler

Przykłady:
- „półtora roku”, „półtora ciasta”, „półtora kilograma”;
- „półtorej miski”, „półtorej butelki”, „półtorej mandarynki”;
- „półtoragodzinny”, „półtoraroczny”, „półtorakilogramowy”.

Ciekawostka na koniecPokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o nadużywanym „na dzień dzisiejszy”.

Jest to zwrot urzędowy, który już dość dawno temu się stał popularny, zwłaszcza w mediach. Lecz wypadałoby wiedzieć, że jest to zwrot urzędowy, dodatkowo pochodzący ze środowiska, w którym jest potrzebna duża językowa precyzja, której zazwyczaj nie potrzebujemy. Trzeba pamiętać, że mądro brzmiące słowa nie dodadzą nam powagi, jeżeli nasza wypowiedź jest pusta lub trywialna. Na co dzień lepiej używaćPokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o przyimkach typu „stąd”.

Ma to swoje przyczyny historyczne. My to powinniśmy po prostu zapamiętać i nie pisać „z tąd” lub, o zgrozo, „ztąd”. Innymi problematycznymi słowami z tej kategorii mogą być: „znikąd”, „stamtąd”, „sprzed”, „znad”, „zowąd”, „skądinąd”.
Tylko uważajcie, by nie pisać „spowrotem”, bo to akurat piszemy oddzielnie i jest to przysłówek. ;)

Jeżeli chcesz widzieć więcej tego typu wpisów, zaobserwuj mnie lub tagPokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj o słowie „witam”.

„Witam” jakiś czas temu stało się bardzo popularne, zwłaszcza wśród młodych internautów. Jednakże to słowo powinno się raczej stosować, gdy jesteśmy gospodarzem lub osobą wyżej postawioną. Również nie zaleca się też jego używania w stosunku do osób, których się nie zna osobiście. Może to zostać odebrane jako niestosowne i protekcjonalne. Mimo że obecnie powoli się zmienia nacechowanie tego słowa, to radzę zPokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Wybaczcie, że mnie wczoraj nie było, ale nie miałam czasu nic napisać. Dzisiaj o partykule „ot”.

Podam na początek definicję z SJP:
„ot pot. «partykuła poprzedzająca składnik zdania odnoszący się do czegoś, co mówiący uważa za zwyczajne lub nieistotne, np. Odwiedziłem wczoraj dziadka, ot tak sobie, żeby pogadać.»”

Nie powinno się pisać „od tak”, tylko „ot tak” etc. W „od” zachodzi desonoryzacja i przez to brzmiPokaż całość

Czas na kolejny #polskizmeivels. Dzisiaj pozostałe skróty.

Spis treści:
1. Skróty jednowyrazowe
2. Skróty wielowyrazowe
3. Pozostałe skróty i ich zasady

1. Jeżeli skrót został stworzony wyłącznie z początkowej litery lub liter wyrazu, to stawiamy po nim kropkę. Powinien się także kończyć na spółgłoskę, ale są od tego wyjątki (np. "ha").
Przykłady: "bł." (błogosławiony), "s." (strona)

2. Jeżeli skrót z kropką jest na końcu zdania, to jego kropka również jePokaż całość