[Vivec]

490 - 1 = 489

Tytuł: Fiasko
Autor: Stanisław Lem
Gatunek: Fantastyka naukowa
★★★★★★★★★☆

Z Ziemi wyrusza wyprawa na planetę Kwintę, którą wg naukowców może zamieszkiwać obca cywilizacja na poziomie przybliżonym do ziemskiego. W skład załogi wysłanego statku wchodzą eksperci wielu dziedzin naukowych(astrofizyki, biologii, kosmolingwistyki itd), doradca w osobie dominikańskiego zakonnika, a także GOD - komputer ultymatywny(najdoskonalszy komputer na jaki pozwalają prawa fizyki). Gdy statek zbliża się do Kwinty, zauważone zostają dziwne i nieprzewidziane fenomeny. Planeta jest pokryta warstwą białego szumu, uniemożliwiającą kontakt radiowy. Otoczona jest również lodowym pierścieniem, wynikiem wystrzelenia części oceanu poza atmosferę. Mieszkańcy planety natomiast nie są skłonni do jakiegokolwiek kontaktu. Jak załoga powinna podejść do prób porozumienia?
Nietypowy w powieści o pierwszym kontakcie jest brak samych Kwintan z którymi ziemianie starają się porozumieć. Czytelnik może jedynie obserwować ich prowadzone z ukrycia akcje przeciwko ziemskiemu statku i wraz z bohaterami powieści spekulować na ich temat, ale ich samych(w zasadzie) nie zobaczy. Wydaje mi się, że Lem chciał przez to jak najlepiej zasygnalizować Obcość, która jest zagadkowa choćbyśmy nie wiadomo jak ją antropomorfizowali i oswajali przywiezionymi z Ziemi określeniami biologicznymi i chemicznymi. Jak w Solaris, w którym naukowcom wydawało się, że pojęli coś z natury oceanu, bo nadali jego procesom kilka łacińskich nazw. A przecież coś czego nawet nie możemy zobaczyć trudno oswoić, więc Lem tym sposobem chciał odebrać czytelnikowi nawet tę namiastkę iluzji zrozumienia Innego.
Pozostaje więc zastanowienie się nad tym co ten fakt mówi o nas samych - przecież tematem każdej dobrej sf jest człowiek. Widzimy jak ziemianie pragną kontaktu za wszelką cenę, ponieważ ludzki gatunek od początku charakteryzuje się pragnieniem poznania i zdobywania. Cechy te leżą u podstaw sukcesu naszego gatunku i(w szczególności) europejskiej kultury, która w największym stopniu przejawia je. Nie potrafimy zadowolić się tym co mamy, ale stale musimy powiększać swoje panowanie - czy to nad nieznanymi lądami czy ukrytą wiedzą. Poznanie prawdziwie Obcego dałoby nam nowe perspektywy i możliwość zweryfikowania obecnego dorobku. Możliwość ta jednak, jak uparcie powtarza Lem, skazana jest na fiasko.
Osobliwie, jak na Lema ateistę, ciekawą postacią jest dominikanin Arago, który na stronach książki kilkukrotnie wygłasza votum separatum. Jest jakby sumieniem ludzkości przypominającym załodze o cechach, które obok racjonalności i chęci poznania decydują o człowieczeństwie - umiejętności poświęcenia się dla wyższego dobra. Jest to interesująca postać, choć nie mogę oprzeć się wrażeniu, że na taką misję w rzeczywistości wysłano by raczej kogoś o charakterze jezuity Emilio Sandoza z powieści Wróbel Mary Russell. Nie mówiąc o pewnej nieścisłości teologicznej którą znalazłem w jego wypowiedzi.
Zimnowojenne naleciałości i bezwzględność z jaką załoga stara się nawiązać kontakt nigdy bardzo do mnie nie przemawiały. Jednak z każdą kolejną lekturą coraz bardziej się przekonuję. Co prawda sytuacja na Kwincie tak przypominająca ziemską z zeszłego wieku wydaje mi się zbytnim uczłowieczaniem, to można za nie obarczyć uprzedzenia załogi. Co się natomiast tyczy determinacji z jaką szuka się kontaktu - wydaje mi się ona coraz bardziej zrozumiała. Wg założeń teorii okna kontaktu szansa dla ziemian na znalezienie kiedykolwiek innej cywilizacji jest niezwykle mała. Nie może więc bardzo dziwić, że załoga tak kurczowo trzyma się tej nikłej szansy jaką jest Kwinta. Byle by tylko spełnić te odwieczne pragnienia.
Wszystko to sprawia, że jest to bezwzględnie jedna z najlepszych powieści dotyczących pierwszego kontaktu. Fascynująca, brutalna, twarda fantastyka naukowa eksplorująca jedne z najciekawszych pytań dotyczących człowieka i jego umiejscowienia we wszechświecie.

#bookmeter

[frogkiller]

@Vivec: zaiste kawał dobrej księgi.