[Apaturia]

Problem z koniczyną 🤔 ☘️ W siódmym rozdziale "Hobbita" J. R. Tolkiena można natknąć się na fragment, w którym są opisane kwitnące kwiaty rosnące nieopodal domu Beorna. W oryginale w języku angielskim są to kwiaty rozmaitych koniczyn (ang. clover):

It was the middle of the afternoon before they noticed that great patches of flowers had begun to spring up, all the same kinds growing together as if they had been planted. Especially there was clover, waving patches of cockscomb clover, and purple clover, and wide stretches of short white sweet honey-smelling clover. There was a buzzing and a whirring and a droning in the air. Bees were busy everywhere.

W opracowaniu Flora of Middle-Earth wyróżnione rośliny zostały zidentyfikowane jako różne gatunki koniczyny: purple clover - koniczyna łąkowa (Trifolium pratense), white sweet honey-smelling clover - koniczyna biała (Trifolium repens). Z identyfikacją cockscomb clover był pewien problem, ponieważ wygląda to na jakąś nazwę zwyczajową, jednak prawdopodobnie chodzi tu o koniczynę krwistoczerwoną (Trifolium incarnatum). Dlaczego? Tak się składa, że kwitnąca koniczyna krwistoczerwona przypomina trochę inną roślinę kwitnącą na czerwono - celozję, zwyczajowo nazywaną po angielsku cockscomb - stąd mogła wziąć się nazwa cockscomb clover.

Kwitnące koniczyny w ogrodzie Beorna miałyby jak najbardziej sens. Beorn hodował pszczoły, a kwiaty koniczyny, w szczególności koniczyny białej, są miododajne i są chętnie uprawiane w okolicach pasiek. Co prawda, pszczoły nie odwiedzają raczej koniczyny łąkowej, bo z uwagi na budowę jej kwiatów nie mogą dosięgnąć do jej nektaru, ale ponieważ pszczoły Beorna były dużo większe niż normalne, pewnie nie stanowiłoby to dla nich problemu ;)

W polskim tłumaczeniu mamy natomiast inny zestaw roślin:

Było już dobrze po południu, gdy spostrzegli wśród traw całe łany kwiatów, a że te same odmiany rosły razem, wyglądało to na dzieło ludzkiej ręki. Najwięcej spotykali koniczyny białej i czerwonej, a także rozkołysane kępy szelężnika grzebieniastego i polne goździki pachnące miodem. W powietrzu roiło się, brzęczało i bzyczało.

Zatem cockscomb clover przetłumaczono tu jako "szelężnik grzebieniasty". Szelężnik (Rhinathus) i pszeniec grzebieniasty (Melampyrum cristatum) to rośliny łąkowe, pasożytnicze, niemające znaczenia w pszczelarstwie i raczej nieuprawiane w ogrodach - więc raczej średnio by tu pasowały. Goździk polny (Dianthus campestris) użyty w tym tłumaczeniu też nie bardzo odpowiada white sweet honey-smelling clover, ponieważ i ten, i niemal wszystkie podobne goździki mają kwiaty różowe, a nie białe.

#ciekawostki #tolkien #hobbit #ksiazki #rosliny #przyroda #botanika
tag serii: #7ciekawostekprzyrodniczych

[Majku_]

rośliny łąkowe, pasożytnicze, niemające znaczenia w pszczelarstwie i raczej nieuprawiane w ogrodach - więc raczej średnio by tu pasowały.

@Apaturia: innymi słowy tłumacz nie odrobił pracy domowej ¯\(ツ)/¯

Swoją drogą fajna ciekawostka! Akurat tydzień temu w klubie fantastyki rozmawialiśmy o tłumaczeniach i gdybym wiedział o tym wcześniej, na pewno bym wspomniał na spotkaniu ( ͡° ͜ʖ ͡°)ﾉ⌐■-■

[informator-ksiazkowy]

No i to jest #gruparatowaniapoziomu z #qualitycontent ( ͡° ͜ʖ ͡°)

[Apaturia]

@Majku_: Nie wiem, w jakim stopniu tłumacze są zobowiązani sprawdzać takie szczegóły związane z botaniką - do tego w książkach, które nie są książkami przyrodniczymi ;) Musiałby się wypowiedzieć ktoś z branży. No i trzeba też wziąć pod uwagę, że Maria Skibniewska tłumaczyła "Hobbita" przeszło sześćdziesiąt lat temu.

[Majku_]

@Apaturia: nie no, absolutnie nie jest to błąd (to z resztą nawet za duże słowo), który ma wartość większą, niż "ciekawostka", a której 99% czytelników i tak nie wyłapie :) By móc to zauważyć, trzeba przeczytać oryginał i znać się na roślinach w angielskojęzycznej nomenklaturze.
Co do samego procesu tłumaczenia, to przecież nad tłumaczem jest jeszcze redaktor, który powinien być w stanie wyłapać ewentualne błędy merytoryczne, ale tu jak widać

[slapdash]

@Apaturia: a dam plusa za ten kawałek bardzo solidnej, nikomu nie potrzebnej roboty :)

[Apaturia]

@slapdash: Jak to nikomu niepotrzebna? Kolega w pierwszym komentarzu od razu wspomniał, że przydałaby mu się taka ciekawostka w dyskusji ;)

[ramuram]

@Apaturia Funkcjonuje takie powiedzenie wsród tłumaczy. Tłumaczenia są jak kobiety: wierne nie są piękne, piękne nie są wierne.

[Wydrwij_Wykpij]

A jak się ma sprawa mushrooms z Bractwa Pierścienia, gdzie hobbici narobili szkody? To były w końcu pieczarki, czy jakieś inne grzybki?

Ps. Literaturę światową tworzą pisarze.
Literaturę lokalną - tłumacze.

Ps2. A inne tlumaczenia Tolkiena jak sobie poradzily np z tymi kwiatkami?

[maegalcarwen]

@Apaturia: myślę że te 60 lat temu nie było takiej dostępności słowników. Inna sprawa że "szelężnik" brzmi bardzo nienaturalnie (ha ha), osobiście wybrałabym podobną roślinę ale o ładniejszej, bardziej potocznej nazwie, żeby całość lepiej grała, zwłaszcza że ta roślina jest tylko tłem - mówię to jako tłumacz.
W "Ani z Zielonego Wzgórza" jest podobny problem, bo "mayflowers" były przetłumaczone jako pierwiosnki - tymczasem jest to zupełnie inna roślina, co zostało

[Apaturia]

@Wydrwij_Wykpij: Co do grzybów, w książce nigdzie nie zostało sprecyzowane, jaki to gatunek, jednak na ogół przyjmuje się, że były to jakieś pieczarki. Można było je znaleźć na polach, były powszechnie znane, smakowite i bardzo popularne w kuchni Hobbitów. W którymś z początkowych rozdziałów jest wzmianka, że farmer Maggot ugościł Froda i jego kumpli daniem z grzybów i boczku - łatwo sobie wyobrazić, że to mogły być pieczarki ;)

Odnośnie

[Apaturia]

@maegalcarwen: Ten szelężnik to w ogóle ciekawa sprawa. O ile dobrze szukałam, nie ma takiej rośliny jak użyty w tłumaczeniu Skibniewskiej szelężnik grzebieniasty - jest pszeniec grzebieniasty, roślina pokrewna z tej samej rodziny, ale to nie to samo.

Być może tłumaczka starała się znaleźć coś, co będzie pasowało jako polski odpowiednik cockscomb clover w sensie rośliny z "kogucim grzebieniem" i ten pszeniec-szelężnik grzebieniasty akurat się nawinął. Chyba nawet nie mamy

[maegalcarwen]

@Apaturia: o jeju, czyli są na świecie inni ludzie którzy lubią Genjiego ʕ•ᴥ•ʔ

[wipok]

fascynujące

[Apaturia]

@maegalcarwen: Na co dzień niezbyt mi po drodze z literaturą japońską ;) ale lubię poznawać opowieści sprzed setek czy tysięcy lat. W większości trzymam się przekładów na współczesny angielski, ale od czasu do czasu rozglądam się po naszym podwórku, czy nie są planowane jakieś nowe tłumaczenia na język polski.

[morgul2]

@Apaturia: pszczoła kaukazka ma dłuższy język i zapyla kończynę, dużo pszczelarzy je trzyma bo są prostsze w hodowli (mniej agresywne i mniejsze rodziny) i zalecane początkującym

[Apaturia]

@morgul2: O proszę, kolejna ciekawostka :)

[so8oo]

bo z uwagi na budowę jej kwiatów nie mogą dosięgnąć do jej nektaru, ale ponieważ pszczoły Beorna były dużo większe niż normalne, pewnie nie stanowiłoby to dla nich problemu ;)

@Apaturia: Tutaj pozwolę sobie na małe sprostowanie. Otóż koniczyna polna (czerwona) nie stanowi problemu dla pszczoły kaukaskiej, która jest najmniejszą z pszczół miodnych występujących w Polsce. Ma ona jednocześnie najdłuższy języczek, który pozwala jej sięgnąć do dna kwiatu i pobrać