Aktywne Wpisy
mirko_anonim +107
✨️ Obserwuj #mirkoanonim
6 lat związku, w tym 2 lata małżeństwa i szykuje mi się rozwód.
Jest to dla mnie straszne, bo ją kocham, ale terapia małżeńska mi w pewnym sensie otworzyła oczy. Moja żona chce być ciągle zaskakiwana, podróżować, wychodzić często na randki, a ja wręcz przeciwnie. Jestem domatorem i w zupełności mi wystarcza wyjście kilka razy w roku do kina, restauracji i 2x kilkudniowe wakacje.
Po to wszedłem w związek,
6 lat związku, w tym 2 lata małżeństwa i szykuje mi się rozwód.
Jest to dla mnie straszne, bo ją kocham, ale terapia małżeńska mi w pewnym sensie otworzyła oczy. Moja żona chce być ciągle zaskakiwana, podróżować, wychodzić często na randki, a ja wręcz przeciwnie. Jestem domatorem i w zupełności mi wystarcza wyjście kilka razy w roku do kina, restauracji i 2x kilkudniowe wakacje.
Po to wszedłem w związek,
villager +41
Niby człowiek wiedzioł, ale się łudził ( ͡° ʖ̯ ͡°)
Po pierwszym roku spłacania symulacji na 800k jesteśmy lżejsi o 70k a kapitał ledwo tknięty o 6k i odsetki biją...
Nawet mając płynność finansową to się człowiek zastanawia czy na pewno jest sens w tym roku schodzić z najmu na rzecz kredytu...
#nieruchomosci #mieszkanie #mieszkaniedweloperskie #finanse #kredyt #boldupy
Po pierwszym roku spłacania symulacji na 800k jesteśmy lżejsi o 70k a kapitał ledwo tknięty o 6k i odsetki biją...
Nawet mając płynność finansową to się człowiek zastanawia czy na pewno jest sens w tym roku schodzić z najmu na rzecz kredytu...
#nieruchomosci #mieszkanie #mieszkaniedweloperskie #finanse #kredyt #boldupy
źródło: Zrzut ekranu z 2024-02-27 09-18-46
Pobierz
Historyczność Jezusa - analiza dowodów
Na pierwszy rzut oka kwestia historyczności Jezusa wydaje się być bardziej niż oczywista - mamy dowody w postaci czterech ewangelii kanonicznych, całej masy ewangelii niekanonicznych oraz różnych innych apokryfów, do tego parę wzmianek pozabiblijnych, a wśród historyków panuje konsensus że Jezus istniał i był postacią historyczną. Ale czy tak jest faktycznie? Let's find out.
Zanim przejdziemy do samych dowodów to warto dodać że konsensus nie jest sam w sobie wyznacznikiem prawdziwości - jest jedynie wyznacznikiem dominującego poglądu (i nie znaczy że nie ma żadnych historyków którzy uważają że Jezus najpewniej nie istniał bo są, np.: Robert Price albo Richard Carrier, a część wykazuje w tej kwestii pogląd agnostyczny), do tego w ramach owego konsensusu wlicza się wszystkich historyków, a nie badaczy którzy byliby w stanie zachować neutralną ocenę w tej kwestii. A wiadomo że historycy chrześcijańscy nigdy nie podważą istnienia centralnej postaci swoich wierzeń (i najpewniej również nie zrobią tego muzułmanie, bo Jezus jest dla nich jednym z proroków). Doliczmy do tego grupę historyków ateistów i agnostyków którzy uznają że istniał jakiś prorok apokaliptyczny Jeszua i mamy konsensus. Warto dodać że nie ma natomiast żadnego konsensusu w kwestii życia Jezusa jako postaci historycznej - tutaj występuje już całe spektrum poglądów - od biblijnego fundamentalizmu gdzie wszystkie, nawet najbardziej nieprawdopodobne wydarzenia z ewangelii miały miejsce naprawdę, poprzez pogląd że jeśli pominąć zjawiska nadprzyrodzone to ewangelie w miarę wiernie opisują życie Jezusa, a skończywszy na "Jezus był mało znaczącym prorokiem apokaliptycznym którego życie nie miało praktycznie nic wspólnego z ewangeliami, a w celu ustalenia jak prawdopodobnie wyglądało jego życie musimy się uciec do porównań z innymi samozwańczymi mesjaszami z tego okresu".
Skąd taka rozbieżność? Wszystko rozbija się o to na ile podstawowe teksty opisujące życie Jezusa zawierają rzeczywiste wydarzenia, a na ile zmyślone - mowa tu oczywiście o Biblii. Obecnie już nikt normalny nie bierze za fakt biblijnych opisów stworzenia świata czy wielkiego potopu zawartych w Księdze Rodzaju, wiedza naukowa z różnych dziedzin typu biologia czy geologia kompletnie obaliła jakąkolwiek możliwość traktowania tych tekstów w sposób inny niż metaforyczny. Mniej znanym faktem jest to że ustalenia historyków i archeologów nie są w stanie z opisami Księgi Wyjścia - możemy niemal na pewno wykluczyć że Żydzi w ogóle kiedykolwiek byli w Egipcie faraonów. Zatem Biblia w większości nie podaje wydarzeń historycznych.
Ktoś w tym momencie pewnie powie "No tak, ale Nowy Testament jest jednak mocniej umocowany w realiach historycznych niż Stary". Owszem, wydaje się on być umieszczony w bardzo konkretnych ramach czasowych niemniej jednak wciąż nie znaczy to że jest to wiarygodne źródło, bo odkładając na chwilę kwestię zgodności z faktami historycznymi to nie jest ono nawet wewnętrznie spójne. Weźmy chociażby sam początek życia Jezusa - rodowody u Mateusza i Łukasza różnią się między sobą, nawet w takich kwestiach jak to kto był ojcem Józefa (oczywiście można powiedzieć że wywodzenie się z linii królewskiej jest w kontekście starożytnym wyłącznie symboliczne, bo Jezus i tak nie był synem Józefa i ma legitymizować władzę Jezusa, ale tak samo symboliczne w tamtej epoce było narodzenie z dziewicy - przypisywano je wielkim ludziom w stylu Aleksandra Macedońskiego, podczas gdy praktycznie wszystkie odłamy chrześcijaństwa traktują je dosłownie), również opisy w kwestii tego co Józef i Maryja robili po narodzeniu Jezusa się różnią - czy czekali 40 dni żeby go ofiarować w świątyni, a po ofiarowaniu wrócili do Nazaretu czy też musieli uciekać do Egiptu przed rzezią niewiniątek, a do Nazaretu wrócili dopiero po śmierci Heroda? Te dwie wersje nie dają się ze sobą pogodzić, a w Biblii jest znacznie więcej takich nieścisłości (i to nawet w tak ważnych kwestiach jak proces i śmierć Jezusa - przykładowo czy podczas przesłuchania przez Piłata Jezus milczał czy prowadził dyskusję w stylu "cóż to jest prawda"? O jakiej godzinie umarł i jakie były jego ostatnie słowa? I czy kamień przy grobie był od razu odsunięty czy może jednak dopiero potem?).
Co gorsza często opisy ewangelii są nie tylko sprzeczne między sobą, ale również z wiedzą historyczną - przykładowo według Łukasza Józef i Maryja mieli się udać do Betlejem z racji przeprowadzenia spisu przez Kwiryniusza. Problem w tym że ów spis miał dziać się za czasów Heroda Wielkiego, tymczasem w momencie kiedy Kwiryniusz został namiestnikiem Syrii i przeprowadzał spis (6 n.e.) to Herod od niemal dekady wąchał kwiatki od spodu. W celu wyjaśnienia tejże sprzeczności najtęższe umysły apologetyki chrześcijańskiej wymyśliły dwa wyjaśnienia. Pierwsze (i rzadziej używane) jest takie że autor ewangelii Łukasza po prostu się pomylił i chodziło nie o Kwiryniusza, a o Sencjusza Saturnina który akurat w tamtym czasie był namiestnikiem Syrii - mimo że wydaje się to rozwiązywać sprawę to wciąż są inne problemy do których wrócimy. Drugie wyjaśnienie (bardziej popularne i lepsze z punktu widzenia apologetów bo eliminujące opcję że autor nieomylnie natchnionego pisma mógł się gdzieś pomylić) jest takie że Kwiryniusz już za czasów Heroda sprawował stanowisko namiestnika i przeprowadził wcześniej jeszcze jeden spis. Problem w tym że nie dość że poza ewangelią ten spis nie został przez nikogo odnotowany (w tym miejscu często apologeci twierdzą jakoby o spisie Kwiryniusza mielibyśmy wiedzieć również z jednego źródła - jest to nieprawda, bo mamy również kamienne inskrypcje potwierdzające jego przeprowadzenie) to do tego nie ma możliwości by Kwiryniusz w tamtym okresie mógł być namiestnikiem Syrii (tym bardziej że najprawdopodobniej zajmował wtedy stanowisko namiestnika Galacji).
Problem jednak leży głębiej - nawet pomijając kwestię kto miał przeprowadzać biblijny spis wciąż pozostaje kwestia tego czy w ogóle miał wcześniej miejsce jakikolwiek spis niż ten w 6 roku n.e. - państwo Heroda nie wchodziło bowiem w skład Imperium Rzymskiego tylko miało status oficjalnie niezależnego i jedynie sprzymierzonego z Rzymem (w praktyce było to państwo marionetkowe, ale tak czy siak kwestie administracyjne do których wlicza się przeprowadzanie spisów nie leżały w kompetencji władzy rzymskiej). Dopiero po odsunięciu od władzy i wygnaniu Archelaosa, syna Heroda który w ramach podziału po śmierci ojca dostał władzę nad Judeą, w 6 roku n.e. wcielono te ziemie bezpośrednio do Rzymu i właśnie wtedy przeprowadzono najpewniej pierwszy rzymski spis w ogóle - przemawia za tym między innymi fakt że spotkał się on z oporem Żydów co poskutkowało wybuchem buntu wobec nowej władzy. Można by jeszcze dodać że opis spisu stoi w sprzeczności z innymi przeprowadzanymi spisami - nie wymagano udania się do miasta z którego pochodził ród tylko do najbliższego miasta gdzie miał siedzibę przedstawiciel władzy rzymskiej bo spisy służyły celom podatkowym (w dodatku mało prawdopodobne jest żeby taka placówka znajdowała się w jakiejś dziurze typu Betlejem w sytuacji kiedy niedaleko jest Jerozolima) - ale to już jest w zasadzie kopanie leżącego, wydarzenia mające miejsce podczas spisu w 6 roku n.e. ewidentnie świadczą że władze rzymskie nie przeprowadzały wcześniej żadnej ewidencji ludności w Judei.
Oczywiście apologeci będą robić intelektualne fikołki żeby dowieść iż biblijna relacja jest prawdziwa, ale co jest bardziej prawdopodobne - to że tekst religijny (którego zapisy zawierają błędy i są często wzajemnie sprzeczne) jest nieomylny czy może jednak po prostu to że autor ewangelii Łukasza wymyślając tą całą opowieść popełnił błąd, a za panowania Heroda nie było żadnego spisu?
Podobnie ma się sprawa z opisaną w ewangelii Mateusza rzezią niewiniątek która również nie jest nigdzie indziej poświadczona. Oczywiście (podobnie jak w poprzednim przypadku) do akcji wkracza zarzut apologetów o bezpodstawne stosowanie argumentum ex silentio - owszem, to prawda że brak dowodów nie jest automatycznie dowodem braku, ale raczej takie wydarzenie jak wymordowanie znacznej liczby dzieci chyba powinno przykuć czyjąś uwagę i zostać gdzieś odnotowane. Tymczasem nie opisano go nigdzie poza jednym tekstem religijnym spisanym wiek po tych wydarzeniach (nawet nie mówi o tym żadna inna ewangelia). W dodatku rzeź niewiniątek, ucieczka do Egiptu i znaczna część wydarzeń w ewangelii Mateusza jest opisywana zdaniami w stylu "i tak miały się spełnić słowa proroka" - zatem znowu czy bardziej prawdopodobne jest że prorocy byli faktycznie tacy przenikliwi czy może po prostu mamy tu do czynienia z wymyślaniem historii Jezusa tak żeby wypełnił on już istniejące przepowiednie że np.: mesjasz wyjdzie z Egiptu, a rzeź niewiniątek nigdy nie miała miejsca i jest jedynie zabiegiem fabularnym żeby tam umieścić Jezusa. Warto odnotować że motyw wymordowania wszystkich chłopców przez złego władcę występuje już wcześniej w Biblii - chodzi konkretnie o Mojżesza.
Rzeź niewiniątek nie jest jedyną zrzynką - nawet tak elementarne rzeczy jak proces i śmierć Jezusa są inspirowane Starym Testamentem - zapewne każdy kojarzy historię o Jezusie i Barabaszu i zwyczaju wypuszczania więźnia na święto Paschy. Niemniej jednak wiele wskazuje że to również nie jest opis historycznego wydarzenia - stoi bowiem w sprzeczności z wszystkimi innymi źródłami odnośnie Piłata (który delikatnie mówiąc nie był chętny na ustępstwa wobec Żydów) a do tego stanowi parafrazę opisanej w ST (Kpł 16) ofiary z dwóch kozłów z których w drodze losowania jeden jest zabijany i ofiarowany żeby przebłagać za grzechy, a drugi wypuszczany. Jeśli dodamy do tego za Orygenesem informację że we wczesnych manuskryptach ewangelii Barabbas (czyli "syn ojca") miał mieć na imię Jezus Barabasz to alegoria jest jasna - mamy dwóch Jezusów "synów ojca" z których jeden zostaje zabity w celu przebłagania za grzechy (tym razem ostatecznego), a drugi zostaje wypuszczony.
Można by tu jeszcze przytoczyć inne wątpliwe z historycznego punktu widzenia wydarzenia takie jak wypędzanie przez Jezusa kupców ze Świątyni Jerozolimskiej (która nie dość że była strzeżona przez straż świątynną to jeszcze sam plac zajmował powierzchnię równą kilku boiskom piłkarskim), trzęsienia ziemi, wielogodzinne ciemności i rzesze umarłych wychodzących z grobów podczas śmierci Jezusa, ale chyba jasnym jest że ewangelie (niezależnie od tego czy są to kanoniczne czy apokryficzne) nie opisują wydarzeń historycznych tylko propagandowe historie wymyślone na potrzeby spełnienia mesjanistycznych przepowiedni (co zresztą same opisują sformułowaniami że w ten sposób wypełniły się słowa proroka X), do tego nawet nie jesteśmy w stanie stwierdzić kiedy dokładnie powstały - daty "z tradycji kościoła" należy wyrzucić do kosza, bo z niemal całą pewnością nastąpiło to najwcześniej po roku 70 (mimo że nie znamy dokładnej daty powstania, to "proroctwa" Jezusa o zburzeniu świątyni w ewangeliach synoptycznych to nic innego jak przepowiednie post factum).
Oznacza to że trzeba się uciec do źródeł pozabiblijnych - i tutaj trafia się stały zestaw autorów mających dowodzić istnienie Jezusa - Józef Flawiusz, Swetoniusz, Tacyt, Pliniusz Młodszy. Pewnie większość tych powątpiewających sprawdzi jedynie że "no faktycznie coś pisali o Jezusie" i temat zamknięty. Tyle że i tutaj sprawa nie jest taka prosta.
Józef Flawiusz
Najbardziej znanym i jednocześnie najbardziej kontrowersyjnym pozabiblijnym źródłem historycznym wymieniającym Jezusa są dzieła żydowskiego historyka Józefa Flawiusza, konkretnie "Dawne dzieje Izraela" w których występują dwie wzmianki o Jezusie - pierwsza wzmianka (znajdująca się w XVIII, 63-64) znana jest pod nazwą Testimonium Flavianum.
Ustęp ten jest bardzo ważny gdyż jest to jedyna wzmianka o Jezusie pochodząca z I wieku n.e. i do tego jedyna przedstawiająca go w pozytywnym świetle. Przez długi czas ten fragment był uważany za bezspornie autentyczny i stanowiący niezależny pozabiblijny dowód na działalność Jezusa, niemniej jednak w XVIw. zaczęto tą autentyczność kwestionować, gdyż pomimo pozornej bezstronności potwierdza on wszystkie chrześcijańskie podstawy wiary - to że Jezus żył i czynił cuda, to że szły za nim tłumy, że był mesjaszem, że został ukrzyżowany oraz to że uważa się że zmartwychwstał. Jest to idealny dowód historyczności Jezusa jakiego potrzebowaliby chrześcijanie. Dlatego też obecnie nikt nie ma wątpliwości że chrześcijanie tutaj grzebali, natomiast nie ma zgody czy jest to kompletna fabrykacja czy tylko częściowa. Niemniej jednak wiele wskazuje na to że cały ten fragment to falsyfikat.
Po pierwsze ciężko podejrzewać wierzącego żyda o bycie kryptochrześcijaninem i nagłe wyznanie że Jezus nauczał prawdy, był cudotwórcą i mesjaszem - czyli coś w co wierzą jedynie chrześcijanie. Należy dodać że problem nie leży w tym że Flawiusz nie mógł żadnej osoby określić mianem mesjasza (bo określał tak przez jakiś czas Wespazjana), ale w tym że mesjanizm judaistyczny tyczył się przywódców którzy wyzwolą naród żydowski, tymczasem tutaj mamy mesjanizm ewidentnie w rozumieniu chrześcijańskim.
Po drugie jest to wtręt niszczący spójność tekstu - przed nim znajduje się opis stłumienia buntu przez Piłata, natomiast tuż po nim pojawia się zdanie o tym że w tym samym czasie dotknęło Żydów inne nieszczęście i opisane są wydarzenia prowadzące do wypędzenia Żydów z Rzymu. Co prawda Flawiusz lubował się w różnego rodzaju dygresjach, niemniej jednak sformułowanie "inne nieszczęście" raczej nie odnosi się do wystawionej przed momentem laurki o Jezusie tylko właśnie do stłumienia buntu przez Piłata.
Po trzecie - analiza stylu wykazuje dużą ilość nietypowych sformułowań które nie ewidentnie nie pasujące stylem do Flawiusza, natomiast dziwnym trafem jest już znaczna zbieżność z pierwszą osobą która ten tekst cytuje czyli Euzebiuszem z Cezarei. No i tym samym przechodzimy do czwartego punktu przemawiającego za kompletnym fałszerstwem - tekst ten pierwszy raz jest cytowany dopiero na początku IV wieku (czyli kiedy chrześcijanie przejęli władzę w Imperium Rzymskim) właśnie przez owego Euzebiusza, wcześniej nigdzie się nie pojawiał, nawet w polemikach ojców Kościoła z wrogami chrześcijaństwa - mimo że znali oni dzieła Józefa Flawiusza i sami je cytowali. Apologeci odpierają ten argument twierdząc że nie było potrzeby cytowania tego fragmentu, bo nikt nie negował istnienia Jezusa - jest to nieprawda, bo raz że istniały sekty doketyczne które głosiły że Jezus nie był człowiekiem tylko niebiańskim bytem udającym człowieka (w celu odparcia doketyzmu powstała najpewniej historia o niewiernym Tomaszu, a do ewangelii dodawano takie fragmenty jak Łk 22, 43-44), co więcej - Justyn Męczennik w "Dialogu z Żydem Tryfonem" (rozdz. 8.) dostaje wprost zarzut że Jezus mógł w ogóle nie istnieć i chrześcijanie go sami wymyślają:
I mimo że Justyn Męczennik niewątpliwie znał dzieła Józefa Flawiusza bo je cytował, tak tutaj, w momencie kiedy powinien był napisać coś w stylu "przecież jeden z członków waszego narodu sam przyznał że Jezus żył i czynił cuda", nie skorzystał z tejże wzmianki. Zresztą nawet w przypadkach gdzie nie dochodziło do negowania istnienia Jezusa (jak np.: w polemice Orygenesa z Celsusem, do którego jeszcze wrócimy) był już negowany fakt cudów dokonywanych przez Jezusa, zatem zacytowanie tego fragmentu byłoby wciąż przydatne. Zatem brak jakiejkolwiek wzmianki aż do IV wieku pozwala podejrzewać że go tam w ogóle nie było.
To tyle jak chodzi o argumenty przemawiające na rzecz fałszerstwa, ale warto również przytoczyć argumenty za autentycznością - Testimonium występuje we wszystkich znanych kopiach (greckiej, syryjskiej i arabskiej), a tekst wersji arabskiej pozbawiony jest jawnie chrześcijańskiego wydźwięku. Niemniej jednak analizy przemawiają za tym że pochodzą one z jednej i tej samej kopii, a bardziej neutralne i mniej chrześcijańskie opisy Jezusa mogły powstać w wyniku przeredagowania tekstu przez wyznawców islamu tak żeby był w zgodzie z ichnią teologią. Warto dodać że Euzebiusz był zaufanym człowiekiem Konstantyna, pierwszego chrześcijańskiego cesarza Imperium Rzymskiego i mógł wstawić Testimonium do znacznej ilości kopii "Dawnych dziejów Izraela". Najstarsze zachowane kopie pochodzą z X wieku, zatem nie mając do dyspozycji żadnych starszych manuskryptów nie można stwierdzić czy zostało ono wstawione czy nie.
Bywa również wysuwany argument że Józef Flawiusz piszący "Dawne dzieje Izraela" w 90r. n.e. nie mógł nie umieścić żadnej wzmianki na temat chrześcijaństwa (najczęściej jest on wysuwany przez tych samych apologetów którzy we wszystkich innych takich przypadkach zarzucają stosowanie argumentu ex silentio i twierdzą że wcale nie było żadnej konieczności wzmiankowania o jakiejś rzeczy).
Testimonium nie jest też jedynym fragmentem mówiącym o Jezusie - pojawia się również wzmianka o egzekucji Jakuba brata Jezusa zwanego Chrystusem. Niemniej jednak i z tym fragmentem jest pewien problem - podobnie jak w poprzednim przypadku jest duże prawdopodobieństwo chrześcijańskiej interpolacji czyli że fragment "zwanego Chrystusem" został dopisany. A to już rozmywa konkretność tejże wzmianki - co prawda wiemy że jeden z apostołów Jakub był zwany bratem Jezusa, ale oba imiona były w tamtych czasach wyjątkowo popularne - Józef Flawiusz podaje co najmniej kilkunastu różnych Jezusów, z czego mniej więcej połowa z wzmiankowanych postaci żyła w I wieku n.e. - zatem równie dobrze w tym fragmencie mogło oryginalnie chodzić o Jezusa ben Damnajosa który również jest wymieniony w tym samym rozdziale (co więcej - jeśli faktycznie chodziło o niego to całość tekstu wydaje się mieć więcej sensu niż z randomową wzmianką o Jezusie Chrystusie - kapłan Annasz decyduje się zabić Jakuba, brata Jezusa ben Damnajosa, po czym zostaje ukarany i zastąpiony na stanowisku przez samego Jezusa ben Damnajosa, brata człowieka którego pozbawił życia).
Jako że jak widać ta wzmianka sama w sobie nie ma sensu, to część badaczy podejrzewa że Flawiusz mógł coś napisać o Jezusie w Testimonium Flavianum, ale zostało to przerobione przez chrześcijan. Niemniej jednak taka teoria napotyka na poważny problem - otóż analiza greckiego tekstu wskazuje że frazy które są uważane za autentyczne wykazują paralele z twórczością Euzebiusza (np.: sformułowanie "plemię chrześcijan", albo określenie ποιητής (poiêtês) użyte w stosunku do kogoś kto czynił jakieś rzeczy - Flawiusz używał go wszędzie indziej wyłącznie w odniesieniu do faktycznych poetów typu Homer) natomiast elementy chrześcijańskie są napisane w stylu Józefa Flawiusza. [[link]](https://www.academia.edu/4062154/Olson_A_Eusebian_Reading_of_the_Testimonium_Flavianum_2013)
Wychodzi więc na to że mamy tutaj do czynienia z kompletnym fałszerstwem (a jeśli Flawiusz w ogóle napisał coś o Jezusie to chrześcijanie do tego stopni
Tak to prawda - musiał istnieć założyciel jakiegoś ruchu, tyle że niekoniecznie musiał to być ten legendarny założyciel. Faktem jest że to jest najprostsze wyjaśnienie - tyle że mamy w historii przypadki fanatycznych ruchów gdzie nie ma żadnych dowodów na istnienie rzekomego założyciela - jak choćby działający w XIX wieku luddyści i Ned Ludd albo dwudziestowieczne kulty cargo i John Frum. I mimo że mamy tu do
Nie copypasta, sam to pisałem
Część tekstu używałem już gdzieś indziej (np.: tutaj jak doraźnie odpisywałem Brzytwie), ale postanowiłem z tego zrobić osobny wpis ze szczegółami żeby wyczerpać temat
Bo trochę tak sformułowałem zdanie w taki sposób że ktoś może je przypadkowo zinterpretować że z drugiego wieku n.e. mamy jakieś tysiące kopii chrześcijańskich tekstów.
źródło: comment_YOhq6ruvMQswdHvbmqsslX5gvXrG8LEj.jpg
PobierzSpoko, aczkolwiek przez kolejne 2 tygodnie będę za granicą i nie wiem czy będę w tym czasie w stanie odpisać.
@Fennrir: a to luzik, bo ja teraz dokańczam napoczęte odcinki i po ich publikacji wezmę się za ten na świeżo- więc znając życie to będzie grubo ponad 2 tygodnie ( ͡° ͜ʖ ͡°).