10 i 11 września 1944 - 41 i 42 dzień Powstania

niedziela, poniedziałek

10 września Armia Czerwona dotarła do prawobrzeżnej Warszawy. Nad miastem dochodziło do walk powietrznych pomiędzy samolotami niemieckimi i radzieckimi. Był to koniec bezspornej dominacji Luftwaffe w powietrzu.

W skutek pojawienia się żołnierzy radzieckich na Pradze i niespełnieniu warunku spisania gwarancji dla Powstańców, ludności cywilnej i władz cywilnych, 11 września dowództwo Komendy Głównej AK zerwało pertraktacje w sprawie złożenia broniPokaż całość

8 i 9 września 1944 - 39 i 40 dzień Powstania

piątek, sobota

W dniu 8 września od godziny 12:00 do 14:00 oraz 9 września od 06:00 do 08:00 trwało zawieszenie broni, które umożliwiło części ludności cywilnej wyjście z walczącej Warszawy. Ucichła artyleria, zaprzestano nalotów bombowych. Szacuje się, że Warszawę opuściło wówczas 8 tysięcy ludzi, głównie kobiet z dziećmi, ludzi starszych i chorych. Decyzja o poddaniu się Niemcom najczęściej była niezwykle trudna.Pokaż całość

7 września 1944 - 38 dzień Powstania

czwartek

Nastąpił ostateczny upadek Powiśla. W zajętych kwartałach dzielnicy żołnierze niemieccy opróżniali zdobyte domy z mieszkańców i natychmiast podpalali. Miały miejsce liczne gwałty na kobietach. Niemcy zgromadzili zdolną do marszu ludność na placu przy ul. Browarnej. Następnie mieszkańców popędzono przez Ogród Saski do punktu zbornego w kościele św. Wojciecha na Woli, a stamtąd odwieziono do obozu przejściowego w Pruszkowie. Z tłumu ludności cywilnej Niemcy staraliPokaż całość

5 i 6 września 1944 - 36 dzień Powstania

wtorek, środa

Rozpoczęło się niemieckie natarcie na Powiśle, wspomagane ostrzałem i bombardowaniem. Wkraczający do dzielnicy Niemcy zabili 152 cywilnych mężczyzn.

Ze względu na pogarszającą się sytuację major Stanisław Błaszczyk "Róg", wzywał ludność cywilną do przenoszenia się do Śródmieścia. W nocy mieszkańcy starali się przedostać na wschodnią stronę Nowego Światu. W tym celu utworzono nowe przejścia i wzmocniono barykady osłaniające przepływ ludności.

Tego dniaPokaż całość

4 września 1944 - 35 dzień Powstania

poniedziałek

Niemcy kontynuowali ciężki ostrzał Powiśla. Przez pięć godzin na dzielnicę nieustanie spadał deszcz pocisków. Ludność nie wychodziła na powierzchnię.

Następnie do walki ruszyła piechota.

Niemcy strzelali do nas z Uniwersytetu, z Wisły uderzała kanonierka, a samoloty z góry. Przechodziliśmy tylko piwnicami, ponieważ ulicami nie dało rady. Nawet kota zabili na Radnej.

Ze względu na naloty i panikę, która wybuchła major Stanisław Błaszczak "Róg" zarządziłPokaż całość

3 września 1944 - 34 dzień Powstania

niedziela

Po upadku Starego Miasta, Warszawa podzieliła się na trzy, całkowicie odizolowane od siebie, ośrodki oporu: Mokotów, Śródmieście i Żoliborz.

Kryjąc się w piwnicach domów i wśród gruzów Powiśla trafiliśmy do piwnicy domu na ul. Zagórnej. Ojciec mój zawsze kazał Mamie pozostawać przy wejściu. Łatwiej uciec i mocniejszy strop. Zdarzyło się, że raz już nas odkopał po jakimś czasie. W piwnicach było bardzo dużo ludzi

Pokaż całość

2 września 1944 - 33 dzień Powstania

sobota

Upadek Starego Miasta - Niemcy wkroczyli do zrujnowanej dzielnicy. Kanałami udało się ewakuować tylko około 6 000 ludności cywilnej. Na Starówce pozostało około 35 000 osób, z tego około 7 500 ciężko rannych.

Oddział SS wchodzi na Stare Miasto: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ac/Warsaw_Uprising_-_SS_in_Old_Town.jpg

Niemcy i Ukraińcy wpadają do szpitala powstańczego.(...) jak bydło zaczęli kopać i bić rannych leżących na ziemi, wyzywając ich od #!$%@?ów i polskich bandytów.(...)

Pokaż całość

1 września 1944 - 32 dzień Powstania

piątek

Niemcy coraz głębiej wdzierali się do Starego Miasta. Obrona dzielnicy miała wytrzymać jeszcze tylko kilkanaście godzin...

Stare Miasto broni się ostatkiem sił. Ale i ludzi coraz mniej. I jeść nie ma co. Powstańcy też nie mają. A tu idzie atak. Z różnych stron. Huki. Walenia. Przebijania ostatnich piwnic. Słońce się podwyższało na niebie. Upał narastał. I te kręcenia się. I cywilów, i powstańców. Bezradność.

Pokaż całość

31 sierpnia 1944 - 31 dzień Powstania

czwartek

W nocy z 30 na 31 sierpnia miała miejsce próba przebicia się Powstańców do Śródmieścia. Zakończyła się ona niepowodzeniem. Od rana Niemcy rozpoczęli generalny szturm na Starówkę wsparty artylerią i lotnictwem wykonany na wszystkich kierunkach. Były to już ostatnie chwile Starego Miasta...

Ludność cywilna szukała drogi ucieczki z otoczonej dzielnicy; wielu próbowało uciekać kanałami. Tłum gromadził się przy zejściu do włazie prowadzącym do Śródmieścia...Pokaż całość

29 i 30 sierpnia 1944 - 29 i 30 dzień Powstania

wtorek, środa

Niemcy od strony południowej zaczynają wdzierać się na Stare Miasto. Dochodzi do pierwszych masowych mordów w dzielnicy; wydarzenia te nazwane zostały zagładą przytułków nowomiejskich. W ręce Niemców wpadł wówczas zakład opiekuńczy dla kobiet pod wezwaniem św. Ducha i Panny Marii, prowadzony przez siostry szarytki (ul. Przyrynek 4) przy kościele Nawiedzenia NMP. Na terenie przytułku przebywało w tym czasie bliskoPokaż całość

27 i 28 sierpnia 1944 - 27 i 28 dzień Powstania

niedziela, poniedziałek

Siły Powstańców na Starym Mieście słabły - dzielnica miała wytrzymać jeszcze tylko kilka dni. W piwnicach Starówki leżało około 8000 rannych. Nie było dla nich lekarstw, a operacje - jeśli w ogóle lekarze decydowali się na nie, wykonywane były bez znieczuleń, w warunkach antysanitarnych.

Na Żoliborz małymi grupami napływały kanałami ranni powstańcy i ludność cywilna ze Starówki. Tylko osobyPokaż całość

25 i 26 sierpnia 1944 - 25 i 26 dzień Powstania

piątek, sobota

Niemiecki pierścień wokół Starego Miasta zaciskał się. Trwały ostrzały artyleryjskie i ataki z powietrza. Dzielnica płonie. Nocą z 25 na 26 sierpnia Stare Miasto opuściła Komenda Główna AK, przechodząc kanałami do Śródmieścia. Wraz z nimi przeszła niewielka grupa ludności cywilnej. Przejście przez zalane ściekami, ciemne i wąskie kanały, od tego momentu było jedyną droga ucieczki cywilów z okrążonej dzielnicy.Pokaż całość

23 i 24 sierpnia 1944 - 23 i 24 dzień Powstania

środa, czwartek

Od 23 sierpnia przez kolejne godziny toczyły się mordercze walki w szpitalu Jana Bożego przy Bonifraterskiej, częściowo zajętym przez Niemców, częściowo przez powstańców. Poszczególne skrzydła przechodiły z rąk do rąk. Ostatecznie szpital został zdobyty przez Niemców 24 sierpnia. W trakcie działań wojennych o ten obiekt na skutek bombardowania i ostrzeliwania, zginęło ok. 300 chorych psychicznie pacjentów, rannych cywilów iPokaż całość

22 sierpnia 1944 - 22 dzień Powstania

wtorek

Zaciska się pętla wokół Starego Miasta. Walki toczą się o każdy dom. Linia powstańczej obrony przebiega 100 metrów od Rynku Starego Miasta i 250 metrów od Rynku Nowego Miasta.

Ludności cywilnej ukrytej w piwnicach coraz bardziej doskwiera brak wody pitnej. Woda czerpana jest głównie z zapomnianych ujęć i pękniętych rur.

Śródmieście Północne. Ludność cywilna czerpiąca wodę z rur w leju po bombie na skrzyżowaniuPokaż całość

21 sierpnia 1944 - 21 dzień Powstania

poniedziałek

Po zaciętych walkach upada Muranów. Dzielnica zostaje opuszczona przez Powstańców, a na jej teren szybko wkraczają Niemcy. Ludność cywilna zostaje okradziona przez żołnierzy i przepędzona na na teren remizy tramwajowej, usytuowanej pomiędzy ulicami Sierakowską i Inflancką. Tam odseparowano mężczyzn od kobiet i dzieci, po czym obie grupy przeprowadzono do magazynów na Stawkach. Kobiety i dzieci pognano następnie ulicami Okopową i Wolską w kierunku DworcaPokaż całość

20 sierpnia 1944 - 20 dzień Powstania

niedziela

Stare Miasto płonęło. Niemal bezustannie trwają naloty. Ludność cywilna nie stosowała się do ostrzeżeń AK i za dnia paliła ogniska w piwnicach. Ułatwiało to zadanie pilotom Luftwaffe, którzy wykonywali bombardowania z wysokości kilkudziesięciu metrów, wyszukując dymy i obrzucając bombami domy, z których się unosiły. Szalały pożary, których nie można było ugasić (brak wody). Chodziło się tylko po gruzach, ulic nie można było poznać, gdyżPokaż całość

19 sierpnia 1944 - 19 dzień Powstania

sobota

Rozpoczyna się zmasowany atak Niemców na Stare Miasto; walki są zacięte. Płoną kościoły: Jezuitów, Sakramentrek, Najświętszej Marii Panny.

Ludzie żyją w piwnicach, lecz starają się zachować namiastkę normalności. Jednym z jej przejawów jest działalność artystyczna. Spektakle wystawia teatrzyk lalkowy Kukiełki pod barykadą. Sztuka została stworzona wspólnym wysiłkiem kilku artystów: Krystyny Berwińska-Gogolewskej, Zofii Rendzner, dr Michała Dadleza, Jana Brzechwy. Powstała lekka satyryczna opowieść oPokaż całość

18 sierpnia 1944 - 18 dzień Powstania

piątek

Nie ustaje ostrzał Starego Miasta, które zamienia się w morze ognia i ruin.

Bywały i ciężkie chwile, kiedy dom trząsł się od bliskich wybuchów, a ze spękanych stropów gruz sypał się na głowy - wtedy powtarzaliśmy za Cudną modlitwę: *Idzie Pan Jezus, Bóg Ojciec i Duch Święty, cała Święta Trójca i Matka Boska - co Im się stanie, niech i nam się stanie!*

-Pokaż całość

17 sierpnia 1944 - 17 dzień Powstania

czwartek

Stare Miasto pozostaje pod silnym ostrzałem. Na Starówkę spadają setki ton bomb i pocisków.

Po pożarze zostały z niej tylko odarte zewnętrzne ściany, częściowo rozwalone. Sklepień już nie ma, a prezbiterium i nawy zasłane są gruzem.

- relacja Barbary Gancarczyk-Piotrowskej o zniszczeniach w katedrze św. Jana

Płoną m. in: katedra św. Jana, kościół Nawiedzania Najświętszej Marii Panny na Nowym Mieście - jedne z najstarszychPokaż całość

15 sierpnia 1944 - 15 dzień Powstania

wtorek

15 sierpnia to święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz Święto Żołnierza.

Dni się tak nie rozróżniało za bardzo. Ale to jedno święto - 15 sierpnia (wypadało we wtorek) - nagle postanowiono obejść, uczcić. Na przekór. Od rana. [...] Tym razem czekało się też na Cud nad Wisłą. Też z nimi. Po drugiej stronie. I za Żeraniem. Ale żeby przyszli.

- relacja Mirona Białoszewskiego

WPokaż całość

14 sierpnia 1944 - 14 dzień Powstania

poniedziałek

Trwają ostre walki o otoczone przez Niemców Stare Miasto. Kompania SS brygady Dirlewangera dociera do Szpitala Maltańskiego przy ul. Senatorskiej i nakazuje jego ewakuację. Szpital ten wyjątkowo uniknął tragedii. Pacjenci (Powstańcy i ludność cywilna, często ranni z Woli; ok. 200 osób) zostali przeniesieni na stronę polską.

Szpital Maltański znajdował się na terenie szczególnie niebezpiecznym, między placówkami niemieckimi w Ogrodzie Saskim, dowództwem Wehrmachtu na pl.Pokaż całość

13 sierpnia 1944 - 13 dzień Powstania

niedziela

Stare Miasto zostaje ostatecznie otoczone. Blisko 10-tysięczny korpus nieprzyjacielski, wyposażony w ciężką broń, czołgi i wspierany samolotami, otrzymał rozkaz szybkiej likwidacji tego kotła. Stare miasto jest ostrzeliwane i bombardowane (12 nalotów).

To, co zobaczyliśmy, wprawiło nas w osłupienie! Na betonowym podeście pod murem obronnym stał czołg z biało - czerwoną flagą! (...) Z trudem przeciskaliśmy się przez zwarty krąg ludzi, aby go obejrzeć z

Pokaż całość

12 sierpnia 1944 - 12 dzień Powstania

sobota

Generał Erich von dem Bach-Zelewski jeszcze bardziej złagodził rozkaz Hitlera poprzez wydanie zakazu mordowania polskich mężczyzn-cywilów. Głównym powodem tej decyzji były względy ekonomiczne - na tym etapie wojny III Rzesza nie mogła sobie pozwolić na zmarnowanie tak wielkiego rezerwuaru potencjalnej siły roboczej. Odtąd mężczyźni razem z kobietami byli kierowani do obozu przejściowego w Pruszkowie (Dulag 121).

Niemcy zmasowanym atakiem natarli na StarePokaż całość