Tego dnia, 12 grudnia w 1950 roku, urodził się Eric Maskin, który w 2007 roku otrzymał Nagrodę Nobla z ekonomii

Poniżej, na zdjęciu, dom w którym mieszkał Maskin, a wcześniej dwóch innych noblistów: Albert Einstein i Frank Wilczek (obaj z fizyki)

Jeśli chodzi o samego Maskina to jego kariera dobrze obrazuje charakter współczesnej, mocno zmatematyzowanej ekonomii. Studia matematyczne ukończył na Harvardzie, a następnie doktoryzował się również z tej dyscypliny (a konkretnie matematyki stosowanej). Nagrodę otrzymał "za położenie podwalin pod teorię mechanism design", która jest wyspecjalizowaną formą teorii gier (która ma wielu krytyków - również wśród jej wybitnych przedstawicieli- jako niezbyt praktyczne narzędzie w ekonomii)

JakPokaż całość

Tego dnia, 11 grudnia w 1843 roku urodził się Robert Koch - niemiecki lekarz, laureat Nagrody Nobla z medycyny w 1905 roku za odkrycie prątków gruźlicy

Już w dzieciństwie zdumiał swoich rodziców, kiedy w wieku pięciu lat oznajmił im, że przy pomocy gazet nauczył się czytać, co było zapowiedzią nie tylko inteligencji ale i metodycznej wytrwałości, która miała być charakterystyczna dla jego kariery w późniejszych latach.

Podczas studiów medycznych w Getyndze młody Koch był pod wpływem profesora anatomii Jakuba Henle, który w artykule opublikowanym w 1840 r., twierdził, że choroby zakaźne są powodowane są przez żywe, pasożytnicze organizmy.

PoPokaż całość

OTego dnia, 5 grudnia, w 1901 roku urodził się Werner Heisenberg, który w wieku 31 lat otrzymał Nagrodę Nobla z fizyki

Choć nie do końca, bo nagroda oficjalnie została wręczona w 1933 roku za 1932 rok ponieważ w 1932 roku komitet noblowski z fizyki, na podstawie selekcji nominowanych kandydatów uznał, że żaden nie spełnia kryteriów określonych w testamencie Alfreda Nobla. (Co wydaje mi się trochę dziwne biorąc pod uwagę jego ogólny charakter - tutaj mój wpis na temat tego testamentu). W każdym razie Heisenberg mógł w 1933 roku odebrać nagrodę w doborowym towarzystwie ponieważ nagrodę z fizyki za 1933 rok otrzymali Erwin Schrödinger i Paul Dirac (tutaj wpis o kocie tego pierwszego)

Heisenberg Nagrodę Nobla otrzymał "za opracowanie podstaw teoretycznych mechaniki kwantowej, której zastosowanie pozwoliło między innymi na odkrycie dwóch form alotropowych wodoru" i właściwie wystarczył do tego jego jeden, magiczny, artykuł pt. "Kwantowo-mechaniczna interpretacja relacji kinematycznych i mechanicznych", który opublikował w języku niemieckim wieku 24 lat. Przedstawiona w nim "mechanika macierzowa" opracowana przez Heisenberga uznawana jest za pierwszy pełny opis mechaniki kwantowej. Heisenberg jest jednym z tych przykładów w których przebłysk geniuszu, a nie uporczywa, systematyczna, pełna prób i błędów wieloletnia praca naukowa zapewnia miejsce w historii nauki. Tak oto relacjonował efekty swoich rozważań na wyspie Helgoland gdzie udał się by zwalczyć katar sienny, gdzie w samotności analizował kilkudniowe problemy związane z obliczaniem linii widmowychPokaż całość

Tego dnia, 30 listopada, w 1869 roku urodził się Gustaf Dalén, wynalazca, który w 1912 roku stracił wzrok podczas jednego z eksperymentów, a kilka miesięcy później otrzymał Nagrodę Nobla z fizyki "za wynalezienie automatycznych regulatorów do stosowania w połączeniu z zasobnikami gazu do zasilania światłem latarni morskich i boi świetlnych”

Urodził się w małej, szwedzkiej wsi i z racji rodzinnej tradycji zajmował się gospodarstwem. Jednak jego wyjątkowy talent wynalazczy objawił się szybko bo w wieku piętnastu lat samodzielnie skonstruował sobie rower, a później, będąc jeszcze nastolatkiem zbudował młocarnię (maszynę rolniczą do oddzielania ziaren zbóż od kłosów i plew). W wieku 22 lat wynalazł tester do analizy zawartości tłuszczu w mleku i udał się do Sztokholmu, żeby zaprezentować swój wynalazek Gustafowi de Laval - sławnemu już wtedy szwedzkiemu inżynierowi i wynalazcy, który m.in. przyczynił się istotnie do rozwoju turbiny parowej. Będąc pod wrażeniem młodego wynalazcy, de Laval zachęcił go do kontynuowania edukacji i Dalen, który miał za sobą jedynie szkołę rolniczą podjął studia inżynierskie najpierw magisterskie, a następnie obronił doktorat. Sprzedał farmę i zajął się pracą typowo inżynierską podczas której wynalazł między innymi urządzenie do pasteryzacji i dojarkę.

Działalność i Nagroda Nobla

WPokaż całość

Tego dnia, 29 listopada w 1935 roku, Erwin Schrödinger, laureat Nobla z fizyki, opublikował artykuł ze słynnym eksperymentem myślowym, nazwanym od jego nazwiska, "kotem Schrödingera"

Artykuł pt. "Obecna sytuacja w mechanice kwantowej" został opublikowany w języku niemieckim (i niemieckim czasopiśmie naukowym) bo przed wojną to oczywiście europejscy naukowcy przodowali w nauce, a naukach przyrodniczych w szczególności.

Oto cytat z tego artykułu opisujący słynny eksperyment (tutaj angielskie tłumaczenie publikacji w pdfPokaż całość

Tego dnia, 28 listopada, w 1967 roku brytyjska astrofizyk Jocelyn Bell Burnell odkryła pierwszy pulsar

Jej odkrycie stało się przyczyną sławy, wielu nagród oraz ... sporej kontrowersji związanej z Nagrodą Nobla.

Jocelyn Bell urodziła się w Lurgan w Irlandii Północnej 15 lipca w 1943 roku. Jej ojciec był architektem, który pomógł zaprojektować planetarium Armagh, kiedy odwiedzała je z ojcem personel zachęcał ją do zajęcia się astronomią. Młoda Jocelyn obcowała także z astronomią ze względu na liczne książki z tej dzieciny obecne w domu za sprawą ojca. Dorastała w Lurgan i uczyła się na Wydziale Przygotowawczym Lurgan College, gdzie podobnie jak inne dziewczynki nie mogła uczyć się nauk przyrodniczych, dopóki jej rodzice (i inni) nie zaprotestowali przeciwko polityce szkoły . Wcześniej program nauczania dziewcząt obejmował takie przedmioty jak gotowanie i haftowanie, a brakowało im typowo naukowych przedmiotów. Nie zdała egzaminu "jedenaście +" (angielskiego odpowiednika egzaminu po szkole podstawowej). Następnie rodzice wysłali ją do szkoły z internatem dla dziewcząt w Yorku w Anglii. Tam była pod wrażeniem nauczyciela fizyki, pana Tillott'a, który zainspirował ją do uczenia się fizyki. Jak wspominała po latach jego sposób nauczania fizyki: "Nie musicie się uczyć wielu… wielu faktów; po prostu uczysz się kilku kluczowych rzeczy, a następnie ... możesz na je stosować i na ich podstawie budować i rozwijać. Był naprawdę dobrym nauczycielem i pokazał mi, jak łatwa jest fizyka."

ObserwacjiPokaż całość

Tego dnia, 27 listopada w 1895 roku, szwedzki milioner Alfred Nobel sformułował swoją ostatnią wolę i podpisał testament

27 listopada 1895 r. Alfred Nobel podpisał swoją trzecią i ostatnią wolę w klubie szwedzko-norweskim w Paryżu. Kiedy testament został otwarty i odczytany po jego śmierci (10.XII.1896 r.), wywołał wiele kontrowersji zarówno w Szwecji, jak i na arenie międzynarodowej, ponieważ Nobel, jako pierwszy w historii pozostawił większą część swojego majątku na ustanowienie nagrody. Jego rodzina sprzeciwiła się ustanowieniu Nagrody Nobla, a laureaci nagród, których wskazał, odmówili zrobienia tego, o co prosił w testamencie. Minęło pięć lat, zanim pierwsza Nagroda Nobla mogła zostać przyznana w 1901 roku.

Oto jak brzmiał zapis w testamencie:

„WszystkiePokaż całość

Tego dnia, 26 listopada w 1948 roku, urodziła się Elizabeth Blackburn, laureatka Nagrody Nobla z medycyny w 2009 roku

Nagroda została przyznana "za odkrycie, jak zakończenia chromosomów chronione są przez struktury o nazwie telomery oraz za odkrycie enzymu telomerazy". Była to pierwsza w historii naukowa Nagroda Nobla przyznana dwóm kobietom- nagrodę otrzymała jeszcze Carol W. Greider, a trzecim laureatem był naukowiec polskiego pochodzenia Jack Szostak (tutaj jego wywiad we Wprost) Nagroda została przyznana z medycyny ale trójka laureatów to biolodzy.

Telomery to odkryte już w latach 30-tych powtarzające się sekwencje materiału DNA znajdujące się na końcach każdego chromosomu w komórkach naszego ciała. W latach 50-tych, kiedy zrozumiano jak następuje replikacja DNA, zaczęto zastanawiać się dlaczego chromosomy nie ulegają skracaniu podczas każdej kolejnej replikacji. Dzięki eksperymentom trójki badaczy ustalono, że zapobiegają temu telomery. Kiedy DNA się replikuje - na przykład podczas podziału komórki - telomery za każdym razem stają się krótsze, a replikacja nie dociera do samego końca chromosomu. W ten sposób telomery chronią DNA przedPokaż całość

Tego dnia, 12 listopada, w 1842 r. w Wielkiej Brytanii urodził się John William Strutt - laureat Nagrody Nobla z fizyki w 1904 roku

W 1884 odkrył on Argon (Ar) - pierwiastek i pierwszy odkryty gaz szlachetny, który stanowi 0,934% objętości i 1,288% masy atmosfery ziemskiej. Jak doszło do odkrycia? Inny wybitny brytyjski naukowiec Henry Cavendish już w 1785 roku zbadał skład powietrza uzyskując imponująco dokładne wyniki. Przeprowadził eksperymenty, w których wodór i powietrze zostały połączone w znanych proporcjach doprowadzając do niewielkich reakcji (wybuchów). Przeprowadził również eksperyment, w którym był w stanie usunąć, zarówno tlen, jak i gazy azotowe z próbki powietrza atmosferycznego, dopóki w pierwotnej próbce nie pozostał tylko mały "bąbelek" nieprzereagowanego gazu.

Ponad sto lat później Argon został po raz pierwszy wyizolowany z powietrza właśnie przez późniejszego noblistę Johna Williama Strutta, który w 1894 roku wraz z Williamem Ramsayem wyizolowali nowy gaz poprzez usunięcie tlenu, dwutlenku węgla, wody i azotu z próbki czystego powietrza. Porównując pomiary ciężaru właściwego azotu otrzymanego w wyniku reakcji chemicznych oraz uzyskanego z powietrza zauważyli, że ten drugi jest nieco cięższy, co, jak się domyślili, było spowodowane obecnością niewielkiej domieszki zupełnie obojętnego, cięższego niż azot gazu. Ustalili, że azot wytwarzany ze związków chemicznych był o 0,5% lżejszy niż azot z atmosfery. Różnica była niewielka, ale na tyle ważna, że przyciągała ich uwagę przez wiele miesięcy. Doszli do wniosku, że w powietrzu był inny gaz zmieszany z azotem. Otrzymał on nazwę Argon zaczerpniętą z greckiego słowa argos (ar) i znaczy tyle, co nieaktywny, bezczynny, leniwy. Argon wszedł w pierwszy związek chemiczny dopiero 106 lat po jego odkryciu kiedy to w 2000 roku doniesiono o otrzymaniu pierwszego związku argonu, fluorowodorku HArF. (Skroplenie argonu ( zostało dokonane po raz pierwszy przez polskiego fizyka i chemika, profesora UJ w Krakowie Karola Olszewskiego w 1895 roku.)

OpróczPokaż całość