[Vivec]

1 015 - 1 = 1 014

Tytuł: The Secret of Our Success: How Culture Is Driving Human Evolution, Domesticating Our Species, and Making Us Smarter
Autor: Joseph Henrich
Gatunek: Popularno-naukowa
★★★★★★★★☆☆

Ludzie wyróżniają się ze wszystkich istot zamieszkujących Ziemię tym, że stosują finezyjne technologie, wyrafinowane języki i kompleksowe instytucje. Te produkty kulturowe pozwoliły nam rozprzestrzenić się na cały świat i rozwijać się w prawie każdym środowisku lądowym. Jak to się stało, że nasz gatunek dokonał tego, a inne nie? Przecież w porównaniu do innych, nie jesteśmy zbyt szybcy ani silni. Szympansy w niektórych testach na inteligencję potrafią radzić sobie równie dobrze co ludzie, a Neandertalczycy mieli nawet większe mózgi od współczesnych Homo Sapiens.
Jak przekonuje autor, ludzie nie są tak inteligentni, jak nam się wydaje. Wyrwij ich z kultury i środowiska, w którym nauczyli się działać, a szybko zawodzą. Henrich podaje liczne przykłady gdy europejscy odkrywcy ginęli w środku pustyń, dżungli czy arktycznych pustkowi, mimo że tysiące pokoleń zbieracko-łowieckich było w stanie przetrwać i rozwijać się tam. Jeśli sukces ludzki wynikał z naszej zdolności do rozwiązywania problemów, analizowania i racjonalnego opracowywania rozwiązań, odkrywcy powinni dobrze sobie radzić. Ich opłakane losy sugerują, że racjonalność może nie być kluczem do ludzkiego przetrwania. Autor dowodzi, że wyjaśnieniem jest kultura.
Ludzie, którzy doświadczają przez całe życie różnych instytucji, technologii, języków i religii, będą zarówno psychologicznie, jak i biologicznie różni, nawet jeśli nie są odmienni genetycznie. Wiele dowodów eksperymentalnych wskazuje, że dorastanie w różnych kulturowo tworzonych środowiskach zmienia naszą percepcję wzrokową, cierpliwość, reakcje na honorowe zagrożenia, myślenie analityczne, tendencję do oszukiwania czy nadmierną pewność siebie. Wszystko to wpływa na kształtowanie się tradycji kulturowych, które z kolei wpływają na zdolność przetrwania naszego gatunku.
Weźmy jeden z wielu przykładów jakie autor podaje. Maniok jest jednym z najpopularniejszych artykułów spożywczych na świecie. Ale jest pewien haczyk: jeśli nie jest odpowiednio przygotowany, maniok powoli zatruwa organizm. Jednak niektóre populacje jedzą go bez problemu.

W kolumbijskiej Amazonii rdzenni Tukanoanie stosują wieloetapową, wielodniową technikę przetwarzania, która polega na skrobaniu, tarciu i wreszcie myciu korzeni w celu oddzielenia błonnika, skrobi i cieczy. Po oddzieleniu płyn się gotuje, ale włókno i skrobia muszą następnie odleżeć przez kolejne dwa dni, po czym można je upiec i zjeść. [...] Jednakże, pomimo jej użyteczności, jednej osobie trudno byłoby poznać technikę detoksykacji.

Rozważmy sytuację z punktu widzenia uczących się dzieci. Rzadko widzieliby, jak ktoś zatruwa się cyjankiem, ponieważ technika działa. A nawet jeśli przetwarzanie byłoby nieskuteczne, nadal trudno byłoby rozpoznać związek między przewlekłymi problemami zdrowotnymi a jedzeniem manioku. Samo gotowanie usuwa natychmiastowe objawy jak biegunka i wymioty. Tak więc racjonalne wydaje się jedynie gotowanie manioku, ponieważ wieloetapowe przetwarzania jest długie i żmudne. Trzymanie się tej tradycji z pewnością nie jest intuicyjne, bo jest to w krótkiej perspektywie kosztowna technika. Zastanówmy się, co może się stać, jeśli jakaś matka zdecyduje się zarzucić wszelkie pozornie niepotrzebne kroki przetwarzania manioku? Przekonałaby się, że dzięki krótszemu i mniej pracochłonnemu procesowi miałaby więcej czasu na opiekę nad dziećmi. Oczywiście lata lub dekady później w jej rodzinie zaczęły by ukazywać się objawy przewlekłego zatrucia cyjankiem. Tak więc indywidualne rozwiązywanie problemu się tutaj nie opłaca, a intuicje wprowadzają w błąd. Problem polega na tym, że kroki w tej procedurze są przyczynowo nieprzejrzyste - jednostka nie może łatwo wywnioskować ich funkcji i powiązań. Przyczynowa nieprzezroczystość wielu adaptacji kulturowych miała duży wpływ na naszą psychologię i dlatego tak chętnie przestrzegamy reguł.

Jesteśmy mądrzy nie dlatego, że stoimy na barkach gigantów, albo sami jesteśmy gigantami. Stoimy na ramionach bardzo dużej piramidy hobbitów, którzy z czasem stają się nieco wyżsi, gdy wznosi się piramida, ale to wciąż liczba, a nie wysokość poszczególnych hobbitów, pozwala nam widzieć dalej.

Zakres i wyrafinowanie naszego repertuaru technicznego i naszej dominacji ekologicznej, zależy od wielkości i wzajemnych powiązań. Co z kolei w dużym stopniu zależą od pakietów norm społecznych i instytucji, które splatają nasze wspólnoty, tworzą współzależność i wspierają solidarność. Te normy społeczne, które były stopniowo wybierane przez rywalizację międzygrupową w ciągu eonów, oswoiły nas i sprawiły, że jesteśmy bardziej uważnymi rodzicami, stałymi członkami społeczności i bardziej szanujemy reguły.
Odpowiedzią na pytanie o sukces jest to, że ewolucja kulturowa stała się kumulatywna, a następnie zarówno gromadzona informacja, jak i jej produkty kulturowe(takie jak normy dotyczące ognia i dzielenia się żywnością) rozwinęły się jako główne siły napędowe ludzkiej ewolucji genetycznej. Wydajemy się tak wyjątkowi, ponieważ żadne inne zwierzę nie poszło tą drogą. Kluczem do zrozumienia naszej wyjątkowości jest zrozumienie procesu, a nie podkreślanie poszczególnych produktów tego procesu, takich jak język, współpraca lub narzędzia.

#bookmeter