Fakty i mity o burzach, cz. 2.
Przyznam szczerze, że zainteresowanie tematyką burz i pozytywne opinie trochę mnie zaskoczyły, ale też mocno zmotywowały do pracy. Podsyłam więc drugą część burzowych faktów oraz mitów, a w najbliższej przyszłości możecie spodziewać się kolejnych artykułów i ciekawostek ze świata burz. Następnym razem spróbuję przedstawić Wam przypadki największych i najbardziej spektakularnych tornad w historii. Pojawiło się też sporo pytań związanych z bezpieczeństwem, dlatego postaram się wrzucić również poradnik, który pomoże Wam bezpiecznie przetrwać każdą burzę.
Mit nr 13: Instalacja odgromowa przyciąga wyładowania.
Piorunochron wraz z pełną instalacją odgromową są zaprojektowane by przechwycić, a następnie bezpiecznie odprowadzić do ziemi wyładowanie, które „zamierza” uderzyć w chroniony obiekt, działa więc jak tarcza. Wyładowanie trafi w piorunochron tylko w przypadku, gdy będzie bardzo blisko niego. Nie można więc powiedzieć, że sama instalacja przyciąga wyładowania. Potwierdzają to liczne przypadki, kiedy to wyładowanie trafia w drzewo (lub inni obiekt) oddalone o zaledwie 10-15 metrów od domu z instalacją odgromową.
Mit nr 14: Nie każde porażenie przez piorun jest śmiertelne.
Oczywiście jest to prawdą. Średnio jedno porażenie na dziesięć kończy się śmiercią, zazwyczaj poprzez zatrzymanie akcji serca. W pozostałych przypadkach, osoby porażone doznają poparzeń różnego stopnia, problemów z układem nerwowym, obrzęku mózgu i zaburzenia rytmu serca. W przypadku porażenia bezpośredniego często skutkiem są również złamania.
Mit nr 15: Ofiara porażenia piorunem ma na skórze charakterystyczne ślady.
Ślady te mają nawet swoją nazwę – jest to figura Lichtenberga (czasem nazywana figurą piorunową). Jest to czerwone, różowe, żółte lub brunatne znamię na skórze, które jest skutkiem rozchodzenia się ładunków elektrycznych po ciele. Kształtem przypomina gałęzie drzewa lub kwiat paproci. Co ciekawe, figura Lichtenberga pojawia się nie tylko na skórze osoby porażonej, ale również w niektórych miejscach, w które trafi wyładowanie (np. na trawie).
Rysunek 1 Figura Lichtenberga na ramieniu osoby porażonej.
Rysunek 2 Figura Lichtenberga na polu golfowym.
Mit nr 16: Ofiara porażenia piorunem jest naelektryzowana i nie wolno jej dotykać.
Ludzkie ciało nie jest akumulatorem i nie przechowuje energii elektrycznej. Dotykanie osoby porażonej jest więc całkowicie bezpieczne. Każdy powinien o tym pamiętać, aby nigdy nie doszło do sytuacji, w której świadkowie zdarzenia będą mieli obawy przed udzieleniem poszkodowanemu pierwszej pomocy.
Mit nr 17: Wnętrze samochodu jest bezpiecznym miejscem w trakcie burzy.
Nie jest to do końca prawda. Bezpieczeństwo osób w samochodzie dotyczy wyłącznie bezpieczeństwa elektrycznego. Dopóki nie dotykamy metalowych elementów samochodu, nie grozi nam porażenie. Nie jesteśmy jednak chronieni przed skutkami uderzenia przez piorun, do których można zaliczyć np. pożar, który może pojawić się jeśli dojdzie do zapłonu łatwopalnych elementów (np. tapicerki). Trzeba również pamiętać, że nasze cztery kółka nie ochronią nas przed silnym wiatrem, który może przewracać drzewa i łamać ich konary. Należy więc pamiętać, aby w czasie burzy nigdy nie parkować samochodu pod drzewami.
Mit nr 18: Dom najbezpieczniejszym schronieniem przed burzą.
Jeśli zamkniemy szczelnie wszystkie drzwi i okna, to żadne ze zjawisk burzowych (może poza bardzo silnym wiatrem) nie powinno zagrozić naszej małej twierdzy. Należy jednak pamiętać, że wyładowania mogą dostać się do domu tylnym wejściem poprzez różne instalacje (elektryczną, telefoniczną lub hydrauliczną). Aby bez przygód przeczekać burzę w domu trzeba się więc odpowiednio zabezpieczyć. Przede wszystkim należy zamknąć wszystkie okna, wyłączyć z kontaktów urządzenia elektryczne oraz zabrać z tarasów czy podwórka lekkie przedmioty, które mógłby poderwać wiatr. Nie należy używać telefonów stacjonarnych oraz jakichkolwiek urządzeń elektrycznych podpiętych do sieci. Z kąpielą lub prysznicem również lepiej będzie poczekać. Jeśli będziemy w kontakcie z bieżącą wodą w momencie, gdy w dom uderzy piorun, ładunki mogą przejść po instalacji i nas porazić.
Mit nr 19: Samoloty pasażerskie są przystosowane do latania podczas burzy.
Stwierdzenie to jest prawdziwe, lecz tylko w części. Nowoczesne samoloty są zabezpieczone na wypadek wyładowań atmosferycznych, jednak problemem wciąż pozostaje silny wiatr. Gdy samolot pasażerski zostanie trafiony piorunem (zdarza się to rzadko, głównie przy startach lub lądowaniach, ponieważ w trakcie lotu piloci zmieniają kurs i oblatują burzę dookoła), w większości przypadków, prócz uszkodzenia poszycia, nic się nie dzieje, choć piloci często decydują się na awaryjne lądowanie na najbliższym lotnisku w celu zbadania, czy układy hydrauliczne i elektryczne nie zostały uszkodzone. W historii wypadków lotniczych zdarzały się katastrofy, których jedną z przyczyn było uderzenie piorunem, jednak samolot wciąż uznawany jest za bezpieczny środek transportu w trakcie burzy.
Rysunek 3 Ślad po uderzeniu przez piorun na samolocie Bombardier CRJ-200 linii Delta Airlines.
Dużo poważniejszym zmartwieniem dla pilotów jest wiatr, a konkretniej, wiatry boczne i prądy zstępujące. Wiatr boczny, utrudnia start i lądowanie poprzez „spychanie” samolotu z osi pasa startowego. Natomiast prądy zstępujące uderzają w samolot z góry i pozbawiają go siły nośnej, często w sposób nagły i niespodziewany, który nie zostawia pilotom zbyt wiele czasu na reakcję. Silny prąd zstępujący burzy był bezpośrednią przyczyną katastrofy samolotu linii Delta Air Lines w Dallas w 1985 roku.
Mit nr 20: Można obliczyć odległość od burzy odliczając sekundy od błysku do grzmotu, gdzie 1 sek = 1 km.
Prędkość dźwięku w temperaturze 15 stopni Celsjusza, to 1225 km/h. Zapisując tę wartość w postaci ułamkowej i rozwijając jednostki do metrów na sekundę otrzymujemy:
1225 km/1 h=1225000 m/60 min=1225000 m/3600 s= 340, 278 m/s
Można więc zmierzyć naszą odległość od danego wyładowania doziemnego, ale musimy pamiętać, że dźwięk rozchodzi się z prędkością 340 m/s. Jeden kilometr pokonuje więc w ciągu nie jednej, a około trzech sekund.
Mit nr 21: Duże szkody wiatrowe zawsze są skutkiem przejścia trąby powietrznej.
Jest to oczywiście nieprawda. Bardzo dużą rolę w szerzeniu tego mitu mają media wszelkiego rodzaju, które, szukając chwytliwych nagłówków, przypisują trąbom powietrznym szkody wywołane przez downburst lub microburst. Silne prądy zstępujące burzy są w stanie wywoływać szkody przypisywane trąbom powietrznym o sile od EF0 do EF1 (czyli od 105 km/h do 178 km/h). Ponadto, trąby powietrzne są w Polsce zjawiskiem niezwykle rzadkim, w związku z czym należy ostrożnie i z dystansem podchodzić do oceny zniszczeń wywołanych przez silny wiatr.
Mit nr 22: Mosty i wiadukty jako bezpieczne schronienie w przypadku pojawienia się trąby powietrznej.
Betonowa konstrukcja być może ochroni nas przed latającymi odłamkami, jednak mosty i wiadukty działają jak zwężka i sprawiają, że wiatr musi przeciskać się przez szczeliny między podporami, przez co jego prędkość wzrasta nawet o 25% (efekt Venturiego). Szukając schronienia pod mostem ludzie popełniają dwa duże błędy. Po pierwsze, blokują drogę (często autostradę), przez co może dojść do wypadku, a osoby próbujące uciec przed tornadem mogą utknąć w korku. Drugim błędem jest wspinanie się na podpory lub nasypy pod wiaduktem, ponieważ prędkość wiatru w trąbie powietrznej rośnie wraz z wysokością. Narażamy się więc na większe niebezpieczeństwo.
Co ciekawe, mimo iż mosty i wiadukty nie są bezpiecznym miejscem w przypadku pojawienia się tornada, takie rozwiązanie jest często sugerowane w amerykańskich produkcjach filmowych. Przykładowo w "Man of Steel" z 2013 r., gdzie w scenie z tornadem, ludzie uciekają właśnie pod wiadukt.
Rysunek 4 Kadr z filmu "Man of Steel" (2013)
Mit nr 23: Obszary i miejsca niezagrożone tornadami.
Dużo dyskusji na ten temat pojawia się w USA, gdzie wiele osób uważa, że tornada nie pojawiają się w górach, nie przechodzą przez duże miasta oraz miejsca „chronione” przez rzeki i zbiorniki wodne. Są to jednak mity, które mogą powodować niebezpieczne sytuacje, w których luzie zbagatelizują niebezpieczeństwo związane z możliwością pojawienia się tornada:
- najwyżej położone zniszczenia po przejściu tornada (F3) odnotowano na wysokości ok. 3 048 m n.p.m., a niewielkie i słabe tornado zostało sfotografowane w górach w stanie Utah;
- tornada uderzały w duże miasta wielokrotnie, przechodząc zarówno przez ich obrzeża jak i przez samo centrum. Do miast tych można zaliczyć m.in. Dallas (1957), Oklahoma City (1999), Miami (1997) czy Ivanowo (1984), gdzie przejście tornada EF5 przez to rosyjskie miasto doprowadziło do śmierci ponad 400 osób;
- chłodne powietrze znajdujące się nad rzeką czy zbiornikiem wodnym może osłabić tornado, nie jest to jednak regułą. W historii Alei Tornad pojawiały się przypadki, gdzie tornada po przekroczeniu rzeki nie tylko nie słabły, ale poszerzały się, lub przybierały na sile. Tornado z Natchez (1840) poruszało się dokładnie wzdłuż rzeki Mississippi zabijając 317 osób (48 na lądzie i 269 na wodzie) i stając się drugim najbardziej śmiercionośnym tornadem w historii USA (zaraz po Tri-State Tornado).
Mit nr 24: Niskie ciśnienie wewnątrz trąby powietrznej sprawia, że szyby w budynkach eksplodują.
Nie jest to prawdą. Na filmach nagranych przez świadków, czy nagraniach z kamer przemysłowych faktycznie może to wyglądać w ten sposób, jednak przyczyną powybijanych okien nie jest niskie ciśnienie, lecz silne podmuchy wiatru, jakie generują trąby powietrzne, oraz wszelkie śmieci i odłamki latające z bardzo dużą prędkością. Istnieją również tezy, mówiące o tym, że otwarcie okien pomoże wyrównać ciśnienie między domem a tornadem, dzięki czemu zniszczenia będą mniejsze. Nie przyniesie to jednak żadnego efektu, a odłamki wlatujące przez okna mogą nas zranić.
BIBLIOGRAFIA
K. Kożuchowski (red.), Meteorologia i Klimatologia, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2004.
R. Hamblyn, Wielka księga chmur, Wydawnictwo RM, Warszawa 2010.
R. Timmer, A. Tilin, Łowca Burz, Wydawnictwo Znak, Kraków 2014.
Cz. Szczeciński, Meteorologia dla wszystkich, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, Warszawa 1961.
CrazyNauka, Tajemnica pioruna kulistego (częściowo) rozwiązana? [dostęp 07.07.2016 r.],
//www.crazynauka.pl/tajemnica-pioruna-kulistego-czesciowo-rozwiazana/
Figura Lichtenberga, [dostęp 07.07.2016 r.],
//www.factslides.com/i-4461
Film z nagraniem pioruna kulistego,[dostęp 07.07.2016 r.],
https://www.youtube.com/watch?v=VXm3zDM_v80
D. Babś, Pioruny i cechy szczególne, [dostęp: 21.06.2016 r.], //obserwatorzy.org/edukacja-dla-spoleczenstwa-pioruny-rodzaje-i-cechy-szczegolne-2
R. Grochala, Cechy szkód po przejściu zjawiska, [dostęp: 21.06.2016 r.],
//obserwatorzy.org/cechy-szkod-po-przejsciu-zjawiska/
R. Grochala, Mit: drzewa powalone w jednym kierunku to downburst,
[dostęp: 21.06.2016 r.], //obserwatorzy.org/mit-drzewa-powalone-w-jednym-kierunku-downburst/
Sieć Obserwatorów Burz, Przewodnik obserwatora burz – poziom podstawowy, [dostęp:17.07.2016 r.], //obserwatorzy.org/przewodnik-obserwatora-burz-podstawowy/
Sieć Obserwatorów Burz, Zasady bezpieczeństwa podczas burzy – co robić, gdzie szukać schronienia, jak pomóc osobom poszkodowanym, [dostęp:17.07.2016 r.],
//obserwatorzy.org/edukacja-dla-spoleczenstwa-artykul-edukacyjny
Stanowisko PKOO SEP w sprawie używania telefonów komórkowych w trakcie burzy, [dostęp:11.06.2016 r.], //www.pkoo-sep.org.pl/?p=244
National Oceanic and Atmospheric Administration, NOAA Knows…Lightning, [dostęp: 28.07.2016 r.], //www.lightningsafety.noaa.gov/resources/lightning3_050714.pdf
National Weather Service, Thunderstorms, Tornadoes, Lightning. A preparedness guide, [dostęp: 28.07.2016 r.], //www.nws.noaa.gov/om/severeweather/resources/ttl6-10.pdf
National Weather Service, Lightning Science: Five Ways Lightning Strikes People, [dostęp: 28.07.2016 r.], //www.lightningsafety.noaa.gov/struck.shtml
National Lightning Safety Institute [dostęp:11.06.2016 r.], //lightningsafety.com/nlsi_pls/cone-of-protection-myth.html
Lightning Safety with LeeAnn Allegretto, [dostęp:17.07.2016 r.], https://www.youtube.com/watch?v=rMOFxrAWquk
J.S. Jensenius, A Detailed Analysis of Lightning Deaths in the United States from 2006 through 2015, [dostęp:17.07.2016 r.], //www.lightningsafety.noaa.gov/fatalities/analysis06-15.pdf
Who, what, why: What happens when lightning hits the sea?, [dostęp:17.07.2016 r.], //www.bbc.com/news/blogs-magazine-monitor-28521789
Mentalfloss.com, Meet the Man Struck By Lightning 7 Times, [dostęp:17.07.2016 r.],
//www.mentalfloss.com/article/66863/meet-man-struck-lightning-7-times
National Oceanic and Atmospheric Administration, [dostęp: 28.07.2016 r.],
https://www.ncdc.noaa.gov/oa/climate/severeweather/tornadosafety.html#myths
Mit nr 13: Instalacja odgromowa przyciąga wyładowania.
Piorunochron wraz z pełną instalacją odgromową są zaprojektowane by przechwycić, a następnie bezpiecznie odprowadzić do ziemi wyładowanie, które „zamierza” uderzyć w chroniony obiekt, działa więc jak tarcza. Wyładowanie trafi w piorunochron tylko w przypadku, gdy będzie bardzo blisko niego. Nie można więc powiedzieć, że sama instalacja przyciąga wyładowania. Potwierdzają to liczne przypadki, kiedy to wyładowanie trafia w drzewo (lub inni obiekt) oddalone o zaledwie 10-15 metrów od domu z instalacją odgromową.
Mit nr 14: Nie każde porażenie przez piorun jest śmiertelne.
Oczywiście jest to prawdą. Średnio jedno porażenie na dziesięć kończy się śmiercią, zazwyczaj poprzez zatrzymanie akcji serca. W pozostałych przypadkach, osoby porażone doznają poparzeń różnego stopnia, problemów z układem nerwowym, obrzęku mózgu i zaburzenia rytmu serca. W przypadku porażenia bezpośredniego często skutkiem są również złamania.
Mit nr 15: Ofiara porażenia piorunem ma na skórze charakterystyczne ślady.
Ślady te mają nawet swoją nazwę – jest to figura Lichtenberga (czasem nazywana figurą piorunową). Jest to czerwone, różowe, żółte lub brunatne znamię na skórze, które jest skutkiem rozchodzenia się ładunków elektrycznych po ciele. Kształtem przypomina gałęzie drzewa lub kwiat paproci. Co ciekawe, figura Lichtenberga pojawia się nie tylko na skórze osoby porażonej, ale również w niektórych miejscach, w które trafi wyładowanie (np. na trawie).
Rysunek 1 Figura Lichtenberga na ramieniu osoby porażonej.
Rysunek 2 Figura Lichtenberga na polu golfowym.
Mit nr 16: Ofiara porażenia piorunem jest naelektryzowana i nie wolno jej dotykać.
Ludzkie ciało nie jest akumulatorem i nie przechowuje energii elektrycznej. Dotykanie osoby porażonej jest więc całkowicie bezpieczne. Każdy powinien o tym pamiętać, aby nigdy nie doszło do sytuacji, w której świadkowie zdarzenia będą mieli obawy przed udzieleniem poszkodowanemu pierwszej pomocy.
Mit nr 17: Wnętrze samochodu jest bezpiecznym miejscem w trakcie burzy.
Nie jest to do końca prawda. Bezpieczeństwo osób w samochodzie dotyczy wyłącznie bezpieczeństwa elektrycznego. Dopóki nie dotykamy metalowych elementów samochodu, nie grozi nam porażenie. Nie jesteśmy jednak chronieni przed skutkami uderzenia przez piorun, do których można zaliczyć np. pożar, który może pojawić się jeśli dojdzie do zapłonu łatwopalnych elementów (np. tapicerki). Trzeba również pamiętać, że nasze cztery kółka nie ochronią nas przed silnym wiatrem, który może przewracać drzewa i łamać ich konary. Należy więc pamiętać, aby w czasie burzy nigdy nie parkować samochodu pod drzewami.
Mit nr 18: Dom najbezpieczniejszym schronieniem przed burzą.
Jeśli zamkniemy szczelnie wszystkie drzwi i okna, to żadne ze zjawisk burzowych (może poza bardzo silnym wiatrem) nie powinno zagrozić naszej małej twierdzy. Należy jednak pamiętać, że wyładowania mogą dostać się do domu tylnym wejściem poprzez różne instalacje (elektryczną, telefoniczną lub hydrauliczną). Aby bez przygód przeczekać burzę w domu trzeba się więc odpowiednio zabezpieczyć. Przede wszystkim należy zamknąć wszystkie okna, wyłączyć z kontaktów urządzenia elektryczne oraz zabrać z tarasów czy podwórka lekkie przedmioty, które mógłby poderwać wiatr. Nie należy używać telefonów stacjonarnych oraz jakichkolwiek urządzeń elektrycznych podpiętych do sieci. Z kąpielą lub prysznicem również lepiej będzie poczekać. Jeśli będziemy w kontakcie z bieżącą wodą w momencie, gdy w dom uderzy piorun, ładunki mogą przejść po instalacji i nas porazić.
Mit nr 19: Samoloty pasażerskie są przystosowane do latania podczas burzy.
Stwierdzenie to jest prawdziwe, lecz tylko w części. Nowoczesne samoloty są zabezpieczone na wypadek wyładowań atmosferycznych, jednak problemem wciąż pozostaje silny wiatr. Gdy samolot pasażerski zostanie trafiony piorunem (zdarza się to rzadko, głównie przy startach lub lądowaniach, ponieważ w trakcie lotu piloci zmieniają kurs i oblatują burzę dookoła), w większości przypadków, prócz uszkodzenia poszycia, nic się nie dzieje, choć piloci często decydują się na awaryjne lądowanie na najbliższym lotnisku w celu zbadania, czy układy hydrauliczne i elektryczne nie zostały uszkodzone. W historii wypadków lotniczych zdarzały się katastrofy, których jedną z przyczyn było uderzenie piorunem, jednak samolot wciąż uznawany jest za bezpieczny środek transportu w trakcie burzy.
Rysunek 3 Ślad po uderzeniu przez piorun na samolocie Bombardier CRJ-200 linii Delta Airlines.
Dużo poważniejszym zmartwieniem dla pilotów jest wiatr, a konkretniej, wiatry boczne i prądy zstępujące. Wiatr boczny, utrudnia start i lądowanie poprzez „spychanie” samolotu z osi pasa startowego. Natomiast prądy zstępujące uderzają w samolot z góry i pozbawiają go siły nośnej, często w sposób nagły i niespodziewany, który nie zostawia pilotom zbyt wiele czasu na reakcję. Silny prąd zstępujący burzy był bezpośrednią przyczyną katastrofy samolotu linii Delta Air Lines w Dallas w 1985 roku.
Mit nr 20: Można obliczyć odległość od burzy odliczając sekundy od błysku do grzmotu, gdzie 1 sek = 1 km.
Prędkość dźwięku w temperaturze 15 stopni Celsjusza, to 1225 km/h. Zapisując tę wartość w postaci ułamkowej i rozwijając jednostki do metrów na sekundę otrzymujemy:
1225 km/1 h=1225000 m/60 min=1225000 m/3600 s= 340, 278 m/s
Można więc zmierzyć naszą odległość od danego wyładowania doziemnego, ale musimy pamiętać, że dźwięk rozchodzi się z prędkością 340 m/s. Jeden kilometr pokonuje więc w ciągu nie jednej, a około trzech sekund.
Mit nr 21: Duże szkody wiatrowe zawsze są skutkiem przejścia trąby powietrznej.
Jest to oczywiście nieprawda. Bardzo dużą rolę w szerzeniu tego mitu mają media wszelkiego rodzaju, które, szukając chwytliwych nagłówków, przypisują trąbom powietrznym szkody wywołane przez downburst lub microburst. Silne prądy zstępujące burzy są w stanie wywoływać szkody przypisywane trąbom powietrznym o sile od EF0 do EF1 (czyli od 105 km/h do 178 km/h). Ponadto, trąby powietrzne są w Polsce zjawiskiem niezwykle rzadkim, w związku z czym należy ostrożnie i z dystansem podchodzić do oceny zniszczeń wywołanych przez silny wiatr.
Mit nr 22: Mosty i wiadukty jako bezpieczne schronienie w przypadku pojawienia się trąby powietrznej.
Betonowa konstrukcja być może ochroni nas przed latającymi odłamkami, jednak mosty i wiadukty działają jak zwężka i sprawiają, że wiatr musi przeciskać się przez szczeliny między podporami, przez co jego prędkość wzrasta nawet o 25% (efekt Venturiego). Szukając schronienia pod mostem ludzie popełniają dwa duże błędy. Po pierwsze, blokują drogę (często autostradę), przez co może dojść do wypadku, a osoby próbujące uciec przed tornadem mogą utknąć w korku. Drugim błędem jest wspinanie się na podpory lub nasypy pod wiaduktem, ponieważ prędkość wiatru w trąbie powietrznej rośnie wraz z wysokością. Narażamy się więc na większe niebezpieczeństwo.
Co ciekawe, mimo iż mosty i wiadukty nie są bezpiecznym miejscem w przypadku pojawienia się tornada, takie rozwiązanie jest często sugerowane w amerykańskich produkcjach filmowych. Przykładowo w "Man of Steel" z 2013 r., gdzie w scenie z tornadem, ludzie uciekają właśnie pod wiadukt.
Rysunek 4 Kadr z filmu "Man of Steel" (2013)
Mit nr 23: Obszary i miejsca niezagrożone tornadami.
Dużo dyskusji na ten temat pojawia się w USA, gdzie wiele osób uważa, że tornada nie pojawiają się w górach, nie przechodzą przez duże miasta oraz miejsca „chronione” przez rzeki i zbiorniki wodne. Są to jednak mity, które mogą powodować niebezpieczne sytuacje, w których luzie zbagatelizują niebezpieczeństwo związane z możliwością pojawienia się tornada:
- najwyżej położone zniszczenia po przejściu tornada (F3) odnotowano na wysokości ok. 3 048 m n.p.m., a niewielkie i słabe tornado zostało sfotografowane w górach w stanie Utah;
- tornada uderzały w duże miasta wielokrotnie, przechodząc zarówno przez ich obrzeża jak i przez samo centrum. Do miast tych można zaliczyć m.in. Dallas (1957), Oklahoma City (1999), Miami (1997) czy Ivanowo (1984), gdzie przejście tornada EF5 przez to rosyjskie miasto doprowadziło do śmierci ponad 400 osób;
- chłodne powietrze znajdujące się nad rzeką czy zbiornikiem wodnym może osłabić tornado, nie jest to jednak regułą. W historii Alei Tornad pojawiały się przypadki, gdzie tornada po przekroczeniu rzeki nie tylko nie słabły, ale poszerzały się, lub przybierały na sile. Tornado z Natchez (1840) poruszało się dokładnie wzdłuż rzeki Mississippi zabijając 317 osób (48 na lądzie i 269 na wodzie) i stając się drugim najbardziej śmiercionośnym tornadem w historii USA (zaraz po Tri-State Tornado).
Mit nr 24: Niskie ciśnienie wewnątrz trąby powietrznej sprawia, że szyby w budynkach eksplodują.
Nie jest to prawdą. Na filmach nagranych przez świadków, czy nagraniach z kamer przemysłowych faktycznie może to wyglądać w ten sposób, jednak przyczyną powybijanych okien nie jest niskie ciśnienie, lecz silne podmuchy wiatru, jakie generują trąby powietrzne, oraz wszelkie śmieci i odłamki latające z bardzo dużą prędkością. Istnieją również tezy, mówiące o tym, że otwarcie okien pomoże wyrównać ciśnienie między domem a tornadem, dzięki czemu zniszczenia będą mniejsze. Nie przyniesie to jednak żadnego efektu, a odłamki wlatujące przez okna mogą nas zranić.
BIBLIOGRAFIA
K. Kożuchowski (red.), Meteorologia i Klimatologia, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2004.
R. Hamblyn, Wielka księga chmur, Wydawnictwo RM, Warszawa 2010.
R. Timmer, A. Tilin, Łowca Burz, Wydawnictwo Znak, Kraków 2014.
Cz. Szczeciński, Meteorologia dla wszystkich, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, Warszawa 1961.
CrazyNauka, Tajemnica pioruna kulistego (częściowo) rozwiązana? [dostęp 07.07.2016 r.],
//www.crazynauka.pl/tajemnica-pioruna-kulistego-czesciowo-rozwiazana/
Figura Lichtenberga, [dostęp 07.07.2016 r.],
//www.factslides.com/i-4461
Film z nagraniem pioruna kulistego,[dostęp 07.07.2016 r.],
https://www.youtube.com/watch?v=VXm3zDM_v80
D. Babś, Pioruny i cechy szczególne, [dostęp: 21.06.2016 r.], //obserwatorzy.org/edukacja-dla-spoleczenstwa-pioruny-rodzaje-i-cechy-szczegolne-2
R. Grochala, Cechy szkód po przejściu zjawiska, [dostęp: 21.06.2016 r.],
//obserwatorzy.org/cechy-szkod-po-przejsciu-zjawiska/
R. Grochala, Mit: drzewa powalone w jednym kierunku to downburst,
[dostęp: 21.06.2016 r.], //obserwatorzy.org/mit-drzewa-powalone-w-jednym-kierunku-downburst/
Sieć Obserwatorów Burz, Przewodnik obserwatora burz – poziom podstawowy, [dostęp:17.07.2016 r.], //obserwatorzy.org/przewodnik-obserwatora-burz-podstawowy/
Sieć Obserwatorów Burz, Zasady bezpieczeństwa podczas burzy – co robić, gdzie szukać schronienia, jak pomóc osobom poszkodowanym, [dostęp:17.07.2016 r.],
//obserwatorzy.org/edukacja-dla-spoleczenstwa-artykul-edukacyjny
Stanowisko PKOO SEP w sprawie używania telefonów komórkowych w trakcie burzy, [dostęp:11.06.2016 r.], //www.pkoo-sep.org.pl/?p=244
National Oceanic and Atmospheric Administration, NOAA Knows…Lightning, [dostęp: 28.07.2016 r.], //www.lightningsafety.noaa.gov/resources/lightning3_050714.pdf
National Weather Service, Thunderstorms, Tornadoes, Lightning. A preparedness guide, [dostęp: 28.07.2016 r.], //www.nws.noaa.gov/om/severeweather/resources/ttl6-10.pdf
National Weather Service, Lightning Science: Five Ways Lightning Strikes People, [dostęp: 28.07.2016 r.], //www.lightningsafety.noaa.gov/struck.shtml
National Lightning Safety Institute [dostęp:11.06.2016 r.], //lightningsafety.com/nlsi_pls/cone-of-protection-myth.html
Lightning Safety with LeeAnn Allegretto, [dostęp:17.07.2016 r.], https://www.youtube.com/watch?v=rMOFxrAWquk
J.S. Jensenius, A Detailed Analysis of Lightning Deaths in the United States from 2006 through 2015, [dostęp:17.07.2016 r.], //www.lightningsafety.noaa.gov/fatalities/analysis06-15.pdf
Who, what, why: What happens when lightning hits the sea?, [dostęp:17.07.2016 r.], //www.bbc.com/news/blogs-magazine-monitor-28521789
Mentalfloss.com, Meet the Man Struck By Lightning 7 Times, [dostęp:17.07.2016 r.],
//www.mentalfloss.com/article/66863/meet-man-struck-lightning-7-times
National Oceanic and Atmospheric Administration, [dostęp: 28.07.2016 r.],
https://www.ncdc.noaa.gov/oa/climate/severeweather/tornadosafety.html#myths